«Φισάδικο, Πολισμάνος, Μαρκέττα»: Η αργκό των Κυπρίων του εξωτερικού

Φισάδικο, Πολισμάνος, Μαρκέττα, Μπάνκα. Αυτές είναι μερικές από τις λέξεις που ανήκουν στην αναγνωρισμένη γλωσσική ποικιλία «Grenglish», μοναδική για τους Κύπριους ομογενείς του Λονδίνου.

Σύμφωνα με το Ιn-cyprus, οι γλωσσολόγοι Άννα Χαραλαμπίδου και Πέτρος Καρατσαρέας εκτιμούν ότι υπάρχουν μερικές χιλιάδες «Grenglish» λέξεις.

Οι δύο τους μάλιστα, άρχισαν το «Grenglish project», έτσι ώστε να καταγράψουν τις λέξεις αυτές και να δημιουργήσουν ένα αρχείο το οποίο θα τους επιτρέπει στο μέλλον να εκδώσουν ένα λεξικό αφιερωμένο στη συγκεκριμένη γλωσσική ποικιλία.

Συγκεκριμένα, πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η παρουσία Ελληνοκυπρίων στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν περιορισμένη στα περίπου 150 άτομα, σύμφωνα με τον ιστορικό Σταύρο Παντελή.

Όταν οι Βρετανοί προσάρτησαν την Κύπρο το 1914, η πολιτική κατάσταση των Κυπρίων άλλαξε και έγινε ευκολότερο για αυτούς να ταξιδέψουν. Κατά την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στο Λονδίνο υπήρχαν περίπου 8.000 Κύπριοι.

Παράλληλα, η κυπριακή μετανάστευση στη βρετανική πρωτεύουσα αυξήθηκε κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-1959. Στο βιβλίο του «Bloody Foreigners: The Story of Immigration to Britain», ο Robert Winder σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών σύγκρουσης, κάθε χρόνο, ένας μέσος όρος 4.000 Κυπρίων κατέφευγε στο το Ηνωμένο Βασίλειο για να ξεφύγει από τη βία. Η μετανάστευση κορυφώθηκε μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960, με περίπου 25.000 Κύπριους μετανάστες κατά το επόμενο έτος. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε ακόμη περισσότερο μετά το 1974.

Σήμερα, εκτιμάται ότι ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ 150.000 και 300.000 ατόμων με ελληνοκυπριακό υπόβαρθρο.

Ανάγκη για επικοινωνία

Σύμφωνα με τον Πέτρο και την Άννα, οι πρώτες Grenglish λέξεις δημιουργήθηκαν ως αντίδραση σε μία άμεση ανάγκη για επικοινωνία. Σε πολλές περιπτώσεις και κατά τη διάρκεια της πρώιμης μετανάστευσης των Κυπρίων στη Βρετανία, οι λέξεις αυτές αναφέρονταν σε αντικείμενα που οι Κύπριοι συναντούσαν για πρώτη φορά και  για τα οποία δεν υπήρχε η αντίστοιχη ελληνική λέξη .

Μερικές από αυτές είναι το κέτλον από το kettle (= βρσατήρας), η μήτρα από το electricity meter (= μετρητής ηλεκτρισμού) και η οβερλόκκα από το overlocking machine (= ραπτομηχανή).

Άλλες λέξεις που δημιουργήθηκαν χρησιμοποιούνταν για περιγραφή εννοιών που ήταν πρωτόγνωρες για τους Κυπρίους, όπως για παράδειγμα οι λέξεις ισσούριες από το ‘insurance (=ασφάλιση) και λάλος από το landlord (=σπιτονοικοκύρης).

Ο λόγος που οι Grenglish λέξεις ακούγονται οικείες προς τους ντόπιους είναι επειδή, όπως εξηγούν οι δύο γλωσσολόγοι, οι χρήστες αυτών των λέξεων τις προσάρμοσαν στο φωνολογικό και γραμματικό σύστημα της Κυπριακής διαλέκτου.

Ενδιαφέρον προκαλεί επίσης το γεγονός ότι μερικές από αυτές τις λέξεις εξήχθησαν και στην Κύπρο, όπως για παράδειγμα το τάσπι από το «dustbin» και το μπουκκάρω από το «to book».

Τα Grenglish είναι πλέον μια αναγνωρισμένη γλωσσική ποικιλία μοναδική για τους Κύπριους ομογενείς του Λονδίνου. Παρόλα αυτά, λένε ο Πέτρος και η Άννα, πολλές από τις συνεισφορές λέξεων στην ιστοσελίδα τους ήρθαν από Κύπριους στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική.

Σήμερα η γλωσσική ποικιλία «Grenglish» κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Το project των δύο γλωσσολόγων ξεκίνησε ως μια προσπάθεια διατήρησής της. «Τα ‘Grenglish’ είναι η γλώσσα της παλαιότερης γενιάς και κινδυνεύει να εξαφανιστεί κυρίως λόγω της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας», καταλήγει ο Πέτρος.