Έτοιμος ο Γκουτέρες, αλλά υπό όρους

Την ερχόμενη Κυριακή αναμένεται, εκτός απροόπτου, να φτάσει στο νησί μας η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό, η οποία θα παραμείνει στην Κύπρο για δύο με τρεις ημέρες. Τα δεδομένα είναι σαφώς διαφοροποιημένα σε σχέση με όσα συζητούσαμε όλο το προηγούμενο διάστημα περί αναγκαιότητας συνομολόγησης όρων αναφοράς. Από τον περασμένο Μάιο γράφαμε πως οι όροι αναφοράς, όπως αρχικά είχαν σχεδιαστεί από πλευράς Ηνωμένων Εθνών, δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος μεταξύ των πλευρών. Τελικά φαίνεται πως η ιδέα αυτή επί του παρόντος εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από μια συμφωνία σε μια βάση συζήτησης ενόψει της συνέχειας.

Να υπενθυμίσουμε πως το αρχικό σκεπτικό γύρω από τη συνομολόγηση όρων αναφοράς είχε τεθεί από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ και την κ. Λουτ, σε μια προσπάθεια να καταλήξουν οι πλευρές σε κάτι χειροπιαστό, που να διευκολύνει τη μετέπειτα διαδικασία και να εγγυάται, κατά κάποιο τρόπο, πως οι εμπλεκόμενες πλευρές είναι αποφασισμένες για μια ουσιαστική διαπραγμάτευση σε μια τελική φάση, τύπου Κραν Μοντανά. Στόχος του Αντόνιο Γκουτέρες ήταν να υπάρξει κάτι πιο δεσμευτικό, το οποίο από τη μια να εμπεριέχει με λεπτομέρεια τα επόμενα βήματα, αλλά από την άλλη να καταγράφει σε επίπεδο ουσίας τις θέσεις επί των διαφωνιών ή παρεξηγήσεων μεταξύ των πλευρών. Η κ. Λουτ είχε μάλιστα μεταφέρει στις πλευρές και σαφές πλάνο για το πώς θα ήταν η δομή αυτών των όρων αναφοράς. Η προσέγγιση αυτή είχε ως βάση της τέσσερις πυλώνες: ουσία, διαδικασία-μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί, βάση λύσης και βασικές αρχές, ποιος φέρει ευθύνη και σε ποιο βαθμό σε περίπτωση μη επιτυχούς κατάληξης. Όλα αυτά θα έπρεπε να είχαν συμφωνηθεί, υπενθυμίζουμε, έτσι ώστε να εμπλακεί προσωπικά εκ νέου σε μια διαδικασία, ο γ.γ. του ΟΗΕ. Διπλωματικές πηγές, ωστόσο, διαβεβαιώνουν πως ο Αντόνιο Γκουτέρες ποτέ δεν ήταν ιδιαίτερα δογματικός γύρω από αυτό το ζήτημα, στοιχείο που μένει φυσικά να αποδειχθεί και στην πράξη το αμέσως επόμενο διάστημα.

Τι γίνεται τώρα
Αυτό που τώρα έχουμε ενώπιόν μας είναι μια προσπάθεια για συμφωνία σε τρία βασικά σημεία τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση συζήτησης για τα επόμενα βήματα, χωρίς οι πλευρές να εισέρχονται εις βάθος σε κανένα από αυτά, σε αυτό το στάδιο τουλάχιστον. Άρα, ο πυλώνας «ουσία» που υπήρχε στον αρχικό σχεδιασμό για τους όρους αναφοράς πλέον δεν υπάρχει λόγω των συνεχιζόμενων διαφωνιών μεταξύ των πλευρών. Αυτό που υπάρχει αντ' αυτού, είναι μια κοινή αντίληψη, όπως όλα δείχνουν, σε σχέση με τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί το επόμενο διάστημα:

• Επίσκεψη Τζέιν Χολ Λουτ τις πρώτες 3-4 μέρες Σεπτεμβρίου.
• Συναντήσεις Αναστασιάδη στη Νέα Υόρκη στο πλαίσιο της Γ.Σ. του ΟΗΕ το τελευταίο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου.
• Ομιλία ενώπιον της Γ.Σ. του ΟΗΕ, όπως κάθε χρόνο, το τελευταίο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου
• Κατ' ιδίαν συνάντηση Προέδρου με Αντόνιο Γκουτέρες.
• Κατ ιδίαν συνάντηση Ακιντζί με Γκουτέρες.
• Τριμερής συνάντηση Προέδρου με γ.γ. του ΟΗΕ και Μουσταφά Ακιντζί, αν ο γενικός γραμματέας κρίνει ότι υπάρχει λόγος.
• Άτυπη πενταμερής (ενδεχομένως σε επίπεδο τεχνοκρατών) περί τα τέλη Οκτωβρίου.

Σε αυτή της την επίσκεψη, η Τζέιν Χολ Λουτ αναμένεται να επιχειρήσει να καταγράψει τη βάση πάνω στην οποία θα οικοδομηθούν τα επόμενα βήματα, η οποία θα περιλαμβάνει:

• τις συγκλίσεις μεταξύ των πλευρών οι οποίες οδήγησαν στο Κραν Μοντανά.
• την Κοινή Δήλωση της 11ης Φεβρουαρίου 2014.
• Επαναβεβαίωση των 6 παραμέτρων του πλαισίου Γκουτέρες, χωρίς περαιτέρω ανάλυση και διευκρινήσεις.

Σύμφωνα με τον μέχρι τώρα σχεδιασμό, Αναστασιάδης και Ακιντζί αναμένεται να βρεθούν ενώπιον του Αντόνιο Γκουτέρες προς το τέλος Σεπτεμβρίου σε μια κοινή συνάντηση, έτσι ώστε να επαναβεβαιώσουν προθέσεις και δέσμευση για τη συνέχεια, ενώ στη βάση συζήτησης που προαναφέραμε θα προστεθεί η αναφορά για άτυπη πενταμερή σε επίπεδο τεχνοκρατών (το πιο πιθανό σενάριο).

Η άτυπη πενταμερής
Στο στάδιο της άτυπης συνάντησης των πλευρών θα τεθούν και θα καθοριστούν τα ζητήματα που η κάθε πλευρά θεωρεί πως πρέπει να συζητηθούν σε μια ενδεχόμενη τελική διαπραγμάτευση μέσα από τις έξι παραμέτρους του πλαισίου Γκουτέρες. Επίσης θα αποφασιστεί με ποια διαδικασία θα γίνει αυτή η συζήτηση. Οι πλευρές στο στάδιο αυτό δεν αναμένεται να εισέλθουν σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης επί της ουσίας των ζητημάτων. Στην άτυπη αυτή πενταμερή, η οποία θα είναι καθαρά διαδικαστικής φύσεως, η ΕΕ θα έχει παρουσία, ωστόσο δεν αναμένεται να αποτελέσει μέρος του διαλόγου. Σε αυτή τη φάση θα ζητηθεί επίμονα και επιτακτικά ο τερματισμός ή η παγοποίηση των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, έτσι ώστε να μπορέσει να προχωρήσει η διαδικασία στην επόμενη φάση, που δεν είναι άλλη από την ουσιαστική τελική φάση διαπραγμάτευσης. Αν όλα κυλήσουν ομαλά, η φάση αυτή τοποθετείται χρονικά περί τα τέλη του 2019, ενώ στη φάση αυτή η συμμετοχή της ΕΕ θα είναι ακριβώς η ίδια με αυτήν που είχε στο Κραν Μοντανά.

Αποδοχή συγκλίσεων;
Μπορεί οι πλευρές να μην εισέλθουν στο παρόν στάδιο σε ουσιαστική διαπραγμάτευση, ωστόσο ακόμα και η γενική αποδοχή συγκλίσεων του παρελθόντος ως βάση συζήτησης δημιουργεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον γύρω από το πώς θα διαχειριστούν οι δύο πλευρές συγκλίσεις για τις οποίες έχει δημιουργηθεί ολόκληρη συζήτηση το προηγούμενο διάστημα. Πώς θα διαχειριστεί, για παράδειγμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τη σύγκλιση στο ζήτημα της πολιτικής ισότητας και της αποτελεσματικής συμμετοχής στο επίπεδο της μιας τ/κ θετικής ψήφου; Η ε/κ πλευρά θεωρεί ότι υπάρχουν περιθώρια διαπραγμάτευσης σε αυτό θέμα και θα το αφήσει ανοικτό μέχρι τέλους.

Από την άλλη, συμπερίληψη συγκλίσεων σημαίνει και αποδοχή από πλευράς Ακιντζίί της σύγκλισης για τη διαχείριση του φυσικού αερίου όπως καταγράφηκε στο παρελθόν; Θα δούμε επίσης επαναφορά του χάρτη όπως τον κατέθεσε η τ/κ πλευρά προ Κραν Μοντανά; Είναι ερωτήματα τα οποία αναζητούν απάντηση και θα τεθούν ενώπιον των πλευρών στον δρόμο προς τη συνέχεια.

Κυρίαρχο, τέλος, θέμα θα αποτελέσουν οι εγγυήσεις. Η τουρκική πλευρά φαίνεται να είναι σε θέση να επαναβεβαιώσει την πρόταση περί κατάργησης των εγγυήσεων, όχι την πρώτη μέρα της υπογραφής της συμφωνίας, αλλά μόλις τα Ηνωμένα Έθνη δημόσια ανακοινώσουν ότι η λύση έχει τεθεί σε εφαρμογή με βάση τα χρονοδιαγράμματα που έχουν συμφωνηθεί. Αυτό που παραμένει ανοικτό είναι η παραμονή κάποιων αγημάτων, και κάπου εκεί ίσως χρειαστεί πολύ εποικοδομητική προσπάθεια από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να βρεθεί ένα πλαίσιο ενσωμάτωσης τους στον ευρωπαϊκό πυλώνα ασφάλειας.

Μέχρι τέλους;
Διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν πως αυτή η διαδικασία θα φτάσει μέχρι την τελική ουσιαστική διαπραγμάτευση μεταξύ των πλευρών, περί τα τέλη του έτους. Εκτιμά μάλιστα πως η Τουρκία θα μετριάσει τη στάση της σε σχέση με τις παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς, όπως εκτιμά, είναι προς το συμφέρον του Ερντογάν να δείξει καλή θέληση, τόσο στα ζητήματα Ανατολικής Μεσογείου όσο και στο Κυπριακό. Σύμφωνα με τ/κ πηγή πάντως, τα ερωτηματικά δεν πρέπει να τίθενται μόνο προς την κατεύθυνση της Τουρκίας. «Υπάρχει πάντα και ο αστάθμητος παράγοντας που λέγεται ε/κ πλευρά, η οποία δεν δείχνει με βάση δηλώσεις και τοποθετήσεις έτοιμη να προχωρήσει μέχρι τέλους». Η πραγματικότητα μέχρι στιγμής πάντως, ούτως ή άλλως, φανερώνει ότι η Τουρκία είναι αποφασισμένη να διασφαλίσει τα συμφέροντά της με κάθε τρόπο στην Ανατολική Μεσόγειο. Ερώτημα παραμένει επίσης το κατά πόσον η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί στην απαραίτητη ετοιμότητα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να αντεπεξέλθει σε μια εντατική διαδικασία διαπραγμάτευσης με τα τόσα ανοιχτά μέτωπα που έχει αυτή τη στιγμή με την Άγκυρα. Εν γνώσει της μάλιστα ότι τυχόν λύση θα την οδηγήσει σε συζητήσεις για την οριοθέτηση της δικής της ΑΟΖ με την Τουρκία. Με λίγα λόγια, τόσο στην Άγκυρα όσο και την Αθήνα, υπάρχει ένας σκεπτικισμός κατά πόσον οι Κύπριοι δεν θα εμπλακούν ξανά στη λογική του τακτικισμού και ενός παιχνιδιού επίρριψης ευθυνών. Από την άλλη, υπάρχει και ενόχληση. Υπό την έννοια ότι μέχρι στιγμής η διαδικασία βρίσκεται στα χέρια των Κυπρίων. «Οι οποίοι, αν καταφέρουν ενώπιον του γενικού γραμματέα να κάνουν την υπέρβαση, Ελλάδα και Τουρκία υποχρεωτικά θα ακολουθήσουν», σύμφωνα με τ/κ πηγή.

Άλλωστε, πηγές που καθορίζουν εξελίξεις εντός του κυπριακού πολιτικού σκηνικού εκφράζουν την έντονη άποψη πως τα Ηνωμένα Έθνη δεν πρόκειται να συναινέσουν σε μια νέα διαδικασία τύπου Κραν Μοντανά αν δεν είναι διαδικαστικά και ουσιαστικά αποφασισμένες οι πλευρές να φτάσουν μέχρι τέλους. Εκτιμά μάλιστα πως η προσπάθεια αυτή δύσκολα θα φτάσει στον τελικό της προορισμό. Ωστόσο, οι πλευρές έχουν φτάσει στην πηγή ξανά μαζί. Αυτό που θα διαφοροποιήσει την τελική κατάληξη αυτή τη φορά, είναι το να επιδείξουν όλοι οι εμπλεκόμενοι την απαραίτητη πολιτική βούληση.