Αποστολή «Π» στο Ιρπίν: «Από εδώ πέρασαν οι Ρώσοι επιδρομείς» των Κώστα Κωνσταντίνου και Ελένης Παπαδοπούλου (φωτογραφίες)

Αποστολή στη Ουκρανία: Κώστας Κωνσταντίνου και Ελένη Παπαδοπούλου
Αυτή την εικόνα τη θυμάμαι. Και εσείς. Είναι το σημείο όπου μια οικογένεια δολοφονήθηκε την ώρα που προσπαθούσε να διαφύγει. Η μητέρα και τα δύο της παιδιά και ένας εθελοντής της τοπικής εκκλησίας ο οποίος τους βοηθούσε. Οι περισσότεροι δεν είδατε τις λεπτομέρειες στη φωτογραφία της Λίντσι Αντάριο των New York Times γιατί τα πλείστα ΜΜΕ καλύψαμε τις σωρούς. Και έτσι έπρεπε. Εμείς, όμως, τους είδαμε. Η φωτογράφος στεκόταν κάπου εδώ που στέκομαι τώρα και εγώ, μπροστά σε ένα άγαλμα το οποίο τιμά τις θυσίες εκατομμυρίων Ουκρανών και Ρώσων στρατιωτών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδώ τους πυροβόλησαν οι Ρώσοι εισβολείς. Εκεί όπου ο στρατιώτης γονατίζει αποδίδοντας τιμές κρατώντας μια σημαία.







Εδώ, στην είσοδο του Ιρπίν, πριν από τη διάσημη πια βομβαρδισμένη γέφυρα, με το αναποδογυρισμένο λεωφορείο. Εκείνη την ώρα η γέφυρα ήταν γεμάτη με αυτοκίνητα τα οποία έχουν μεταφερθεί σε μια δασώδη περιοχή σε ένα αχανές νεκροταφείο αυτοκινήτων. Όλα καμένα. Όπως και εκείνοι που βρίσκονταν μέσα.





















«Ένα διαμέρισμα το Ιρπίν»

Έτσι μάθαμε όλοι μας το Ιρπίν. Στην Ουκρανία όμως, ήταν γνωστό ως το πιο όμορφο ίσως από τα δασώδη προάστια τα οποία διαχωρίζουν το Κίεβο από την υπόλοιπη χώρα η οποία θυμίζει στέπα. Πριν τον πόλεμο, οι κάτοικοι της ουκρανικής πρωτεύουσας συνήθιζαν να λένε, όπως μας είπαν κάποιοι φίλοι, πως εάν τους καθόταν κάποτε η καλή θα αγόραζαν «ένα διαμέρισμα το Ιρπίν», το οποίο, αν και κοντά στο Κίεβο, ήταν ένας άλλος κόσμος. Και, δυστυχώς, αυτό ισχύει και σήμερα με έναν νέο, μακάβριο και φρικιαστικό τρόπο. Μέχρι πρόσφατα όμως, το Ιρπίν ήταν το μέρος όπου οι πολυκατοικίες με τα άνετα, καινούργια διαμερίσματα ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια, πλάι σε μονοκατοικίες και επαύλεις ακόμα πιο εύπορων, αλλά και τις λαϊκές πολυκατοικίες του παρελθόντος, τότε που ελάχιστοι ζούσαν εδώ. Σήμερα το Ιρπίν δεν είναι πια όνειρο, είναι εφιάλτης.







Ισοπέδωσαν ολόκληρες γειτονιές

Δεν υπάρχει εδώ ούτε ένα σπίτι, ένα κατάστημα, μια πολυκατοικία που να μην έχει υποστεί εκτεταμένες ζημιές. Ούτε τα σχολεία γλύτωσαν. Και όσα γλύτωσαν από τους βομβαρδισμούς των πρώτων ημερών είναι ραμμένα με σφαίρες και χωρίς παράθυρα. Αυτοί; Αυτοί είναι οι «τυχεροί». Πιο κάτω, τα υπόλοιπα κτήρια, ή ό,τι απέμεινε από αυτά, είναι καμένα. Ολόκληρες γειτονιές, το μεγάλο μέρος αυτής της πόλης των 80.000 ανθρώπων, είναι ισοπεδωμένες, με τη μυρωδιά του καμένου να πλανάται στην ατμόσφαιρα έντονα ακόμα. Εμείς -έξω- δεν έχουμε εκεί εικόνα για το μέγεθος της καταστροφής εδώ. Μόνο από κοντά μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει τι έγινε εδώ. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Σύμμαχοι απελευθέρωσαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, υποχρέωσαν όλους τους κατοίκους των περιοχών να τα επισκεφτούν για να δουν ιδίοις όμμασι τι είχε γίνει εκεί. Σκέφτομαι πως εάν με κάποιο τρόπο οι Ρώσοι και οι εθισμένοι στην προπαγάνδα τους παγκοσμίως -και σε εμάς- μπορούσαν να δουν αυτό που βλέπουμε εμείς αυτές τις ώρες, μόνο τα κτήνη και οι εντελώς ηλίθιοι ανάμεσά τους δεν θα άλλαζαν γνώμη.

Ο δεμένος άνθρωπος

Απέναντι από το κατεστραμμένο δημαρχείο στέκει ακόμα μια Χρουστσόφκα. Έτσι έλεγαν τις λαϊκές πολυκατοικίες οι οποίες είχαν χτιστεί την εποχή του Χρουστσόφ για να στεγάσουν μαζικά τον κόσμο σε χαμηλοτάβανα διαμερίσματα για σκοπούς εξοικονόμησης. Έξω από την πολυκατοικία, ένας άνθρωπος, ζωντανός, είναι τυλιγμένος με νάιλον σε ένα πάσσαλο με το παντελόνι του κατεβασμένο. Η εικόνα μας σοκάρει. Κάποιοι τον τύλιξαν εκεί αφού πρώτα φρόντισαν να γράψουν σε ένα κομμάτι χαρτόνι μια λέξη που δεν καταλαβαίνω. Ένας άνθρωπος με ματωμένο το χέρι του με πλησιάζει και μου λέει κάτι. Φωνάζω τον μεταφραστή μας και εκείνος μου εξηγεί πως ο δεμένος είναι ντόπιος και πως ο άλλος τον έπιασε μέσα στο σπίτι του να κλέβει, ο πρώτος του επιτέθηκε με ένα κομμάτι γυαλί και τον τραυμάτισε.







Τον συνέλαβαν οι γείτονες και τον έδεσαν με το νάιλον διότι δεν είχαν κάτι άλλο ώσπου να έρθει η Αστυνομία. Το χαρτόνι γράφει «κλέφτης» και το παντελόνι του το κατέβασαν για να τον τιμωρήσουν. «Για να βλέπει ο κόσμος τον πισινό του», μας είπαν. Απίστευτο! Σ’ αυτές τις συνθήκες, τα θύματα γυρνούν ακόμα και ενάντια στα θύματα. Ο άνθρωπος αυτός από θύμα ξαφνικά μετατράπηκε σε θύτη. Όντως; Στα μάτια των άλλων ή κάπου στη μέση; Δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια στον πόλεμο.

«Να σας δείξω το καλύτερο»

Ένας άλλος ντόπιος προσφέρεται να μας δείξει το σπίτι του στη Χρουστσόφκα. Μας εξηγεί πως το πλιάτσικο στα διαμερίσματα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των ημερών και η Αστυνομία και ο στρατός προσπαθούν να το σταματήσουν. Ελάχιστοι έμειναν πια, κάποιοι γυρίζουν, αλλά αυτοί δεν είναι πάντα εντάξει, μας λέει. Ο Κόλια, Νικολάι κανονικά, έχει μείνει μόνος με τη γάτα του σπιτιού. Η γυναίκα και τα παιδιά του έχουν διαφύγει στη Γαλλία μαζί με τον αδερφό του και τη γυναίκα του και τα δικά τους παιδιά. Μας δείχνει περήφανα τις φωτογραφίες τους, τα μετάλλια της κόρης του στον χορό και του γιου του στο Ταεκβοντό, μετά γελάει και μας λέει: «Ελάτε να σας δείξω το καλύτερο». Το… καλύτερο είναι το υπνοδωμάτιό τους. Διαλυμένο. Ρωτούμε εάν το χτύπησε οβίδα. Όχι, μας απαντά, και μας οδηγεί στο μπαλκόνι. Η οβίδα χτύπησε στον γείτονα, μας εξηγεί, και μας δείχνει το καμένο του διαμέρισμα. Δίπλα ακριβώς.

















Τους έθαψαν πρόχειρα

Όσο προχωρούμε στο Ίρπιν τα πράγματα χειροτερεύουν. Η καταστροφή σε κάποια σημεία ολοκληρωτική, αλλά αυτό δεν είναι καν το χειρότερο. Σε ένα πάρκο, με τα κτήρια γύρω από αυτό και τα αυτοκίνητα να είναι διάτρητα επίσης, οι ντόπιοι μας δείχνουν δύο πρόχειρα σκαμμένους τάφους με ξύλινους σταυρούς και μερικά λουλούδια. Τους πυροβόλησαν οι Ρώσοι και για μέρες τα πτώματα ήταν άταφα. Μετά οι ντόπιοι αφέθηκαν να σκάψουν λίγο απλώς για να καλύψουν να μην μυρίζουν. Ο ένας ανήκει σε μια μητέρα και τον γιο της. Είχαν βγει για λίγο στο πάρκο νομίζοντας ότι δεν θα τους πείραζαν. Κανείς δεν ξέρει γιατί. Στο πάρκο υπάρχει ένα μνημείο, μια μητέρα με το παιδί της. Και η λέξη «ΜΑΜΑ», σε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν όλοι. Ή και πάλι, όχι…