Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Β΄)

Συνέχεια του άρθρου μου της περασμένης Κυριακής (Η δημιουργία της νήσου Κύπρου) στο οποίο είχα αναφέρει πώς έχει δημιουργηθεί η Κύπρος και πώς έφτασαν οι πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί στο νησί, τα μεγάλα θηλαστικά που ήταν οι ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι.

Τα ζώα αυτά λοιπόν μετά την άφιξή τους στο νησί από τις γειτονικές χώρες έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες, περίπου πριν από 11 χιλιάδες χρόνια. Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλλέκτες, δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το κυνήγι και πολύ πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού.

Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων.

Διαβάστε επίσης: Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Α’)

Μία από τις πιο σημαντικές θέσεις είναι αυτή στην Αγία Νάπα η οποία έχει μερικώς ανασκαφεί από το Γεωλογικό Τμήμα της Κύπρου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέχρι στιγμής βρέθηκαν τα οστά από 180 ιπποπόταμους και ενός ελέφαντα, καθώς και ενός είδους αγριόγατου. Από υπολογισμούς του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης στον χώρο, υπάρχουν ακόμα οστά από εκατοντάδες ζώα. Ο χώρος αυτός εκ πρώτης όψεως φαίνεται να υπήρξε μια φυσική παγίδα για τα ζώα αυτά, καθώς δεν βρέθηκαν σημάδια που να μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπου.



Οι πρώτοι νεολιθικοί άνθρωποι που εφτασαν στην Κύπρο πριν 11 χιλιάδες χρόνια.



Μια άλλη πολύ σημαντική θέση είναι αυτή που βρίσκεται στον Αετόκρεμμο στις Βάσεις Ακρωτηρίου. Η θέση αυτή ανασκάφτηκε από τον Αμερικανό Άλαν Σίμονς και θεωρήθηκε ως η πιο παλαιά θέση που αποδεικνύει την παρουσία του ανθρώπου στην Κύπρο πριν από 10.500 χρόνια. Ως επί το πλείστον βρέθηκαν οστά από 500 περίπου ιπποπόταμους και από δύο ελέφαντες. Ο χώρος αυτός έχει συνδεθεί με τον άνθρωπο καθώς τα οστά παρουσιάζουν καύση και τεμαχισμό. Επίσης βρέθηκαν στον χώρο και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν άνθρωποι. Το συμπέρασμα είναι ότι οι προϊστορικοί αυτοί πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου κυνηγούσαν αυτά τα προϊστορικά ζώα που όπως φαίνεται υπήρξαν γι' αυτούς σημαντική πηγή τροφής.

Επίσης στην παραλιακή σπηλιά των Αγίων Σαράντα στην Ξυλοφάγου έχουν βρεθεί πολλά οστά ιπποπόταμων. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αρκετοί χώροι όπου έχουν βρεθεί οστά αυτών των ζώων, συνδέονται με τη θρησκεία μας όπως και η σπηλιά αυτή. Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι οι οποίοι έβρισκαν τα οστά και τα δόντια των ζώων αυτών υπέθεταν ότι ήταν τα οστά κάποιων ασκητών που ασκήτευαν και πέθαναν μέσα στο σπήλαιο, και ως εκ τούτου άγιασαν. Μέσα στην σπηλιά αυτή έχουν τοποθετήσει εικόνες αγίων και ο χώρος χρησιμοποιείται ως εκκλησία εξ ου και το όνομα σπηλιά των Αγίων Σαράντα. Η Εκκλησία μας ουδέποτε έχει δεχτεί αυτούς τους τοπικούς θρύλους.



Ένα άλλο μέρος όπου βρέθηκαν οστά ιπποπόταμων και συνδέθηκαν με τη θρησκεία είναι στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας, εκεί όπου βρήκαν τα οστά και έκτισαν την εκκλησία του Άγιου Φανουρίου. Επίσης εκεί οι άνθρωποι έπαιρναν τα οστά νομίζοντας ότι ήταν οστά αγίων, τα κονιορτοποιούσαν και τα έτρωγαν επειδή πίστευαν ότι είχαν θαυματουργές ιαματικές ιδιότητες. Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει μικρή σπηλιά όπου βρέθηκαν τα οστά και χρησιμοποιείται επίσης ως εκκλησία. Σε άλλες περιπτώσεις, τα απολιθώματα των ζώων αυτών αποδόθηκαν σε υπολείμματα δρακόντων, γι’ αυτό και προέκυψαν τοπωνύμια, όπως Δρακοντόσπηλιος, Δρακοντότρυπα, Δρακοντοβούναρο και η Σπηλιά του Δράκου.

Ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων βρίσκεται στο κατεχόμενο χωριό Άκανθου και ο οποίος έχει ανασκαφεί μερικώς από τον Ολλανδό Πολ Σόνταρ. Μετά τον θάνατο του καθηγητή Σόνταρ, το πανεπιστήμιο του θέλησε να επιστραφούν στην Κύπρο τα απολιθώματα που μετέφερε στην Ολλανδία. Γι' αυτό τον σκοπό τα παρέδωσαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αρνήθηκε να τα επιστρέψει όταν τα ζήτησε το Υπουργείο Εσωτερικών.



Η σπηλιά των Αγίων Σαράντα στην Ξυλοφάγου.



Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκεται στο κατεχόμενο χωριό Κορμακίτη με το όνομα Δρακοντοβούναρο. Επίσης στο κατεχόμενο χωριό Λιβερά υπάρχει ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων μέσα σε μάντρα ζώων. Άλλες τοποθεσίες που βρέθηκαν οστά αυτών των ζώων είναι στο κατεχόμενο Δίκωμο, στην κατεχομένη Κυθρέα και στην Κισσόνεργα. Σχεδόν όλοι οι χώροι που αναφερθήκαν πιο πάνω ήταν σπηλιές (φυσικά καταφύγια), τα όποια σήμερα έχουν καταρρεύσει.

Ένας άλλος πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκεται στην παραλιακή περιοχή Ξυλοφάγου τον οποίο έχουν ανακαλύψει οι ερευνητές Γιώργος και Φανή Κωνσταντίνου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής, αρπακτικών πουλιών, χελώνας γλυκού νερού και χελώνας ξηράς. Ο χώρος αυτός δεν έχει συνδεθεί ακόμα με την παρουσία ανθρώπου. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες, τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων. Τα νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. είναι διαφορετικό είδος από τον Elephas cypriotes. To μέγεθός του είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον Elephas cypriotes. Ποια όμως η σχέση του με τον Elephas cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι; Ποια είναι η ηλικία των ευρημάτων; Χρονολογήσεις για τον Elephas cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων από το Ανώτερο Πλειστόκαινο. Κατόπιν ενεργειών και με έξοδα του Συνδέσμου Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου έχουμε φέρει τον παλαιοντολόγο Γιώργο Ηλιόπουλο του Πανεπιστήμιου Πατρών, καθώς και την παλαιοντολόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου δρα Victoria Heridge όπου τους υποδείξαμε τον χώρο στον οποίο βρέθηκαν τα οστά. Κατόπιν επιστημονικών μετρήσεων των ευρημάτων έχουν επιβεβαιώσει αυτό που πιστεύαν από την αρχή ο Γιώργος και Φανή Κωνσταντίνου, δηλαδή ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα με ύψος 1,80 και βάρος περίπου 600 κιλά. Επιστημονικές μετρήσεις των ευρημάτων έχει κάνει κατόπιν προσκλήσεώς μας και ο David Reese από το Πανεπιστήμιο Γέιλ, όπου και αυτός με τη σειρά του μάς διαβεβαίωσε ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα.



Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκεται στον κατεχόμενο Κορμακίτη με το όνομα "Δρακοντοβούναρο".



Η ανακοίνωση αυτών των νέων ευρημάτων έγινε σε διεθνές συνέδριο στις 23 Σεπτεμβρίου του 2011 στο ζυθοποιείο Carlsberg με τίτλο τα «Τα πλειστοκαινικά θηλαστικά της Κύπρου - Νέα ευρήματα». Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στους χώρους του Κυπριακού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, εντός του ζυθοποιείου της Carlsberg, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου και συμμετείχαν διεθνώς γνωστοί και διακεκριμένοι επιστήμονες.

Σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχουμε παραδώσει υλικό από το νέο είδος ελέφαντα για διεξαγωγή DNA. Η όλη υπόθεση βρίσκεται υπό μελέτη και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας.



Η σπηλιά στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας, όπου βρέθηκαν οστά προϊστορικών ζώων, χρησιμοποιείται ως εκκλησία.

Μετά από τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου

Θέλω επίσης να αναφερθώ στον νεολιθικό άνθρωπο που αμέσως μετά τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου έφερε από τις γειτονικές χώρες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή. Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριων αγελάδων, αίγαγρους, χοίρους, αλεπούδες, αγρινά, σκύλους, γάτους και το ελάφι Dama mesopotamica. Μερικά από αυτά είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινό, η αλεπού και πολύ πιθανόν ο λαγός τα όποια υπάρχουν και σήμερα. Επίσης ένα από αυτά είναι και το ελάφι Dama mesopotamica το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν από 500 χρόνια λόγω ανελέητου κυνηγιού.

Η προστασία της φυσικής μας κληρονομιάς πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα διότι η γνώση του παρελθόντος θα αποτελέσει τη συνέχειά μας για το μέλλον. Ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων για άμεση προστασία της φυσικής μας κληρονομιάς που μέχρι τώρα λεηλατείται από τους ξένους χωρίς κανένα εμπόδιο καθώς όλοι οι χώροι που έχω αναφέρει πιο πάνω δεν τυγχάνουν καμιάς προστασίας. Ελπίζω επίσης σύντομα να δημιουργηθεί ένα τεράστιο κυπριακό μουσείο φυσικής ιστορίας, που με τη συνεργασία και βοήθεια των δικών μας πανεπιστήμιων θα αποκτήσουμε αυτό το οποίο χρειάζεται ο τόπος μας. Μπορούν να αξιοποιηθούν δείγματα μοναδικά παγκοσμίως που θα καταστήσουν το μουσείο κέντρο για επιστημονική έρευνα. Οι νέοι μας, μαθητές δημοτικών και γυμνασίων, φοιτητές, τουρίστες καθώς και εκπαιδευτικοί, αλλά και το ευρύτερο κοινό, θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την αξιοθαύμαστη, σπάνια και μοναδική φυσική κληρονομιά του τόπου μας. Μέσα από τη γνώση που θα πάρουν από τα εκθέματα, τις διαλέξεις και τα έντυπα θα μάθουν να αγαπούν και να προστατεύουν τη φυσική μας κληρονομιά και που αυτό σημαίνει πολιτισμός και πρόοδος. Όλα αυτά είναι τεράστιου επιστημονικού ενδιαφέροντος και θα προσελκύσουν πολλούς επιστήμονες από όλον τον κόσμο που με τις μελέτες και τα πορίσματά τους θα δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον τόπο μας και θα αναδείξουν την Κύπρο σε κέντρο σημαντικού επιστημονικού ενδιαφέροντος.

Μουσεία φυσικής ιστορίας υπάρχουν σε όλες τις χώρες του κόσμου που αποτελούν πόλο έλξης τουριστών, αλλά και ντόπιων επισκεπτών καθώς και πηγή μάθησης. Ένα κοντινό μας παράδειγμα είναι το μουσείο φυσικής ιστορίας της Κρήτης που λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία. Στην Κύπρο έχουμε δύο αξιόλογα μουσεία, στην Αγία Νάπα το μουσείο Θάλασσας του Τορναρίτη - Πιερίδη και το μουσείο «Φώτος Φωτιάδης» στην Carlsberg στα Λατσιά, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, χρειαζόμαστε ένα εθνικό μουσείο με κρατική στήριξη και ερευνητικά κέντρα.