Τα τρία σενάρια της Κύπρου για το κλίμα

Ρηξικέλευθα μέτρα καλείται να πάρει η κυβέρνηση τους επόμενους μήνες για τη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, ώστε η χώρα μας αφενός να μην κληθεί να πληρώσει δεκάδες εκατομμύρια την επόμενη δεκαετία για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών στην περίπτωση μη επίτευξης του εθνικού στόχου που μας έχει επιβάλει η Ευρώπη, και αφετέρου για να προσφέρει ένα καθαρότερο περιβάλλον για τη διαβίωση των πολιτών.

Όπως πληροφορείται ο «Π», οι διεργασίες που ξεκίνησαν πριν από έναν περίπου χρόνο και οδήγησαν στην υποβολή στην Κομισιόν του προσχεδίου του εθνικού σχεδίου της Κύπρου για την ενέργεια και το κλίμα για τη δεκαετία 2021-2030, κορυφώνονται αυτή την περίοδο με την επεξεργασία των τριών σεναρίων που μπήκαν στο τραπέζ,ι εκ των οποίων ένα θα επιλεγεί και θα εφαρμοστεί στο πλαίσιο του οριστικοποιημένου πλέον σχεδίου.

-24% ο στόχος
Ο εθνικός μας στόχος που έχει καθοριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση - και είναι αυτό που αναλογεί στην Κύπρο να πράξει για μείωση των εκπομπών ρύπων του θερμοκηπίου στη βάση της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015 - αφορά τη σταδιακή μείωση των ρύπων κατά 24% (με εξαίρεση τις 13 εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων οι οποίες έχουν τις δικές τους υποχρεώσεις) από τα επίπεδα του 2005 την περίοδο 2021-2030. Υπάρχουν καθορισμένοι ετήσιοι στόχοι τους οποίους θα πρέπει να πιάσουμε εάν δεν θέλουμε να πληρώσουμε δεκάδες εκατομμύρια σε αγορά πρόσθετων δικαιωμάτων ρύπων. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 50% των ρύπων από θερμοκηπιακά αέρια (εκτός του συστήματος εμπορίας) εκπέμπονται στην Κύπρο από τον τομέα των μεταφορών, στον οποίο και θα πρέπει να ληφθούν τα πιο δραστικά μέτρα.

Υπό επεξεργασία
Όπως πληροφορείται ο «Π», τα τρία σενάρια βρίσκονται υπό την τελική επεξεργασία τους και αρχές Σεπτεμβρίου θα είναι έτοιμα ώστε να μπουν στο μικροσκόπιο της μελέτης αντικτύπου, η οποία ετοιμάζεται από ακαδημαϊκούς και διερευνά την οικονομική, τεχνική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάλυση κόστους-οφέλους που θα έχουν για την κυπριακή οικονομία κοινωνία. Η εν λόγω μελέτη θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο και σε δημόσια ακρόαση πριν η κυβέρνηση λάβει την τελική απόφαση ως προς σενάριο που θα αποτελέσει το εθνικό σχέδιο της Κύπρου για την ενέργεια και το κλίμα για την επόμενη δεκαετία. Όσον αφορά το σενάριο το οποίο θα επιλεγεί, θα περάσει από στρατηγική μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα θα γίνει και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για τη μείωση των εκπομπών.

Τα τρία σενάρια
• Το πρώτο σενάριο περιλαμβάνει μόνο τα μέτρα που έχουν ήδη εφαρμοστεί και κανένα πρόσθετο μέτρο. Σε αυτή την περίπτωση, όπως ενημερώνουν τον «Π» ειδικοί, οι θερμοκηπιακοί ρύποι που θα εκπέμπει η Κύπρος θα έχουν αυξητική τάση, ενώ λόγω της σταδιακής μείωσης των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου που μας έχουν επιβληθεί, η Κύπρος ενδέχεται να κληθεί να πληρώσει έως και εκατοντάδες εκατ. ευρώ για αγορά ρύπων. Ουδείς μπορεί να πει μετά βεβαιότητας ότι το κόστος αυτό δεν θα είναι μεγαλύτερο (ή και μικρότερο), καθώς η τιμή των ρύπων ανά τόνο αφορούν σημερινές προβλέψεις.

• Το δεύτερο σενάριο που μελετάται είναι η λήψη κάποιων πρόσθετων μέτρων, μάλλον όχι ιδιαίτερα τολμηρών, αφού δεν θα καταφέρουν να αντισταθμίσουν ούτε σε αυτή την περίπτωση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με τους στόχους. Το κόστος αυτού του σεναρίου από πλευράς αγοράς πρόσθετων ρύπων πλησιάζει τα δεκάδες εκατ. ευρώ.

• Το τρίτο σενάριο, που μπήκε στο τραπέζι τον περασμένο Ιανουάριο κατ’ εντολή του Υπουργικού Συμβουλίου, αφορά τη λήψη πολύ τολμηρών μέτρων ώστε η ΚΔ να μην κληθεί να πληρώσει δικαιώματα για εκπομπές ρύπων. Μάλιστα κάποιοι αισιόδοξοι υπολογισμοί μιλούν για πλεόνασμα εκπομπών το οποίο μπορεί να αποφέρει και έσοδα στη Δημοκρατία. Τα μέτρα που περιλαμβάνονται σε αυτό το καινοτόμο και φιλόδοξο σενάριο βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό τελική επεξεργασία από τα διάφορα υπουργεία πριν καταλήξουν στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος και τύχουν ανάλυσης του κόστους – οφέλους.

Κόστος - όφελος
Όπως μας εξήγησαν οι πηγές μας, η μελέτη αντικτύπου θα κρίνει εάν το κόστος που θα έχουν αυτά τα σενάρια (π.χ. κόστος για αναβάθμιση των δημοσίων μεταφορών, φύτευση δέντρων τα οποία απορροφούν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, χρηματοδότηση προγραμμάτων για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή εξοικονόμηση ενέργειας, κίνητρα για αγορά ηλεκτρικών οχημάτων) θα έχουν το ανάλογο όφελος για την κοινωνία, τόσο σε επίπεδο ποιότητας της ατμόσφαιρας και ποιότητας ζωής, με οφέλη και για την υγεία, όσο και πόσες νέες θέσεις εργασίας θα προσφέρουν, ποια θα είναι η συνεισφορά στο ΑΕΠ και ποιο το χρηματικό όφελος από πλευράς αποφυγής προστίμων.

Οι πηγές μας θεωρούν ότι η Κύπρος μπορεί να επιτύχει το φιλόδοξο σενάριο και μάλιστα μέχρι το τέλος του σχεδίου να έχει και πλεόνασμα εκπομπών. Σε αυτή την περίπτωση στην αρχή της εφαρμογής του εθνικού σχεδίου το 2021, λόγω ακριβώς των τολμηρών μέτρων που πρέπει να ληφθούν και μέχρι αυτά να αρχίσουν να αποδίδουν, θα υπάρχει έλλειμμα δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Ωστόσο, με βάση τα μέτρα αυτού του σεναρίου όταν αρχίσουν να αποδίδουν σε μία πενταετία – μέχρι τότε αναμένεται να πάρουν μπρος οι δημόσιες μεταφορές, να μειωθεί το κόστος της τιμής των ηλεκτρικών οχημάτων που θα δημιουργήσει τις προοπτικές για διείσδυσή τους στην αγορά και να έρθει το φυσικό αέριο για χρήση, όχι μόνο στην ηλεκτροπαραγωγή - θα υπάρχει μείωση εκπομπών και μάλιστα πολύ περισσότερη από το 24% που είναι ο στόχος του εθνικού σχεδίου- σε βαθμό που τα ελλείμματα να αντισταθμιστούν και να υπάρχει και πλεόνασμα, το οποίο τουλάχιστον να έρθει να καλύψει τα ελλείμματα της πρώτης πενταετίας.

Το κόστος αυτού του φιλόδοξου σεναρίου αναμένεται να είναι αρκετά υψηλό λόγω του ότι ακόμη η χώρα θα πρέπει να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα και πολιτικές που να μειώνουν τις εκπομπές (π.χ. πρόσθετη φορολογία στα καύσιμα ώστε να «δυσκολέψει» τη χρήση ΙΧ, σχέδια απόσυρσης παλαιάς τεχνολογίας οχημάτων, κίνητρα για χρήση λεωφορείων), τη βιωσιμότητά του ωστόσο θα την κρίνει σύντομα η μελέτη αντικτύπου.

Το τελικό σχέδιο στη βάση του σεναρίου που θα επιλεγεί θα υποβληθεί στην Κομισιόν τον Δεκέμβριο φέτος για έγκριση.

Στο μεταξύ, όπως πληροφορείται ο «Π», στη βάση των σεναρίων 2 και 3 ήδη τυγχάνουν επεξεργασίας επιπλέον μέτρα.

Άλλοι στόχοι
Πέραν της μείωσης των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων κατά 24% μέχρι το 2030, η Κύπρος θα πρέπει να αυξήσει μέχρι τότε τη διείσδυση των ΑΠΕ στο 23% - με επιμέρους στόχο το 14% των ΑΠΕ στις μεταφορές. Υπάρχουν επίσης αυξημένοι στόχοι για διείσδυση των ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη και στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Σημαντικές συστάσεις από την Κομισιόν
Όπως πληροφορείται ο «Π», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχολιάζοντας το προσχέδιο του εθνικού σχεδίου για το κλίμα και την ενέργεια που στάλθηκε στην Κομισιόν 19 Ιανουαρίου συνιστά τη λήψη ακόμη περισσότερων μέτρων. Η σύσταση της επιτροπής, που μας έχει αποσταλεί μέσα Ιουνίου, αναφέρει επιγραμματικά μεταξύ άλλων ότι χρειάζονται περισσότερα μέτρα, ειδικά στη δασοκομία, στις μεταφορές, στις ΑΠΕ και στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ζητά επιτακτικά την ελευθεροποίηση της αγοράς ηλεκτρισμού και την έλευση φυσικού αερίου. Καλεί επίσης την Κύπρο να επεξεργαστεί περαιτέρω τους εθνικούς στόχους και τις επιδιώξεις χρηματοδότησης στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας που έχουν να κάνουν με την ενέργεια και το κλίμα. Γενικά η Κομισιόν ζητά από την Κύπρο μια πιο εμπεριστατωμένη εργασία, κάτι που φαίνεται να γίνεται αυτή τη στιγμή.