Ο «Π» στη Ρουμανία 30 χρόνια μετά την πτώση του Τσαουσέσκου

Τα Χριστούγεννα του 1989 έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στη μνήμη των Ρουμάνων, όχι λόγω θρησκευτικής κατάνυξης, αλλά επειδή εκείνη την ημέρα κορυφώθηκε το δράμα Τσαουσέσκου με την εκτέλεση του τυραννικού ζεύγους Νικολάε και Ελένα, που στα χρόνια της κυριαρχίας τους (1965-1989) είχαν μετατρέψει τη χώρα σε παρία της Ευρώπης, όπου η κατοχή ζάχαρης πάνω από το προβλεπόμενο όριο τον μήνα (2 κιλά) διωκόταν ποινικά! Ένας από τους πρωταγωνιστές αυτού του δράματος ήταν ο Νταν Βοϊνέα, που ως εισαγγελέας είχε συντάξει το κατηγορητήριο και ήταν παρών στη συνοπτική δίκη, που έλαβε χώρα σε ένα μικρό στρατόπεδο, στην πόλη Τιργκόβιστε, 75 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Βουκουρεστίου, όπου είχαν καταφύγει με ελικόπτερο ο conducator (ηγέτης) με τη σύζυγό του. Σήμερα ο Βοϊνέα διδάσκει στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο της γενέτειράς του Τίργκου Ζίου θυματολογία, ένα παρακλάδι της εγκληματολογίας, καθώς αποστρατεύτηκε πριν ολοκληρώσει τον φάκελο για τα γεγονότα του 1989. Συναντήσαμε τον 69χρονο νομικό στο Βουκουρέστι, λίγο πριν την τριακοστή επέτειο της επανάστασης και κάναμε μαζί του μια ιστορική αναδρομή, ενώ μας εκμυστηρεύτηκε, στα προλεγόμενά του, ότι έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα, καθώς διατηρεί φιλικούς οικογενειακούς δεσμούς στην Πτολεμαΐδα.

Τι ακριβώς είναι η θυματολογία, κύριε εισαγγελέα;

Βοϊνέα: Δεν είμαι πλέον εισαγγελέας καθώς αποστρατεύτηκα πριν από χρόνια μετά από εισήγηση της κυβέρνησης. Βλέπετε, είχα γίνει λίγο φορτικός για τους κρατούντες. Ως καθηγητής μπορώ να σας πω ότι η θυματολογία (victimology) είναι κλάδος της εγκληματολογίας που προσεγγίζει μια ποινική υπόθεση από την οπτική γωνία του θύματος. Αντικείμενο της έρευνας είναι η προσωπικότητα των θυμάτων, η διαδικασία κατά την οποία κάποιος καθίσταται θύμα ενός ποινικού αδικήματος, οι σχέσεις μεταξύ δράστη και θύματος καθώς επίσης και οι συνέπειες που έχει για το θύμα και το περιβάλλον του το ποινικό αδίκημα.

Το γεγονός ότι ασχοληθήκατε με τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1989 απετέλεσαν αφορμή γι’ αυτήν την επιλογή σας;

Ασφαλώς τα γεγονότα εκείνης της περιόδου με σημάδεψαν προσωπικά, όπως φυσικά και πολλούς συμπατριώτες μου, που ψάχνουν ακόμη απαντήσεις και δικαιοσύνη για όσα συνέβησαν τότε. Κατά τη διάρκεια ενός μεταπτυχιακού προγράμματος στη Γαλλία, στα πρώτα «μετεπαναστατικά» χρόνια, μυήθηκα από έναν καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Πουατιέ σ’ αυτό το νομικό παρακλάδι.

Η αντίστροφη μέτρηση για την «αποκαθήλωση» του conducator άρχισε στις 21 Δεκεμβρίου με τη συγκέντρωση μπροστά στο κτήριο της Κεντρικής Επιτροπής. Ήσασταν κι εσείς παρών σε αυτήν τη διαδήλωση;

Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται πέντε μέρες νωρίτερα, με τις διαδηλώσεις στην Τιμισοάρα, όπου ο Τσαουσέσκου έκανε για πρώτη φορά αναφορά σε «τρομοκράτες» που χειραγωγούνται από ξένα κέντρα αποφάσεων. Σημειωτέον ότι ο Τσαουσέσκου εκείνες τις μέρες απουσίαζε σε επίσημη επίσκεψη στο Ιράν και είχε αφήσει τοποτηρητή στο Βουκουρέστι τη σύζυγό του Ελένα. Εκείνη ήταν που έδωσε εντολή να μεταφερθούν οι σοροί των 41 εκτελεσθέντων της Τιμισοάρα σε κρεματόριο της πρωτεύουσας! Η διαδήλωση της 21ης Δεκεμβρίου διοργανώθηκε από το καθεστώς, κι ενώ ο Τσαουσέσκου είχε επιστρέψει από το Ιράν, για να μιλήσει ο «conducator» στον λαό του. Πλην όμως άρχισαν δειλά-δειλά να ακούγονται οι πρώτες αποδοκιμασίες που βαθμιαία δυνάμωσαν σε όγκο και παλμό και τελικά ανάγκασαν τον Τσαουσέσκου να διακόψει το διάγγελμά του. Εγώ εκείνες τις μέρες ήμουν στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, το Τίργκου Ζίου, και παρακολουθούσα τα τεκταινόμενα από την κρατική τηλεόραση, καθώς, λίγες μέρες μετά τα αιματηρά επεισόδια στην Τιμισοάρα, είχε απαγορευτεί η μετακίνηση στρατιωτικών κι εγώ μέχρι τότε ήμουν στρατιωτικός εισαγγελέας.

Τι αντικρίσατε όταν επιστρέψατε το πρωί της 22ας Δεκεμβρίου στο Βουκουρέστι;

Φτάνοντας με το μετρό, για να πάω στο γραφείο μου είδα σορούς διαδηλωτών στις σκάλες και εργάτες που προσπαθούσαν να καθαρίσουν τα αίματα από το δάπεδο. Ο κύριος όγκος των διαδηλωτών ήταν ακόμη μαζεμένος μπροστά από το κτήριο της ΚΕ, καθώς ο Τσαουσέσκου είχε ορίσει για την ημέρα αυτή νέα συγκέντρωση, καθώς η προηγούμενη είχε άδοξο τέλος και κατά τη διάρκεια της νύχτας σκοτώθηκαν πάνω από χίλιοι διαδηλωτές, κάτι που στην έκτασή του δεν ήταν γνωστό εκείνη τη στιγμή.

Ούτε κι αυτή η «μάζωξη» όμως στέφθηκε με επιτυχία, καθώς οι αποδοκιμασίες και οι ιαχές τον ανάγκασαν σε άτακτη φυγή. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι;

Ο Τσαουσέσκου είχε χάσει προ πολλού την επαφή με την πραγματικότητα. Δεν περίμενε τέτοια εξέλιξη, καθώς τα γεγονότα εκείνη την ημέρα πήραν δραματική τροπή. Είναι η στιγμή που απαθανατίστηκε από τον τηλεοπτικό φακό, όταν διαδηλωτές εισβάλλουν στο κτήριο της ΚΕ και ανεμίζουν τη σημαία της Ρουμανίας χωρίς το σοσιαλιστικό έμβλημα που δέσποζε στο κέντρο της σημαίας, ενώ από την ταράτσα του κτηρίου στις 12.05 το μεσημέρι «δραπετεύει» με ελικόπτερο το ζεύγος Τσαουσέσκου. Η Ελένα, λίγο πριν επιβιβαστεί στο ελικόπτερο, ζητά από τον έμπιστο, μέχρι τότε, αναπληρωτή υπουργό Άμυνας, στρατηγό Βίκτορ Στανκουλέσκου, να προσέχει τα τρία παιδιά της, τον Βαλεντίν, τον περιβόητο Νίκου και την κόρη τους Ζόια. Είναι ο ίδιος ο Στανκουλέσκου που λίγες μέρες αργότερα θα συνυπογράψει τη θανατική τους καταδίκη!

(Σημ.: Από τα παιδιά του Τσαουσέσκου μόνο ο Βαλεντίν ζει σήμερα).



Επικαλυμμένος  με κόκκινο γρανίτη είναι ο κοινός  τάφος του Νικόλαε και της Έλενας Τσαουσέσκου

Λίγο μετά την κινηματογραφική φυγή των Τσαουσέσκου, κληθήκατε να μεταβείτε στο κτήριο της ΚΕ. Τι συναντήσατε εκεί;

Μπροστά από το κτήριο ήταν ακόμη συγκεντρωμένο το πλήθος, ενώ στον πρώτο όροφο βρήκα τον υπουργό Εσωτερικών Τούντορ Ποστέλνικου να τα ‘χει βάλει με την τύχη του, επειδή δεν τον πήραν μαζί τους οι «φυγάδες». «Οι απατεώνες, οι προδότες δεν με πήραν μαζί τους», ψέλλιζε διαρκώς καθώς τον ανέκρινα, ενώ στη συνέχεια συνελήφθη από την «επαναστατική φρουρά». Αυτό ήταν μάλλον και το «διαβατήριο» για να μου αναθέσει η νέα «επαναστατική τριανδρία», Ιόν Ιλιέσκου, Ρόμαν Πέτρε και Βίκτορ Στανκουλέσκου, τη σύνταξη του κατηγορητηρίου για τη δίκη που θα ακολουθούσε.

Πόσο χρόνο χρειαστήκατε για να συντάξετε το κατηγορητήριο κατά του ζεύγους και πώς στοιχειοθετήθηκε αυτό;

Χρειάστηκα δύο μέρες για να συντάξω το κατηγορητήριο, καθώς δεχόμουν πιέσεις για επίσπευση των διαδικασιών. Μην ξεχνάτε ότι υπήρχε μια μεγάλη αναταραχή στο Βουκουρέστι και γενικότερα σε όλη τη χώρα και ο λαός ζητούσε επιτακτικά «αίμα»! Οι τέσσερις πυλώνες του κατηγορητηρίου ήταν: α) Γενοκτονία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Δεκεμβρίου, αλλά και στα χρόνια κυριαρχίας του Τσαουσέσκου, β) υπονόμευση της κρατικής εξουσίας, γ) Διασπάθιση δημόσιας περιουσίας, και δ) καταστροφή της ρουμανικής οικονομίας.

Παρά τις fast tracks διαδικασίες συντάξατε το κατηγορητήριο ιδιοχείρως. Φεύγοντας ο Τσαουσέσκου είχε πάρει μαζί του και τις γραφομηχανές;

Όχι, όχι. Απλώς δεν εμπιστευόμουν τις γραμματείς που μου είχαν ορίσει για να τους υπαγορεύσω το κείμενο, γιατί ενδεχομένως να ήταν πληροφοριοδότες της Securitate. Κι όπως λέτε κι εσείς στην Ελλάδα, φύλαγε τα ρούχα σου για να 'χεις τα μισά!

(Σημ.: Γραφομηχανές κατά την περίοδο Τσαουσέσκου επιτρεπόταν να έχουν μόνο οι συγγραφείς! Κι αυτές έπρεπε να ελεγχθούν πρώτα από τη μυστική αστυνομία, την περιβόητη Securitate).

Με βάση αυτό το κατηγορητήριο, έγινε και η δίκη στο στρατόπεδο του Τιργκόβιστε, όπου κρατείτο το ζεύγος Τσαουσέσκου. Ποια εικόνα αντικρίσατε όταν φτάσατε στο στρατόπεδο το πρωί της 25ης Δεκεμβρίου;

Θα πρέπει εδώ κατ’ αρχάς να επισημάνουμε ότι ο Τσαουσέσκου έπασχε από σακχαρώδη διαβήτη και ότι στις ημέρες της κράτησής του δεν είχε πάρει την ινσουλίνη του, κάτι που ήταν οφθαλμοφανές στην όλη εμφάνισή του και στις αντιδράσεις του. Πριν ξεκινήσει η δίκη εξετάστηκαν μαζί με τη γυναίκα του από έναν γιατρό, που έκανε στον Νικολάε και την απαραίτητη ένεση ινσουλίνης που χρειαζόταν. Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας ο Τσαουσέσκου ωρυόταν πως δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη αυτού του έκτακτου στρατοδικείου και πως είναι υπόλογος μόνο έναντι της εθνοσυνέλευσης. Αυτή όμως είχε διαλυθεί μετά τη φυγή του.

Παρών στη δίκη ήταν, μεταξύ άλλων, και δύο δικηγόροι υπεράσπισης καθώς επίσης και ο στρατηγός Στανκουλέσκου, μέχρι πρότινος έμπιστος του conducator. Πώς ήταν η στάση των τριών;

Εντύπωση μού είχε προκαλέσει η στάση του Στανκουλέσκου, ο οποίος κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας κατασκεύαζε αεροπλανάκια από χαρτί ενώ απέφευγε να ανταλλάσσει βλέμματα με τους δύο κατηγορουμένους. O ρόλος των δύο συνηγόρων, Νικολάε Τεοντορέσκου και Κονσταντίν Λουτσέσκου, ήταν μάλλον διακοσμητικός, μιας και οι τοποθετήσεις τους ενίοτε ήταν πιο επικριτικές και δριμείες από τις δικές μου!

Περιμένατε ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα εκτελεστεί αυτοστιγμεί;

Μετά την αγόρευσή μου αποχώρησα από την αίθουσα συνεδρίασης, καθώς αυτό προβλεπόταν από τη διαδικασία. Η δίκη έγινε σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που ίσχυε τότε στη Ρουμανία και προέβλεπε γι’ αυτά τα αδικήματα θανατική ποινή. Απλώς εγώ περίμενα ότι οι συνήγοροι θα ασκούσαν έφεση στην απόφαση και έτσι η δίκη θα συνεχιζόταν. Αργότερα έμαθα ότι υπήρξε μια υπόγεια συνεννόηση της νέας ηγετικής ομάδας (Ιλιέσκου, Ρόμαν, Στανκουλέσκου) με τους συνήγορους του Τσαουσέσκου ούτως ώστε να μην ασκήσουν έφεση και να εκτελεστεί άμεσα η απόφαση του προεδρεύοντος του δικαστηρίου Τζίκα Πόπα.

(Σημ.: Η δίκη διήρκεσε συνολικά 80 λεπτά).

Πώς ήταν τα πρώτα «ελεύθερα» Χριστούγεννά σας μετά την εκτέλεση του καθήκοντός σας;

Αφού γυρίσαμε με περιπετειώδη τρόπο στο Βουκουρέστι, καθώς το ελικόπτερο που μας μετέφερε πετούσε με έναν έλικα και σε απόσταση αναπνοής από το έδαφος, πήγαμε στο στρατόπεδο της Γκέντσια, όπου είχαν μεταφερθεί και οι σοροί των Τσαουσέσκου τυλιγμένοι με μουσαμά. Εκεί ο Στανκουλέσκου και κάποιοι άλλοι αξιωματικοί έτρωγαν, ενώ ο «χαρτοαεροναυπηγός» απολύμανε τα χέρια του με ουίσκι καθώς είχε τακτοποιήσει τις σορούς των μέχρι πρότινος προϊσταμένων του! Από κει γύρισα πεζός στο σπίτι μου, όπου με περίμενε η οικογένειά μου και έφαγα μετά από τρεις μέρες και πάλι σπιτικό φαγητό, γιατί τις προηγούμενες ήμουν σχεδόν νηστικός. Τις επόμενες βδομάδες όμως προτιμούσα να μένω στο σπίτι της κουνιάδας μου, γιατί οι καιροί ήταν δύσκολοι.



Η πρόσοψη του στρατοπέδου στο Τιργκόβιστε όπου έγινε η δίκη

Οι συνοπτικές διαδικασίες με τις οποίες διεξήχθη η δίκη βρέθηκαν τότε στο επίκεντρο κριτικής πολλών δυτικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων, που έκαναν λόγο για μια δίκη-φάρσα, σε αντιδιαστολή με τη Δίκη της Νυρεμβέργης που έλαβε χώρα μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και είχε ως κατηγορούμενους τους ναζί.

Αυτή είναι κατ’ εμέ μια προσέγγιση των πραγμάτων εκ του ασφαλούς και με κάποια δόση υποκρισίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τη Δίκη της Νυρεμβέργης τη διοργάνωσαν οι Αμερικανοί κι ενώ ο πόλεμος είχε τελειώσει. Εδώ δεν υπήρχαν ούτε Αμερικανοί, ούτε Ρώσοι, αλλά μια αιματηρή εξέγερση και ο κόσμος περίμενε την κάθαρση, έστω και με συνοπτικές διαδικασίες. Εξάλλου, όπως ανέφερα προηγουμένως, η δίκη κινήθηκε στα νομικά πλαίσια της εποχής. Προφανώς και η νέα ηγεσία υπό τον μετέπειτα πρώτο δημοκρατικά εκλελεγμένο Πρόεδρο Ιόν Ιλιέσκου είχε συμφέρον να «ξεφορτωθεί» μια ώρα αρχύτερα τα βαρίδια του παρελθόντος, που θα ήταν ενοχλητικά γι' αυτούς.

Σε μια παλαιότερη συνέντευξή σας είχατε πει ότι ο Τσαουσέσκου θυσιάστηκε για να επιζήσει ο κομουνισμός στη Ρουμανία. Πώς ερμηνεύετε αυτήν τη δήλωσή σας;

Μα η νομενκλατούρα ενέμετο εφεξής την εξουσία φορώντας τον μανδύα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και μοιράζοντας οφίτσια και πόστα κατά προτίμηση. Κοιτάξτε μόνο ποιοι κυβέρνησαν τη Ρουμανία την πρώτη δεκαετία μετά την πτώση του Τσαουσέσκου: στελέχη του ΚΚ που μεταπήδησαν στο νεοϊδρυθέν Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Ιόν Ιλιέσκου και δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για την ενδελεχή διαλεύκανση των γεγονότων και παρεμπόδιζαν και το έργο μου ώσπου με ανάγκασαν σε αποστράτευση.

Αν γυρίζατε τον χρόνο πίσω, θα αναθεωρούσατε κάποιες από τις ενέργειές σας;

Όχι, δεν μετανιώνω για τίποτα! Έκανα απλώς το καθήκον μου, στο ακέραιο. Και σήμερα να γινόταν η δίκη την ίδια αγόρευση θα έκανα. Απλώς δεν θα μπορούσα να εισηγηθώ τη θανατική καταδίκη, γιατί έχει καταργηθεί αυτή η ποινή.



Ο υπό κατασκευή καθεδρικός ναός στο Βουκουρέστι. Η ειρωνεία είναι ότι κατασκευάζεται πίσω από την Casa Poporului, την παρακαταθήκη του Τσαουσέσκου, ο οποίος ήθελε να εξαφανίσει τις εκκλησίες από τον αστικό ιστό του Βουκουρεστίου

Η Ρουμανία 30 χρόνια μετά

Μεταξύ high speed internet και κάρων

Του Δημήτρη Δημουλά

Το Βουκουρέστι έχει βάλει τα γιορτινά του. Είναι η 1η Δεκεμβρίου και οι Ρουμάνοι έχουν την εθνική τους επέτειο, αφού αυτήν την ημέρα ενθυμούνται την ένωση με την Τρανσυλβανία και τη Βεσσαραβία το 1918. Μια μέρα νωρίτερα είχε καταφθάσει στους πρόποδες των Καρπαθίων η ποδοσφαιρική αφρόκρεμα της Ευρώπης, καθώς στον εκθεσιακό χώρο της πρωτεύουσας διεξαγόταν η κλήρωση για το Euro, που θα διεξαχθεί σε 12 χώρες της Γηραιάς Ηπείρου, μεταξύ άλλων και στο Βουκουρέστι. Αυτό που, μεταξύ άλλων, διαπίστωσαν οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι της UEFA είναι η εκπληκτική ταχύτητα με την οποία τρέχει το Internet στη Ρουμανία, η οποία την κατατάσσει στην πρώτη θέση της Ευρώπης, τη στιγμή που προηγμένες χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία είναι πολύ πιο πίσω σ’ αυτήν την κατάταξη.

Το Βουκουρέστι αποτελεί τα τελευταία χρόνια πόλο έλξης και για πολλές εταιρείες όπως η Google, η Microsoft, η Nestle που έχουν ανοίξει γραφεία στη ρουμανική πρωτεύουσα. Πολυάριθμες είναι και οι ελληνικές επιχειρήσεις που βρήκαν πρόσφορο έδαφος στις όχθες του Ντιμποβίτσα, ο οποίος διασχίζει τη ρουμανική πρωτεύουσα με τα βρόμικα νερά του.

Η Αψίδα του Θριάμβου στο Βουκουρέστι που παραπέμπει στο Παρίσι της Ανατολής

Είναι το υγρό στοιχείο μιας πόλης που κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου είχε χαρακτηριστεί το «Μικρό Παρίσι», μέχρις ότου ο Τσαουσέσκου αποφάσισε να της δώσει λίγη από την αίγλη της Πιονγκγιάνγκ, πρωτεύουσας της Βορείου Κορέας, αγαπημένου προορισμού του «σοφού ηγέτη» των Καρπαθίων. Ήταν τέτοια η προσήλωση του conducator, προσωνύμιο του Τσαουσέσκου, σ’ αυτή τη χώρα της Άπω Ανατολής, που η κρατική τηλεόραση της Ρουμανίας κατά τις δεκαετίες του 1970-1980 προέβαλλε επανειλημμένως ταινίες και εκπομπές από τον επίγειο παράδεισο του Κιμ Γιονγκ-ιλ. Στην ιδανική πόλη, κατά Τσαουσέσκου, δεν είχαν θέση βέβαια ούτε οι εκκλησίες, γι’ αυτό είτε τις κατεδάφιζε είτε τις απέκρυπτε, ορθώνοντας μπροστά τους άλλα κτίσματα. Ως εκ τούτου, φαντάζει λίγο ειρωνεία της τύχης που σήμερα ξεπροβάλλουν και πάλι διάφοροι ναοί από την αφάνεια, ενώ υπό κατασκευή βρίσκεται μεγάλος καθεδρικός ναός, πίσω μάλιστα από την παρακαταθήκη του Τσαουσέσκου, την Casa Poporului, το Σπίτι του Λαού. Ένα τερατώδες σε μέγεθος κτίσμα που ξεκίνησε να κατασκευάζεται επί Τσαουσέσκου, ο οποίος όμως δεν πρόλαβε να το δει ολοκληρωμένο. Σήμερα στεγάζονται εκεί το Κοινοβούλιο, η Γερουσία και το Συνταγματικό Δικαστήριο, ενώ ορισμένες από τις σάλες του μπορούν να νοικιαστούν για κοσμικές εκδηλώσεις.

Φεύγοντας μακριά από το Βουκουρέστι μπορεί κανείς να δει τα διάφορα malls που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια ανά την επικράτεια, προσφέροντας μια ψευδαίσθηση ευημερίας στους απογόνους των Δακών, ενώ τα πολυτελή SUV συχνά προσπερνούν κάρα με άλογα στο επαρχιακό δίκτυο της Ρουμανίας.

Αν η μετανάστευση των νέων «γνώρισε» στην Ελλάδα της κρίσης νέα έξαρση, στη Ρουμανία έφτασε σε δυσθεώρητα ύψη. Υπολογίζεται ότι πάνω από τρία εκατομμύρια Ρουμάνοι έχουν εγκαταλείψει τα τελευταία 15 χρόνια τη χώρα τους και ειδικά μετά την ένταξή της στην ΕΕ, το 2007. Ένας που γύρισε πριν από 20 χρόνια από την αυτοεξορία του είναι o Μίοντραγκ Μπελοντέντιτσι, ο οποίος τη δεκαετία του 1980 μεσουρανούσε στην ποδοσφαιρική ομάδα της Στεάουα, με την οποία το 1986 είχε κατακτήσει μάλιστα το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Παρά τα προνόμια που είχε ως μέλος της ομάδας, το 1988 ζήτησε πολιτικό άσυλο στην τότε Γιουγκοσλαβία, καθώς ο ίδιος είναι Σέρβος στην καταγωγή, από τις παραδουνάβιες περιοχές του Μπανάτ. «Δεν άντεχα άλλο την καταπίεση. Ήθελα να ζω όπως οι άλλοι άνθρωποι στην Ευρώπη», αναφέρει ο 55χρονος, που το 1991 κατέκτησε το κύπελλο πρωταθλητριών και με τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου, γεγονός που μέχρι τότε δεν είχε καταφέρει κανένας άλλος Ευρωπαίος ποδοσφαιριστής. Η φυγή του όμως του στέρησε τη δυνατότητα να επισκέπτεται τη Ρουμανία, ενώ από φόβο δεν είχε πάρει μέρος ούτε στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ιταλίας το 1990, αν και εκπρόσωποι της ρουμανικής ομοσπονδία ήρθαν γονυπετείς στο Βελιγράδι για να τον μεταπείσουν. Η μετέωρη κατάσταση στη μετα-Τσαουσέσκου εποχή δεν απέπνεε εμπιστοσύνη, καθώς φοβόταν μη τυχόν συλληφθεί για λιποταξία. Σήμερα είναι πρεσβευτής καλής θέλησης της UNESCO για θέματα προσφύγων και ζει στο Βουκουρέστι. Μια αγωνία τον διακατέχει ακόμα: αν θα καταφέρει η Ρουμανία να πάρει μέρος στο ποδοσφαιρικό πανηγύρι της Γηραιάς Ηπείρου το προσεχές καλοκαίρι, καθώς πρέπει να δώσει αγώνες μπαράζ στα τέλη Μαρτίου εναντίον της Ισλανδίας.



Το κοιμητήριο των πεσόντων της επανάστασης με τα ονόματα των ηρώων