Το επενδυτικό πρόγραμμα από το 2013 μέχρι σήμερα: Κριτήρια και έλεγχοι

«Στο σκοτάδι η Βουλή για τις μαζικές πολιτογραφήσεις αλλοδαπών επενδυτών. Άγνωστος αριθμός και ανώνυμες αιτήσεις» (Οκτώβριος 2014). «Μητρώο ατζέντηδων και αυστηρότερο έλεγχο προωθεί η κυβέρνηση. Μπλόκο σε κράχτες διαβατηρίων» (Σεπτέμβριος 2017). «Αφήνει και ουρά ο 'Guardian' σε δημοσίευμα για τις πολιτογραφήσεις. Βάζουν χέρι στα διαβατήρια» (Σεπτέμβριος 2017). «Διεθνής πίεση κατά Κύπρου για πολιτογραφήσεις, στοιχεία και από ΥΠΕΣ στη Βουλή. Σφίγγει ο κλοιός εντός και εκτός» (Μάρτιος 2018). «Αλλάζει όνομα και θωρακίζεται το σχέδιο πολιτογραφήσεων, αλλά... Κολλημένο με τα ακίνητα!» (Μάιος 2018). «Πυρ ομαδόν αντιπολίτευσης κατά κυβέρνησης για τα 'χρυσά' διαβατήρια. Δεν έρχεται η λίστα παρόχων» (Οκτώβριος 2018). «Πολιτικές για λίγους που εκθέτουν τη χώρα. Συνεχείς αλλαγές, ίδιο το πρόβλημα» (Δεκέμβριος 2018). «Κύπρος, Μάλτα και Βουλγαρία θέτουν σε κίνδυνο την ΕΕ. Διαβατήρια μαφίας και φοροαποφυγής» (Ιανουάριος 2019). «Αυξάνονται τα σύννεφα δυσφήμισης της χώρας: μετά τον ΟΟΣΑ και την Κομισιόν, ο Economist. Η τάτσα του πλυντηρίου μεγαλώνει» (Ιανουάριος 2019). «Είδε Invest Cyprus και developers ο Πρόεδρος για το κυπριακό επενδυτικό σχέδιο. Ψάχνουν θωράκιση των χρυσών διαβατηρίων» (Φεβρουάριος 2019). «Του χρόνου θα τεθεί σε ισχύ η πρόταση των Οικολόγων για κανονισμούς στο σχέδιο επενδύσεων. Μέσω Βουλής διαβατήρια το 2020» (Φεβρουάριος 2019). «Έλεγχος υπηκοοτήτων που παραχωρήθηκαν σε μέλη του καθεστώτος Καμπότζης. Ελεγκτές δείχνουν δικηγόρους» (Οκτώβριος 2019).

Τα πιο πάνω είναι τίτλοι ρεπορτάζ του «Π» κατά την πάροδο των τελευταίων ετών, μέχρι και εσχάτως με το δημοσίευμα του Reuters, με επίκεντρο το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα για κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση αλλοδαπών, το οποίο εφαρμόζεται από τις 24/5/2013 και ήταν η πρώτη και κυριότερη αντίδραση και συνάμα απότοκο του κουρέματος τον Μάρτιο του 2013. Στόχοι η διατήρηση των ξένων επενδύσεων και η συνέχιση της παρουσίας τους στη χώρα αλλά και προσέλκυσης νέων, οι οποίες θα συνέβαλλαν στην επανεκκίνηση της κυπριακής οικονομίας.

Όπως ωστόσο αποδείχτηκε, παρά την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης, η οποία σε κάθε κριτική εστίαζε στα θετικά πρόσημα για την οικονομία και την επιχείρηση να πληγεί το πρόγραμμα από ανταγωνιστικές χώρες, κατά τη διάρκεια των χρόνων τα κενά και τα παράθυρα που οδηγούσαν σε ασυδοσία αυξάνονταν και συνεπεία τούτου εντείνονταν και η ευρωπαϊκή και διεθνής αντίδραση ως επίσης και τα διόλου κολακευτικά δημοσιεύματα. Τα οποία κατά καιρούς δημιουργούσαν τέτοιο κλίμα τόσο εσωτερικά όσο και στο εξωτερικό που οι επικεφαλής των υπουργείων που συνδιαχειρίζονται το πρόγραμμα (Εσωτερικών και Οικονομικών) να παίρνουν προτάσεις στο Υπουργικό Συμβούλιο επιχειρώντας να πείσουν για εφαρμογή πρόσθετων ασφαλιστικών δικλίδων και πιο στοχευμένων οικονομικών κριτηρίων. Ενέργειες που από μόνες τους αποτελούν μια παραδοχή ότι κάτι δεν πάει καλά και πρέπει να διορθωθεί. Για να φτάσουμε στο σήμερα και στην παραδοχή του Κωνσταντίνου Πετρίδη στο ραδιόφωνο του «Πολίτη» ότι «κάποια άτομα που στο παρελθόν είχαν λάβει κυπριακά διαβατήρια από τη Δημοκρατία, σήμερα με τα σκληρότερα μέτρα που έχουν εισαχθεί δεν θα μπορούσαν». Τα άτομα αυτά θα ήταν πολλαπλάσια με τους ενισχυμένους ελέγχους δέουσας επιμέλειας (enhanced due diligence checks) που προωθούνται τώρα μέσω της συνεργασίας με εξειδικευμένους οίκους. Επί του παρόντος η διαδικασία είναι στο στάδιο της υπογραφής των συμβολαίων με τρεις τέτοιους οίκους διεθνούς εμβέλειας.

A priori πόρτα

Ο νυν ΥΠΕΣ Κ. Πετρίδης, ο οποίος ανέλαβε το χαρτοφυλάκιό του σε μια περίοδο που το ενδιαφέρον για απόκτηση κυπριακού διαβατηρίου από ξένους επενδυτές κατέστη εντονότερο, με μια βιομηχανία μεσαζόντων να ανθεί, κατάφερε με τον συνάδελφό του ΥΠΟΙΚ να περάσει σειρά ασφαλιστικών δικλίδων, ωστόσο η διάταξη που πέτυχε να ενταχθεί στο επενδυτικό πρόγραμμα με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου τον περασμένο Ιούλιο θεωρείται η πλέον ουσιαστική αφού έτσι φρενάρονται πολλές αιτήσεις από τα σπάργανα. Συγκεκριμένα, από την εξεύρεση πελατών από τους παρόχους, είτε αυτοί είναι ελεγκτικά γραφεία, είτε δικηγορικά είτε ακόμη και ντιβέλοπερ! Ειδικότερα, με διάταξη που εισήχθη ο έλεγχος δέουσας επιμέλειας που προωθείται από τους τρεις διεθνείς οίκους θα έχει μπούσουλα. Η παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας πλέον δεν θα επιτρέπεται σε πρόσωπα:

• Πολιτικώς εκτεθειμένα (ΠΕΠ) που (α) κατέχουν πολιτειακό αξίωμα, (β) κατείχαν πολιτειακό αξίωμα τα τελευταία πέντε χρόνια.


• Που υπόκεινται σε ποινική διερεύνηση χωρίς να τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες.


• Που υπόκεινται σε ποινική δίωξη και είναι υπόδικοι.


• Που καταδικάστηκαν σε φυλάκιση για σοβαρά αδικήματα (π.χ. δωροληψία από δημόσιο πρόσωπο, φοροδιαφυγή κ.λπ.) και η ποινή έχει παραγραφεί.


• Που συνδέονται με νομικές οντότητες στις οποίες έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα από την ΕΕ (μέτοχοι ή υψηλόβαθμα διευθυντικά στελέχη εταιρειών που είναι ενταγμένες σε κατάλογο κυρώσεων).


• Τα οποία συνδέονταν με νομικές οντότητες στις οποίες έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα από την ΕΕ, αλλά δεν συνδέονται πλέον (π.χ. πρώην υψηλόβαθμα διευθυντικά στελέχη εταιρειών που είναι ενταγμένες σε κατάλογο κυρώσεων, τα οποία ήταν συνδεδεμένα με τις συγκεκριμένες εταιρείες όταν επιβλήθηκε το καθεστώς των κυρώσεων). Νοείται ότι αν ακόμη και κατά τον χρόνο επιβολής των περιοριστικών μέτρων έχει παραιτηθεί, η αίτηση απορρίπτεται. Εξαιρούνται όσοι έχουν παραιτηθεί πριν από την επιβολή περιοριστικών μέτρων.


• Στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τρίτες χώρες (π.χ. ΗΠΑ, Ουκρανία, Ρωσία).


• Τα οποία συνδέονται με νομικές οντότητες στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τρίτες χώρες.


• Τα οποία διερευνώνται / κατηγορούνται (ή και τελικά κατηγορήθηκαν) για ποινικά αδικήματα και καταζητούνται πανευρωπαϊκώς από την Europol ή διεθνώς από την Interpol.


• Που υπόκεινται σε κυρώσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Αρκούσε το ποινικό μητρώο

Εξυπακούεται πως η εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων που τροποποιήθηκαν μέχρι σήμερα τρεις φορές δεν συνεπαγόταν αυτόματη έγκριση της αίτησης. Πλην όμως εκ των υστέρων προκύπτει η τεράστια ψαλίδα που χωρίζει τις διαδικασίες ελέγχου που γίνονταν για να αποφεύγεται η κατάχρηση του προγράμματος από το 2013 όταν ξεκίνησε, μέχρι να φτάσουμε σταδιακά και μετά από πολλά παθήματα και διεθνές ρεζίλεμα στο σήμερα και στους ενισχυμένους ελέγχους δέουσας επιμέλειας που θα μπορούσαν να γίνονται εξ υπαρχής. Ανατρέχοντας στις σχετικές αποφάσεις του ΥΣ προκύπτει πως από την έναρξή του το ΚΕΠ εμπεριέχει την υποχρέωση όλοι οι αιτούντες να είναι λευκού ποινικού μητρώου και, συνεπώς, επιβάλλεται να περιλαμβάνουν στην αίτηση πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου από τη χώρα καταγωγής και τη χώρα διαμονής, αν διαφέρουν. Στην περίπτωση των πολιτογραφήσεων των Καμποτζιανών –μεταξύ άλλων και του αρχηγού Αστυνομίας της– το μέτρο αυτό εκ των υστέρων αποδεικνύεται ανεπαρκές. Επίσης, το ΚΕΠ από το 2013 προβλέπει ότι οι αιτούντες δεν θα πρέπει να περιλαμβάνονται στον κατάλογο των προσώπων, των οποίων διατάσσεται η δέσμευση της περιουσίας εντός των ορίων της ΕΕ.

Με την τελευταία αναθεώρηση του ΚΕΠ (13/2/2019) προστέθηκαν δύο δικλίδες ασφαλείας:

• Πλέον επιβάλλεται οι αιτούντες να είναι κάτοχοι θεώρησης Schengen σε ισχύ.


• Αιτούντες που έχουν υποβάλει αίτηση για απόκτηση της υπηκοότητας σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, η οποία έχει απορριφθεί, δεν δικαιούνται να αποκτήσουν την κυπριακή υπηκοότητα στο πλαίσιο του ΚΕΠ.

Όσον αφορά τους ελέγχους δέουσας επιμέλειας (due diligence checks) του ΚΕΠ θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την εκπόνησή του το 2013 όλοι οι αιτούντες αποστέλλονται για έλεγχο στις αρχές ασφαλείας του κράτους.

Όπως πληροφορείται ο «Π», κατά το 2017 παρατηρήθηκε μικρός αριθμός αιτήσεων από πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα ή/και πρόσωπα τα οποία δεν περιλαμβάνονταν σε καταλόγους κυρώσεων, αλλά κατάγονταν από χώρες που συνδέονταν με ευρωπαϊκές ή διεθνείς κυρώσεις (π.χ. Ιράν, Συρία, Αφγανιστάν), με διαφθορά καθώς και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. Βενεζουέλα, αλλά και η γνωστή ποια σε όλους μας Καμπότζη).

Των πιο πάνω λεχθέντων, το 2018 η κυβέρνηση προχώρησε στη λήψη συγκεκριμένων μέτρων τα οποία ενίσχυσαν τους ελέγχους δέουσας επιμέλειας. Ως πρώτο βήμα αποφασίστηκε η επιπρόσθετη αξιολόγηση των αιτούντων μέσω μιας συνδρομητικής εμπορικής βάσης δεδομένων, η οποία παρέχεται από έναν εξειδικευμένο οίκο δέουσας επιμέλειας (World-Check Risk Intelligence). Είναι μέσω αυτής της βάσης που θα επαναξιολογηθούν τα σημαίνοντα πρόσωπα του αντιδημοκρατικού καθεστώτος της Καμπότζης, όπως έχει ήδη γράψει ο «Π». Παράλληλα, όπως προαναφέρθηκε, αποφασίστηκε η εφαρμογή ενισχυμένων ελέγχων δέουσας επιμέλειας (enhanced due diligence checks).

Σχετικά με την οικονομική πτυχή του ΚΕΠ, προϋπόθεση εξαρχής ήταν όλες οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές που απαιτούνται για την πραγματοποίηση των επενδύσεων να διενεργούνται μέσω των κυπριακών τραπεζικών ιδρυμάτων. Στόχος αυτής της υποχρέωσης είναι να διασφαλιστεί ότι όλα τα εισερχόμενα κεφάλαια καθώς και τα ενδιαφερόμενα μέρη περνούν τους ελέγχους για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που εφαρμόζονται από τις κυπριακές τράπεζες. Οι εν λόγω έλεγχοι βασίζονται στις σχετικές οδηγίες που εκδίδονται από την Κεντρική Τράπεζα. Προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή αυτής της διάταξης, οι αιτούντες είναι υποχρεωμένοι να περιλαμβάνουν στην αίτησή τους αντίγραφα των εμβασμάτων των συναλλαγών.

Μητρώο και κώδικας

Επίσης, το 2017, χρονιά που δόθηκαν οι υπηκοότητες σε Καμποτζιανούς, σύμφωνα με το δημοσίευμα το Reuters, παρατηρήθηκε ότι αριθμός παρόχων υπηρεσιών επιδίδονταν σε αμφισβητούμενες μεθόδους και είχαν εφαρμόσει επιθετική διαφημιστική εκστρατεία στην οποία ξεκάθαρα αναφέρονταν σε πώληση διαβατηρίων. Είναι για την αντιμετώπιση των πιο πάνω σύμφωνα με τότε κυβερνητικές δηλώσεις που αποφασίστηκε και η εισαγωγή συγκεκριμένων κανόνων για τους παρόχους υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, στις 9 Ιανουαρίου 2018 το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την επιβολή ελέγχων στους παρόχους υπηρεσιών που ασχολούνται με το ΚΕΠ. Μεταξύ αυτών, εκπονήθηκε στις 31/7/2018 «Μητρώο Παρόχων Υπηρεσιών για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα» και «Κώδικας Συμπεριφοράς», τον οποίο οι εξουσιοδοτημένοι πάροχοι υπηρεσιών επιβάλλεται να εφαρμόζουν. Την ίδια ώρα, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου, η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους των Υπ. Εσωτερικών και Οικονομικών και CIPA μπορεί να ανακαλέσει την εξουσιοδότηση σε πάροχο…

Ήταν και η περίπτωση ξαδέλφου Άσαντ επί Χριστόφια

2+1 ανακλήσεις υπηκοοτήτων

Τονίζεται πως σε περίπτωση που διαφανεί ότι ο επενδυτής απέκτησε την υπηκοότητα χρησιμοποιώντας δόλο ή/και ψευδείς παραστάσεις, ή εάν διαπιστωθεί ότι, ακόμη και μελλοντικά, καταστρατηγεί τις διατάξεις του ΚΕΠ η υπηκοότητα αφαιρείται. Δέον να σημειωθεί ότι σε περίπτωση ανάκλησης υπηκοότητας δεν επιστρέφεται η οποιαδήποτε επένδυση / όφελος στο πρόσωπο που η ανάκληση αφορά. Ήδη λόγω ενημέρωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας για συμπερίληψη σε μαύρες λίστες στο εξωτερικό δύο προσώπων που είχαν πολιτογραφηθεί έχει γίνει μία ανάκληση υπηκοότητας ενώ είναι σε διαδικασία ανάκλησης και δεύτερη. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι και επί προηγούμενης διακυβέρνησης ίσχυε το επενδυτικό πρόγραμμα, ωστόσο ονομαζόταν –όπως το υφιστάμενο μέχρι τον Μάιο του 2018– σχέδιο κατ' εξαίρεση πολιτογράφησης επενδυτών. Είναι στη βάση αυτού που δόθηκε διαβατήριο τον Ιανουάριο του 2011 στον πολυεκατομμυριούχο Rami Makhlouf, εξάδελφο του Σύρου Προέδρου Άσαντ. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, τρεις μήνες μετά τις σχετικές υποδείξεις της ΕΕ –και αφότου το θέμα είδε το φως της δημοσιότητας προκαλώντας οργίλες αντιδράσεις– το τότε Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να αφαιρέσει την εν λόγω υπηκοότητα.