Τριμερής Βερολίνου: Διαβάζοντας τις δηλώσεις πίσω από τις γραμμές

Είναι πλέον κοινώς αποδεκτό πως από την τριμερή στο Βερολίνο δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι, καθώς ο Αντόνιο Γκουτέρες φρόντισε να διαμορφώσει μια ισορροπημένη δήλωση, η οποία ικανοποιεί μερικώς όλες τις πλευρές. Άλλωστε, οι προσδοκίες από την άτυπη συνάντηση δεν ήταν στην πραγματικότητα ιδιαίτερα υψηλές. Ωστόσο, δεν κατέστη δυνατόν να ανακοινωθεί πλήρης συμφωνία στους όρους αναφοράς, όπως ούτε και η συγκεκριμενοποίηση του πότε και με ποιο περιεχόμενο θα γίνει μια άτυπη πενταμερής με τη συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διαφωνία η οποία εξακολουθεί να υφίσταται στο ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής, αλλά και στην επιμονή της Τουρκίας να μην υπάρξει οριστικοποίηση των όρων αναφοράς πριν την άτυπη πενταμερή. Η Άγκυρα διεμήνυσε με κάθε τρόπο στον Αντόνιο Γκουτέρες πως δεν επιθυμούσε να γίνει τώρα ούτε τριμερής ούτε άτυπη πενταμερής, ωστόσο από τη στιγμή που η πρώτη είχε εξαγγελθεί δεν θα μπορούσε να μην πραγματοποιηθεί. Ήταν λίγο έως πολύ κοινή αντίληψη άλλωστε πως δεν θα μπορούσε να προκύψει κάτι ουσιώδες και άμεσο πριν την άνοιξη, παρά τα όσα λέγονταν δημόσια από την ε/κ πλευρά. Η δήλωση Γκουτέρες, ωστόσο, κρύβει κάποια σημαντικά μηνύματα τα οποία θα πρέπει να ερμηνευθούν και να αναλυθούν.

Λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας

Η επαναβεβαίωση και η σαφής καταγραφή σε αυτή τη χρονική συγκυρία πως η λύση που επιδιώκουν οι πλευρές είναι μόνο η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική τόσο για τον Μουσταφά Ακιντζί όσο και για τον Νίκο Αναστασιάδη. Από τη μια ο Τ/Κ ηγέτης έχει πλέον ένα σημαντικό όπλο έναντι των αντιπάλων του στα κατεχόμενα και την Τουρκία, οι οποίοι μιλούν για αναγκαιότητα εξέτασης εναλλακτικών λύσεων στον δρόμο προς την επίλυση του Κυπριακού. Από την άλλη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διασκεδάζει τις ανησυχίες που τον ήθελαν να μην είναι αρνητικός σε συζήτηση άλλων μορφών λύσης. Ωστόσο, η αναφορά σε ΔΔΟ δεν σημαίνει πως η Τουρκία δεν θα επιχειρήσει να θέσει ζήτημα για τη μορφή λύσης στην άτυπη πενταμερή, καθώς η αναφορά στο ότι το στάτους κβο δεν είναι αποδεκτό και βιώσιμο, όπως επίσης και στο ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά αφήνει περιθώρια τέτοιων ερμηνειών.

Πολιτική ισότητα

Στη δήλωση Γκουτέρες, όπως και στην πρόσφατη έκθεση Ιουλίου για την ανανέωση της θητείας της UNFICYP, στο σημείο της πολιτικής ισότητας γίνεται αναφορά στην τέταρτη παράγραφο του Ψηφίσματος 716 (1991). Σύμφωνα με την παράγραφο αυτή, επιβεβαιώνεται ότι η λύση του Κυπριακού θα βασίζεται σε ένα κυπριακό κράτος το οποίο θα περιλαμβάνει δύο πολιτικά ίσες κοινότητες. Παραπέμπει στην ενδέκατη παράγραφο και το παράρτημα Ι της έκθεσης του γ.γ. του ΟΗΕ με ημερομηνία 8 Μαρτίου 1990 (S/21183). Στο παράρτημα αναφέρεται πως η πολιτική ισότητα δεν συνεπάγεται ίση αριθμητική συμμετοχή σε όλα τα ομοσπονδιακά κυβερνητικά όργανα και παραρτήματα. Ωστόσο, κάνει λόγο για αποτελεσματική συμμετοχή των δύο κοινοτήτων σε όλα τα όργανα και αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, όπως επίσης και για τη διασφάλιση ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα έχει τη δύναμη να υιοθετεί μέτρα κατά των συμφερόντων της μίας κοινότητας. Η αναφορά αυτή ερμηνεύεται διαφορετικά και θετικά και από τις δύο κοινότητες.

Ασαφής χρόνος

Από τη μία ο Αντόνιο Γκουτέρες αναφέρεται στη δήλωσή του για την αίσθηση του επείγοντος με την οποία θα πρέπει να κινηθούν οι πλευρές και από την άλλη, δύο γραμμές πιο κάτω, κάνει λόγο για κινήσεις σε έναν προβλεπτό ορίζοντα. Πρόκειται για μια αντίφαση από πλευράς Γκουτέρες, η οποία βασίζεται κυρίως στο ότι η Άγκυρα δεν επιθυμεί να γίνει οποιαδήποτε ουσιαστική κίνηση πριν από τον Απρίλιο, σημείο στο οποίο βγαίνει απόλυτα κερδισμένη η Τουρκία, αν και φαίνεται να κατανοούν και οι υπόλοιπες πλευρές τη δυσκολία, χωρίς να την αποδέχονται απαραίτητα. Στην ουσία αναστέλλονται οι εξελίξεις για μια περίοδο περίπου 6 μηνών, που πολιτικά αποτελεί τεράστιο χρονικό ορίζοντα. Αν προσθέσουμε σε αυτό το αβέβαιο της επανεκλογής Ακιντζί, γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνη η προσέγγιση σε σχέση με το επόμενο βήμα.

Βρήκαν τη μαγιά

Η αναφορά στα τρία σημεία τα οποία και οι δύο πλευρές θεωρούν πως θα πρέπει να είναι κομμάτι των όρων αναφοράς κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για τρεις λόγους. Ο πρώτος είναι γιατί θεωρείται έμμεση παραπομπή στο ότι οι πλευρές συνεχίζουν από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά, τόσο σε επίπεδο συγκλίσεων όσο και σε επίπεδο πλαισίου Γκουτέρες και Κοινού Ανακοινωθέντος 11ης Φεβρουαρίου 2014. Ο δεύτερος έχει να κάνει με το ότι οι δύο πλευρές φαίνεται να έχουν έρθει πολύ κοντά στη συμφωνία της βάσης των διαπραγματεύσεων σε ενδεχόμενη επανέναρξη των συνομιλιών. Η Τουρκία δεν ήθελε με τίποτα να κλειδώσουν οι όροι αναφοράς στην τριμερή έτσι ώστε να μπορέσει να εκμεταλλευτεί την άτυπη πενταμερή σε μελλοντικό στάδιο. Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με το ξεκαθάρισμα γύρω από το πλαίσιο Γκουτέρες. Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, ο Γκουτέρες ξεκαθάρισε στους ηγέτες πως πρόκειται για τα 6 σημεία που κατέγραψε στις 30 Ιουνίου 2017 συμπεριλαμβανομένων και των σημειώσεων που ακολούθησαν. Δεν πρόκειται για το πλαίσιο 5 σημείων όπως το επικαλείται η τ/κ πλευρά. Ουσιώδους σημασίας είναι και το ότι τα 6 σημεία, μεταξύ των οποίων ασφάλεια-εγγυήσεις και πολιτική ισότητα, θα συζητηθούν όλα μαζί σε μια τελική φάση διαπραγμάτευσης και όχι το κάθε σημείο ξεχωριστά και πριν την τελική φάση διαπραγμάτευσης.

Άτυπη πενταμερής

Συνεχίζονται λοιπόν οι προσπάθειες για συνομολόγηση όρων αναφοράς από πλευράς Ηνωμένων Εθνών. Θα βολιδοσκοπηθούν οι εγγυήτριες δυνάμεις και θα επιχειρηθεί η σύγκληση μιας άτυπης πενταμερούς με τη συμμετοχή των δύο πλευρών, των εγγυητριών δυνάμεων και των Ηνωμένων Εθνών στο κατάλληλο χρονικό στάδιο (δηλαδή μετά τις «εκλογές» στα κατεχόμενα). Διαπραγματεύσεις σταδιακές, δηλαδή μετά την τριμερή σε μια άτυπη πενταμερή, μετά σε επίσημη πενταμερή και μετά στην τελική φάση αν όλα κυλήσουν ομαλά. Οι όροι αναφοράς θα κλειδώσουν στην άτυπη πενταμερή, όπου η Τουρκία θα επιχειρήσει να θέσει διάφορα ζητήματα, ανεξαρτήτως του τι υποστηρίζουν οι πλευρές. Ένα από τα θέματα που θα θέσει είναι το να υπάρξει ξεκάθαρη αναφορά στην αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/Κ, ενώ δεν αποκλείεται να προσεγγίσει τις εξελίξεις με τη λογική ότι αν δεν υπάρξει κατάληξη ή έγκριση σε δημοψήφισμα μιας λύσης ΔΔΟ τότε να αρχίσει μια διαδικασία συζήτησης και για εναλλακτικές λύσεις. Σε κάθε περίπτωση, η άτυπη τριμερής κατάφερε να δώσει αναβολή στις εξελίξεις με κέρδη για όλες τις πλευρές, τα οποία μένει να εξακριβωθεί πώς θα αξιοποιηθούν στην πορεία.