Τουρκοκυπριακές εκλογές 2020: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε

του Σώτου Κτωρή

Ανέκαθεν το πολιτικό διακύβευμα για τους Τουρκοκύπριους υπήρξε ο στόχος τους να αναγνωριστούν και να επιβιώσουν ως μία διακριτή κοινότητα. Η υπαγωγή της Κύπρου στη βρετανική διοίκηση, το 1878, υπήρξε ίσως η ιστορικότερη στιγμή «υπαρξιακής αγωνίας» για τους Τουρκοκυπρίους. Κι αυτό διότι η μεταβολή του κυριαρχικού καθεστώτος της νήσου επέφερε, εν μια νυκτί, μια γενικευμένη μεταβολή της ισχύος εις βάρος της μουσουλμανικής κοινότητας. Ακύρωσε τις δομές ισχύος της οθωμανικής περιόδου οι οποίες, επί 307 έτη, είχαν προσδώσει στους Κύπριους-μουσουλμάνους το καθεστώς της άρχουσας κοινότητας της νήσου.

Έκτοτε η βασικότερη πολιτική επιδίωξη της τουρκοκυπριακής ελίτ υπήρξε η αποφυγή, με κάθε τρόπο, της διολίσθησης των Τουρκοκυπρίων σε καθεστώς μειονότητας. Στο πλαίσιο αυτής της συλλογιστικής η ελληνοκυπριακή διεκδίκηση της Ένωσης αντιμετωπίστηκε ως η μέγιστη απειλή για την κοινοτική και φυσική επιβίωση των Τουρκοκυπρίων. Οι Τουρκοκύπριοι διαπαιδαγωγήθηκαν στις αξίες του τουρκισμού, υιοθέτησαν τη διχοτόμηση, στελέχωσαν μαζικά την ΤΜΤ και αντιτάχθηκαν με όλα τα μέσα σε κάθε διευθέτηση που καθιστούσε κυρίαρχη την ελληνοκυπριακή πλειοψηφία στο νησί. Η συναισθηματική ταύτιση με την Τουρκία υπήρξε, σχεδόν, απόλυτη. Όταν, επομένως, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, οι Τουρκοκύπριοι πίστεψαν πως η επίτευξη μιας διχοτομικής, επί του εδάφους, ρύθμισης και η παρουσία του τουρκικού στρατού εγγυώνταν κατά τρόπο οριστικό και αμετάκλητο την εθνοκοινοτική τους ύπαρξη στο νησί. Επρόκειτο, όπως φάνηκε στην εξέλιξη του χρόνου, για πλάνη. Σε μια ιστορική ανατροπή η διαχρονική διεκδίκηση για παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο έχει εξελιχθεί, εν έτει 2020, σε μπούμερανγκ για την επιβίωση της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Υπαρξιακό διακύβευμα

Η εκλογική διαδικασία της 11ης Οκτωβρίου μετατράπηκε σε δημοψηφισματικού χαρακτήρα αναμέτρηση με υπαρξιακό διακύβευμα για τους Τουρκοκυπρίους: τη διαφύλαξη της τουρκοκυπριακής ταυτότητας και την πολιτική χειραφέτηση από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της Τουρκίας. Στην αντίληψη πολλών Τουρκοκυπρίων η «Μητέρα Πατρίδα» έχει μεταβληθεί σε εν δυνάμει απειλή για την ύπαρξη της κοινότητάς τους. Εξ ου και αντικρίζουν με ανησυχία την προσπάθεια της τουρκικής κυβέρνησης να ελέγξει τις τουρκοκυπριακές πολιτικές διεργασίες. Και αγωνιούν ότι, ενόσω βρίσκονται εγκλωβισμένοι στον βάλτο του στάτους κβο, δύσκολα θα μπορέσουν να αναχαιτίσουν την εντεινόμενη εκστρατεία του κυβερνώντος ΑΚΡ να ενισχύσει τη θρησκευτικότητα στην τουρκοκυπριακή κοινωνία. Αυτή, ωστόσο, είναι η μία όψη της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αυτή που ανησυχεί ότι η διαιώνιση του status quo θα επιφέρει, συν τω χρόνω, ανατροπή των δημογραφικών δεδομένων και κατ’ επέκταση αλλοίωση του αξιακού και πολιτισμικού υπόβαθρου της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Υπάρχει, όμως, και μία «άλλη» τουρκοκυπριακή κοινότητα. Αυτή που, ακόμη και αν δυσανασχετεί με την Τουρκία του Ερντογάν, θεωρεί ανέφικτη την οικονομική επιβίωση του τουρκοκυπριακού κρατικού μορφώματος χωρίς την ενεργή στήριξη της Άγκυρας. Αυτή που εξακολουθεί να ιεραρχεί ως σοβαρότερη απειλή, για την επιβίωση των Τουρκοκυπρίων, τις ελληνοκυπριακές διεκδικήσεις. Αυτή που επωφελείται ποικιλοτρόπως από τις δομές εξουσίας της «ΤΔΒΚ» και η οποία προσβλέπει σε ένα ακόμη πλιάτσικο επί των ελληνοκυπριακών περιουσιών στο Βαρώσι. Η κάλπη θα καταδείξει εάν οι Τουρκοκύπριοι θα ψηφίσουν, εν τέλει, με βασικό κριτήριο τη διαφύλαξη της ταυτότητας και της κοινοτικής τους υπόστασης ή με κριτήριο τη διασφάλιση μιας λειτουργικής σχέσης με την Άγκυρα η οποία προτάσσεται ως προϋπόθεση για την πολιτική και οικονομική επιβίωση του τουρκοκυπριακού κρατικού μορφώματος.




Ακιντζί: Αυτοτέλεια και ομοσπονδία

Ο Μουσταφά Ακιντζί εμφανίζεται ως ο επικρατέστερος υποψήφιος από τον χώρο της Κεντροαριστεράς για να λάβει το εισιτήριο για τον δεύτερο γύρο των εκλογών. Ο Ακιντζί ενσαρκώνει την υπαρξιακή αγωνία των Τουρκοκυπρίων, αφού έχει πείσει ότι αποτελεί τον αυθεντικότερο εκφραστή της διεκδίκησης για μια ισότιμη σχέση με την Τουρκία, για μια σχέση αξιοπρέπειας στο πλαίσιο της οποίας δεν θα ποδηγετείται η βούληση και η αυτοτέλεια των Τουρκοκυπρίων.

Αμφισβητεί, ο Μουσταφά Ακιντζί, την ιεραρχική σχέση εξουσίας που θέλουν να επιβάλουν η τουρκική κυβέρνηση και το ιδεολογικό μπλοκ των Γκρίζων Λύκων, και η οποία ορίζει ότι η Κύπρος ως η «Μικρή Πατρίδα» οφείλει να υποτάσσεται στις υποδείξεις της «Μητέρας Πατρίδας».

Συσπειρώνει, ουσιαστικά, όσους ενστερνίζονται, εντονότερα, την άποψη ότι από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της Τουρκίας και τον δυνητικό κίνδυνο της πολιτισμικής και δημογραφικής αφομοίωσης, οι Τουρκοκύπριοι ενδέχεται να οδηγηθούν σταδιακά στην πολιτική περιθωριοποίηση και, εν τέλει, σε τροχιά εξαφάνισης.
Στο Κυπριακό, ο Μουσταφά Ακιντζί παραμένει συνεπής στην επιλογή μιας ομοσπονδιακής διευθέτησης η οποία, όμως, θα πρέπει να προστατεύει την τ/κ κοινότητα και από τις «κηδεμονικές» φιλοδοξίες των Ελληνοκυπρίων. Για αυτό και η εμμονή στην πολιτική ισότητα, η εκ περιτροπής προεδρία και η αποτελεσματική συμμετοχή προτάσσονται ως αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις για την επίτευξη συμφωνίας.

Πολυσυλλεκτική υποψηφιότητα

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης υποστηρίζεται από το μικρό σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Κοινοτικής Δημοκρατίας (8,64% το 2018), αλλά στις δημοσκοπήσεις καταγράφει ποσοστά που προσεγγίζουν ή και να ξεπερνούν το 30%. Την υποψηφιότητά του φαίνεται να υποστηρίζει, από τον πρώτο γύρο των εκλογών, όπως συνέβη άλλωστε και το 2015, σημαντικό μέρος των παραδοσιακών ψηφοφόρων του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος. Ωστόσο η επιρροή του Ακιντζί δεν περιορίζεται στον χώρο της Αριστεράς. Διεισδύει και σε ψηφοφόρους του Κέντρου και της Δεξιάς οι οποίοι έχουν διαμορφώσει έντονα αρνητική άποψη για τον Ταγίπ Ερντογάν, σε ψηφοφόρους που αισθάνονται άβολα με τη συντηρητική και βαθιά αυταρχική Τουρκία του ΑΚΡ. Στην «οπτική» αυτών των Τουρκοκυπρίων, η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν αντικρίζεται πλέον ως φορέας υπονόμευσης της κοσμικότητάς τους. Θεωρούν ότι η Τουρκία του ΑΚΡ βρίσκεται σε πολιτισμική διάσταση με τη βαθιά κοσμική και κεμαλική τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ουσιαστικά, ότι αυτή η Τουρκία είναι μια Τουρκία «ξένη» για τους Τουρκοκυπρίους.

Τατάρ: Αδύναμη υποψηφιότητα, ισχυρό κόμμα

Ο τέως λογιστής της εταιρείας Poly Pek του Ασίλ Ναδίρ και νυν «πρωθυπουργός» Ερσίν Τατάρ εισήλθε στην εκλογική αντιπαράθεση με σημαίνοντα στελέχη του Κόμματος Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) να μην στηρίζουν ενεργά ή και να υπονομεύουν την υποψηφιότητά του. Ο Τατάρ θεωρείται από πολλούς Τουρκοκυπρίους ανυπόληπτη και αμφιλεγόμενη πολιτική προσωπικότητα, με περιορισμένο κομματικό εκτόπισμα συγκριτικά με τον Ντερβίς Έρογλου, τον ιστορικό ηγέτη της τουρκοκυπριακής Δεξιάς, αλλά και με περιορισμένη επιρροή στην ευρύτερη κοινωνία.

Εξ ου και τα δημοσκοπικά ευρήματα δείχνουν ότι, μέχρι στιγμής, ο Τατάρ δεν έχει πετύχει να συσπειρώσει ούτε τους ψηφοφόρους της παράταξης της οποίας ηγείται. Παρά ταύτα το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ), που παραμένει ο ισχυρότερος πολιτικός φορέας στην τουρκοκυπριακή κοινότητα με επιρροή που ξεπερνά το 35%, απέδειξε και στο παρελθόν ότι είναι σε θέση, κάτω από αντίξοες συνθήκες, να κινητοποιήσει ακόμη και την υστάτη την εκλογική του βάση, κυρίως μέσω της εργαλειοποίησης του ευρύτατου δικτύου πελατειακών σχέσεων που έχει οικοδομήσει, από το 1974 και εντεύθεν.

Ο εκλεκτός της Άγκυρας

Ο Τατάρ έχει συνειδητά ευθυγραμμιστεί, πλήρως, με την τουρκική κυβέρνηση, σε μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια να εμφανιστεί ως ο μοναδικός που μπορεί να εγγυηθεί την «αγαστή και επωφελή», για τους Τουρκοκυπρίους, σχέση με την Άγκυρα. Η επανατροφοδότηση του φράγματος των Πανάγρων με νερό από την Τουρκία, η πρόσφατη εξαγγελία για οικονομική ενίσχυση της «κυβέρνησης» και το «άνοιγμα» των Βαρωσίων υπηρετούν αυτό ακριβώς το αφήγημα. Ταυτόχρονα, ο Τατάρ εργαλειοποιεί μια ακραία εθνικιστική ρητορική στο Κυπριακό προκειμένου να διασφαλίσει τη στήριξη όσων εναντιώνονται στην προοπτική της ομοσπονδίας, όσων επιδιώκουν να ελαχιστοποιηθούν ή και να εκμηδενιστούν οι συνέργειες ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Όσων προτάσσουν ότι θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια για οικοδόμηση και αναγνώριση μιας ανεξάρτητης «κρατικής» οντότητας. Και όσων θεωρούν ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα οφείλει αγόγγυστα να υπηρετεί την προσπάθεια υλοποίησης των γεωπολιτικών διεκδικήσεων της Τουρκίας, των διεκδικήσεων του έθνους, στην περιοχή.



Ερτογάν vs Ακιντζί

Είναι η πρώτη φορά, ίσως, που μια τουρκική κυβέρνηση παρεμβαίνει δημοσίως κατά τόσο απροκάλυπτο τρόπο στις εκλογικές διαδικασίες των Τουρκοκυπρίων. Η εξαγγελία για την επιστροφή της παραλιακής ζώνης της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου, από τα προεδρικά ανάκτορα στην Άγκυρα, υπήρξε η κορωνίδα αυτών των μεθοδεύσεων και ενδεικτική της προσωπικής εμπλοκής του Ταγίπ Ερντογάν στις προσπάθειες πολιτικής περιθωριοποίησης του Τουρκοκύπριου ηγέτη.

Ο πολιτικός εξοστρακισμός του Ακιντζί αποτελεί προσωπικό στοίχημα για τον Τούρκο Πρόεδρο. Στην Κύπρο η πρεσβεία της Τουρκίας κατευθύνει τις προσπάθειες κινητοποίησης ψηφοφόρων με τουρκική καταγωγή, θέτει εκβιαστικά διλήμματα στους διαφωνούντες με την υποψηφιότητα Τατάρ, εντός του ΚΕΕ, μοιράζει υποσχέσεις οικονομικής ενίσχυσης σε «δημάρχους» και «κοινοτάρχες». Γενικότερα, χρησιμοποιεί κάθε μέσο προκειμένου να διασφαλίσει την εκλογική επικράτηση του Ερσίν Τατάρ.

Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος στην Τουρκία βαφτίζει «ελληνόσπορο» τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, ενώ η κριτική στάση που τηρεί ο Ακιντζί, έναντι της Άγκυρας, χαρακτηρίζεται «ύποπτη» και «αντεθνική». Στην εκστρατεία δημόσιας διαπόμπευσης και αποδόμησης του Μουσταφά Ακιντζί στρατεύτηκαν και κορυφαία στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης όπως ο αντιπρόεδρος Φουάτ Οκτάι και ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος προ ημερών έσπευσε να νομιμοποιήσει το αφήγημα Τατάρ στο Κυπριακό προτάσσοντας τη θέση ότι μοναδικές επιλογές, πλέον, είναι είτε τα δύο κράτη είτε η συνομοσπονδία.

Ενδεχόμενη εκλογή Ακιντζί, πάντως, θα προκαλέσει έντονη δυσφορία και αμηχανία στην Άγκυρα. Η προοπτική να παρουσιαστεί η εν λόγω εξέλιξη, από τον διεθνή αλλά και τον αντιπολιτευόμενο Τύπο στην Τουρκία, ως μια προσωπική ήττα του Ταγίπ Ερντογάν προκαλεί νευρικό κλονισμό στην Άγκυρα.

Επιπλέον, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο προκύπτει και ένα κρίσιμο ζήτημα ουσίας για την Άγκυρα. Πώς θα συνεννοηθεί με έναν Τουρκοκύπριο ηγέτη με διακηρυγμένη θέση υπέρ της ομοσπονδιακής προοπτικής; Δεδομένης της, εκ μέρους της Τουρκίας, δημόσιας αποκήρυξης της ομοσπονδίας. Έχει η Τουρκία την πολυτέλεια μιας ρήξης ενώπιον της διεθνούς κοινότητας με τον, προσφάτως εκλελεγμένο, Τουρκοκύπριο ηγέτη; Θα αναζητηθεί ένα modus vivendi το οποίο θα επιτρέψει σε αμφότερα τα μέρη να περισώσουν τα προσχήματα προκειμένου να καταστεί δυνατή η «αρμονική» συμμετοχή στην εξαγγελθείσα, από τον γ.γ. του ΟΗΕ, άτυπη διάσκεψη των 5+1;

Η Τουρκία θέλει να αποφύγει επανεκλογή Ακιντζί. Και για λόγους γοήτρου αλλά και για λόγους ουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο το «άνοιγμα» του παραλιακού μετώπου της Αμμοχώστου δεν αποβλέπει, απλά, στην ώθηση της υποψηφιότητας Τατάρ. Διαμορφώνει και ένα ηχηρό fait accompli το οποίο αποστέλλει πολλαπλά μηνύματα στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Ότι, πλέον, το status quo δεν είναι αμετάβλητο. Ότι δεν ισχύουν οι προτάσεις για το εδαφικό που υπέβαλε ο Ακιντζί. Και ότι έχει εκκινήσει η υλοποίηση του τουρκικού Plan Β. Η Τουρκία επιχειρεί, ουσιαστικά, πολιτικό positioning ενόψει μιας επικείμενης συγκυρίας στην οποία θα τεθούν κρίσιμα πολιτικά διλήμματα.

Τουφάν Ερχιουρμάν: Οι ελπίδες στους αναποφάσιστους

Ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ΡΤΚ) και πρώην καθηγητής Δημοσίου Δικαίου Τουφάν Ερχιουρμάν δύσκολα θα εισέλθει, στη βάση των δημοσκοπικών ευρημάτων, στον δεύτερο γύρο των εκλογών.

Με μια προεκλογική ατζέντα που περιλαμβάνει τις γνωστές θέσεις της τουρκοκυπριακής Αριστεράς υπέρ της ομοσπονδιακής λύσης αλλά και «δανεικές» αναφορές από το μανιφέστο του Κουντρέτ Όζερσαϊ, του 2015, περί εσωτερικής ανασυγκρότησης και επανίδρυσης του «κράτους» δείχνει να κινείται στο περιθώριο της προεκλογικής εκστρατείας.
Ενώ η υποψηφιότητα Ερχιουρμάν κινείται, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, πέριξ του 20% συγκρατώντας, ουσιαστικά, τα ποσοστά που έλαβε το ΡΤΚ στις βουλευτικές «εκλογές» του 2018, εντούτοις σημαντικός αριθμός αριστερών ψηφοφόρων μετακινείται προς τον Ακιντζί. Οι διαρροές προς τον Τουρκοκύπριο ηγέτη αναπληρώνονται από εισροές κεντρώων και δεξιών ψηφοφόρων –ακόμη και εποίκων– οι οποίοι θεωρούν ότι η υποψηφιότητα Ερχιουρμάν εγγυάται την προοπτική μιας πιο λειτουργικής και ισορροπημένης σχέσης με την Τουρκία.

Σε αυτό το στοιχείο εδράζονται και οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις του εκλογικού επιτελείου Ερχιουρμάν. Ότι, δηλαδή, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων οι οποίοι είτε δεν τοποθετούνται στις δημοσκοπήσεις, είτε καταγράφονται ως αναποφάσιστοι, και οι οποίοι απορρίπτουν την πολωτική αντιπαράθεση γύρω από το ζήτημα των σχέσεων Τουρκίας - τουρκοκυπριακής κοινότητας. Προτάσσεται, βασικά, ότι υπάρχει μια σιωπηλή πλειοψηφία η οποία δεν θα επιλέξει ούτε τον Τατάρ, ο οποίος θα λειτουργεί ως άβουλη μαριονέτα της Άγκυρας, αλλά ούτε και τον Ακιντζί η επανεκλογή του οποίου θα οδηγούσε σε μια ανεπιθύμητη και επώδυνη, για τους Τουρκοκυπρίους, ανοιχτή ρήξη με την Τουρκία. Εάν ο Ερχιουρμάν δεν εισέλθει στον δεύτερο γύρο, η επιλογή Ακιντζί αποτελεί μονόδρομο για το ΡΤΚ, ενώ ο βαθμός συσπείρωσης της Αριστεράς θα είναι, σε μια τέτοια περίπτωση, εκ των καθοριστικών παραγόντων για την έκβαση της εκλογικής αναμέτρησης.

Σερντάρ Ντενκτάς: σε ρήξη με την Τουρκία του ΑΚΡ

Ο Σερντάρ Ντενκτάς, πρόεδρος του δεξιού Δημοκρατικού Κόμματος (ΔΚ), εξελίσσεται στην πιο ενδιαφέρουσα και απρόβλεπτη υποψηφιότητα, σε αυτή την εκλογική διαδικασία. Εμφανίζεται ως ο εκφραστής ενός τουρκοκυπριακού εθνικισμού και είναι έντονα επικριτικός έναντι της παρεμβατικής πολιτικής της Τουρκίας και στο project πολιτισμικού μετασχηματισμού που προωθείται στη βόρεια Κύπρο. Ο υιός Ντενκτάς, σε αντίθεση με τον πατέρα του Ραούφ, εμφανίζεται ως ένας Τουρκοκύπριος εθνικιστής του οποίου η βασική πρόταξη σχετίζεται με την κοινοτική επιβίωση των Τουρκοκυπρίων, ενώ ο άλλοτε ιστορικός ηγέτης των Τουρκοκυπρίων υπήρξε ένας Τούρκος εθνικιστής ο οποίος έθετε, σε ολόκληρη την πολιτική του διαδρομή, τα συμφέροντα του τουρκικού έθνους υπεράνω κάθε άλλης επιδίωξης.

Η πολιτική μετατόπιση που επιχειρεί ο Σερντάρ είναι ενδεικτική των δυναμικών που διαμορφώνει η διαιώνιση του status quo στο πλαίσιο του οποίου οι Τουρκοκύπριοι καλούνται να διαχειριστούν απειλές, φορέας των οποίων είναι η Τουρκία. Αυτή η παράμετρος ενεργοποιεί τα υπαρξιακά αντανακλαστικά της τουρκοκυπριακής κοινότητας και θέτει σε άλλη βάση τις σχέσεις της με την Άγκυρα. Σε αυτό το περιβάλλον ο Ντενκτάς αμφισβητεί την ιδεολογία της τουρκικότητας των Τουρκοκυπρίων, όπως την όριζε ο πατέρας του ή όπως την ορίζει το ΑΚΡ ή ο ηγέτης των «Γκρίζων Λύκων» Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Το βάρος του αυτοπροσδιορισμού δίδεται στη διάσταση της τουρκοκυπριακότητας, αφού είναι αυτή που διαφοροποιεί την κοινότητα, τόσο από τους Τούρκους όσο και από τους Ελληνοκυπρίους.

Αναπόφευκτα, η ανάδειξη της ανάγκης για διαφύλαξη της τουρκοκυπριακής ταυτότητας, ως βασικής παραμέτρου της προεκλογικής του εκστρατείας, φέρει τον Ντενκτάς εγγύτερα, σε σχέση με το παρελθόν, στο αφήγημα του Μουσταφά Ακιντζί. Οι διαφορές ως προς τη μορφή της επιδιωκόμενης λύσης του Κυπριακού παραμένουν σημαντικές παρότι, προ ημερών, ο Ντενκτάς για πρώτη φορά αναφέρθηκε στην προοπτική μιας χαλαρής/αποκεντρωμένης ομοσπονδίας.

Σε αυτή τη συγκυρία, επομένως και δεδομένης της παραταξιακής αντιπαλότητας του Δημοκρατικού Κόμματος με το ΚΕΕ, καθώς και της απέχθειας που τρέφει ο Σερντάρ Ντενκτάς για τον Ταγίπ Ερντογάν, συνεπεία της υποχρεωτικής εκπαραθύρωσης του πατέρα του το 2003, το ενδεχόμενο κάποιοι εκ των ψηφοφόρων του να επιλέξουν να στηρίξουν Ακιντζί, στον δεύτερο γύρο, δεν φαντάζει καθόλου απίθανο. Ειδικότερα εάν ο Σερντάρ Ντενκτάς υιοθετήσει, όπως εικάζεται, την επιλογή της κατά συνείδηση ή ελεύθερης ψήφου.

Κουντρέτ Όζερσαϊ, το πεφταστέρι

Όταν το 2012 ο Κουντρέτ Όζερσαϊ εξήγγειλε τη δημιουργία της πολιτικής κίνησης «Συγκροτούμαστε» πολλοί Τουρκοκύπριοι, απογοητευμένοι από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, αντίκρισαν τον πρώην διαπραγματευτή για το Κυπριακό ως μια άφθαρτη και μετριοπαθή πολιτική φυσιογνωμία. Ως φορέα μιας μεταρρυθμιστικής και ανανεωτικής αντίληψης.

Στις προεδρικές «εκλογές» του 2015 αυτή η προσδοκία μετατράπηκε σε ένα εξαιρετικά θετικό αποτέλεσμα για την υποψηφιότητά του, ενώ το «Κόμμα του Λαού» που ίδρυσε τον Ιανουάριο του 2016 εμφανιζόταν, αρχικώς, ικανό να ανατρέψει τις κομματικές ισορροπίες στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Έκτοτε πολλά έχουν αλλάξει. O Όζερσαϊ δεν δείχνει ικανός να συσπειρώσει ούτε καν τους ψηφοφόρους που υπερψήφισαν το κόμμα του στις εκλογές του 2018 (17,08%) με τις δημοσκοπήσεις να τον δείχνουν πέριξ του 9%. Τα αίτια της διαφαινόμενης εκλογικής υποχώρησης θα πρέπει να αναζητηθούν στη σπουδή του να ανέλθει στον «προεδρικό» θώκο. Και στις επιλογές που έκανε προκειμένου να επιτύχει αυτό τον στόχο.

Η πλήρης συμπόρευση με την Τουρκία και η συνομολόγηση του κυβερνητικού συνασπισμού με το ΚΕΕ ξένισαν και απογοήτευσαν το εκλογικό του ακροατήριο. Και αυτό διότι σε όλη την προηγούμενη περίοδο είχε πολιτευτεί προτάσσοντας δύο βασικές διεκδικήσεις: σχέση ισοτιμίας με την Άγκυρα, κάθαρση στην εσωτερική διακυβέρνηση. Η εγκατάλειψη αυτών των θέσεων προκειμένου να εξασφαλίσει το προεδρικό χρίσμα με τις ευλογίες της Άγκυρας και τη στήριξη του ΚΕΕ, στο οποίο επανειλημμένα στο παρελθόν άσκησε εξοντωτική κριτική για τις πελατειακές του πρακτικές, υπονόμευσαν ανεπανόρθωτα την πολιτική του αξιοπιστία.

Η δε εγκατάλειψή του από την Άγκυρα και η απροκάλυπτη υποστήριξη που παρέχει η τουρκική κυβέρνηση στον Ερσίν Τατάρ, εκφράστηκε με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο με τον πλήρη παραγκωνισμό του στις αποφάσεις για το «άνοιγμα» της Αμμοχώστου. Η αποχώρησή του από την «κυβέρνηση συνασπισμού» δεν είναι βέβαιο ότι προεξοφλεί για τη στάση που θα τηρήσει στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Παρότι απομακρύνεται το ενδεχόμενο στήριξης προς τον Ερσίν Τατάρ, παραμένει ερωτηματικό το πώς θα αντιδράσει στις αναμενόμενες ασφυκτικές πιέσεις της Άγκυρας προκειμένου να στηρίξει τον πρώην κυβερνητικό του εταίρο.

Ερχάν Αρικλί: ο υποψήφιος των εποίκων

Ο Ερχάν Αρικλί, με καταγωγή από την επαρχία του Καρς της Τουρκίας, εγκαταστάθηκε στην Κύπρο με το πρώτο ρεύμα των εποίκων το 1975. Είναι ο πρόεδρος του κόμματος της «Αναγέννησης» το οποίο συσπειρώνει στις τάξεις του ψηφοφόρους με καταγωγή από την Τουρκία. Η βασική πολιτική πρόταξη του Ερχάν Αρικλί σχετίζεται με τις ισχυριζόμενες δυσμενείς διακρίσεις που βιώνουν οι εκ Τουρκίας κάτοικοι του ψευδοκράτους. Ένας ισχυρισμός που αφορά, κυρίως, την περιορισμένη συμμετοχή τους στη δημόσια υπηρεσία και σε άλλους θεσμούς εξουσίας της «ΤΔΒΚ».

Στο Κυπριακό δεν υιοθετεί τις προσεγγίσεις ακραίων εθνικιστικών κύκλων στην Τουρκία οι οποίες αντικρίζουν την «ΤΔΒΚ» ως τη «Μικρή Πατρίδα», ούτε υιοθετεί τις ιδέες για προσάρτηση των κατεχομένων στην Τουρκία, αλλά διακηρύττει ότι θα πρέπει να διατηρηθεί με κάθε μέσο η «ΤΔΒΚ». Ο Αρικλί δημοσκοπικά κινείται πέριξ του 7%, γεγονός που δείχνει ότι δεν συσπειρώνει το σύνολο των πολιτογραφηθέντων εποίκων, το ποσοστό των οποίων κυμαίνεται στο 30-35% του εκλογικού σώματος.

Αναφορικά με τη στάση που θα τηρήσει στον δεύτερο γύρο των εκλογών ο Αρικλί έσπευσε έγκαιρα, με την κατάθεση της υποψηφιότητάς του, να δώσει κατεύθυνση. Αποκλείοντας, ουσιαστικά, τον Μουσταφά Ακιντζί δήλωνε πως «η ομοσπονδία είναι ο τάφος της Κύπρου» και ότι οι εκλογές έχουν τον χαρακτήρα αναμέτρησης «με αυτούς που θέλουν να επιστρέψουν το 20% των εδαφών του 'κράτους' στους Ελληνοκυπρίους», με αυτούς που «θέλουν να δημιουργήσουν μια Κύπρο χωρίς την Τουρκία». Εντούτοις, μια μικρή μερίδα ψηφοφόρων, του κόμματος «Αναγέννηση», κουρδικής καταγωγής θα επιλέξουν πιθανότατα τον Ακιντζί, αφού στη δική τους θεώρηση υπερισχύει η απέχθεια έναντι του Ταγίπ Ερντογάν συνεπεία της πολιτικής καταπίεσης που ο Τούρκος Πρόεδρος εφαρμόζει στην Τουρκία έναντι του κουρδικού κινήματος.

Ζοφερές οι προοπτικές

Σε κάθε ενδεχόμενο η επόμενη μέρα προδιαγράφεται δύσκολη για τους Τουρκοκύπριους. Ακόμη και αν εκλεγεί ο Ακιντζί η προοπτική να χειραφετηθούν πολιτικά, στο ισχύον status quo, είναι αδύνατη. Οι Τουρκοκύπριοι ελέγχουν ακόμη τους βασικούς θεσμούς «εξουσίας», κοινοβούλιο, προεδρία, κυβέρνηση, αλλά εξουσία επί του εδάφους ασκεί και η τουρκική πρεσβεία. Μεσοπρόθεσμα, πάντως, οι εκτιμήσεις αναφορικά με το μέλλον της κοινότητας είναι δυσοίωνες. Η οικονομική εξάρτηση από την Άγκυρα είναι τεράστια, ενώ τομείς της οικονομίας με σημαντική συνεισφορά στο ΑΕΠ, όπως είναι ο τουρισμός και οι κατασκευές τίθενται σταδιακά υπό τον έλεγχο Τούρκων επιχειρηματιών. Οι Τουρκοκύπριοι διατηρούν μεν την ιδιοκτησία γης και ελέγχουν τη δημόσια διοίκηση, αλλά αποκόπτονται σταδιακά από την παραγωγική διαδικασία. Η πλειοψηφία των εργαζομένων στα τεχνικά επαγγέλματα και τη βιοτεχνία, στο εμπόριο, στον τομέα της εστίασης, στις κατασκευές και τη γεωργία είναι εκ Τουρκίας έποικοι. Αναπόφευκτα οι δυναμικές της οικονομίας θα οδηγήσουν σε ανατροπές εις βάρος των Τουρκοκυπρίων. Όπως και οι δυναμικές της δημογραφίας. Είναι ζήτημα χρόνου είτε η ανατροπή των δημογραφικών ισορροπιών, είτε η ανάδειξη ενός κόμματος εποίκων ως καθοριστικού παράγοντα των πολιτικών ισορροπιών στα κατεχόμενα. Επίσης, η ενίσχυση της θρησκευτικότητας διαμορφώνει δυναμικές που, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ενδέχεται να αναδιαμορφώσουν το αξιακό υπόβαθρο όσων θα αυτοπροσδιορίζονται ως Τουρκοκύπριοι. Αποτελεί ζήτημα επιβίωσης για τους Τουρκοκυπρίους, προτού να είναι αργά, η επίτευξη μιας διευθέτησης στο Κυπριακό η οποία θα διασφαλίζει τη συμμετοχή τους, ως συντεταγμένης κοινότητας, στο διεθνές και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.