Τα 10 είδη σκαλιφούρτας της Κύπρου (Web TV)

Οι σκαλιφούρτες ή Πετροκλήδες (wheatears) είναι στρουθιόμορφα πουλιά του είδους Οινάνθη (Oenanthe) και ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια Μυγοθηρίδες (Muscicapidae). Το όνομα του είδους Oenanthe το συναντάμε και ως ονομασία ενός γένους φυτών, και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «οίνος» και «άνθος», επειδή η μυρωδιά των λουλουδιών αυτών των φυτών μοιάζει με τη μυρωδιά του κρασιού. Στην περίπτωση της σκαλιφούρτας, η επιστημονική ονομασία του είδους έχει να κάνει με το ότι περνά από την Κύπρο το φθινόπωρο και την άνοιξη. Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντάμε 28 είδη σκαλιφούρτας που ανήκουν στο γένος Οινάνθη (Oenanthe). Στην Κύπρο συναντάμε 10 από αυτά τα είδη, με μερικά να αποτελούν πολύ σπάνια για το νησί, με ελάχιστες αναφορές, και μόνο ένα είδος από αυτά φωλιάζει στον τόπο μας και αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου. Πρόκειται για μεταναστευτικά πουλιά και είναι όλα εντομοφάγα. Τα περισσότερα είδη έχουν μαυρόασπρο χρώμα και στα περισσότερα από αυτά υπάρχει φυλετικός διμορφισμός (διαφορές μεταξύ θηλυκών και αρσενικών). Φτιάχνουν τη φωλιά τους την άνοιξη σε μικρά κοιλώματα, σε όχθες αγροτικών δρόμων, ξερολιθιές, και γενικά όπου βρουν κατάλληλο κοίλωμα ή τρύπα, χρησιμοποιώντας μαλακά χόρτα και άλλα υλικά από τη φύση. Πρόκειται για πουλιά που έχουν εδαφική επικράτεια.

Τα είδη σκαλιφούρτας που συναντάμε στην Κύπρο είναι:

1. Κυπριακή σκαλιφούρτα, Πετροκλής της Κύπρου - Cyprus wheatear - Oenanthe cypriaca (Homeyer, 1884).


2. Ισπανική σκαλιφούρτα, Ασπροκώλα, Ασπροκωλίνα - Black-eared wheatear - Oenanthe hispanica (Linnaeus,1758).


3. Ερημοσκαλιφούρτα, Ερημοπετρόκλης - Desert wheatear - Oenanthe deserti (Temminck, 1829).


4. Βουνοσκαλιφούρτα, Βουνοπετροκλής - Finsch's Wheatear - Oenanthe finschii (Heuglin, 1869).


5. Σκουφοσκαλιφούρτα, Σκουφοπετρόκλης - Hooded wheatear - Oenanthe monacha (Temminck, 1825).


6. Διπλοσκαλιφούρτα, Αμμοπετροκλής - Isabelline Wheatear - Oenanthe isabellina (Temminck, 1829).


7. Στακτοσκαλιφούρτα, Σταχτοπετρόκλης - Northern Wheatear - Oenanthe oenanthe (Linnaeus, 1758).


8. Λυκοσκαλιφούρτα, Λευκόπυγος Πετρόκλης - White-crowned wheatear - Oenanthe leucopyga (Brehm, 1855).


9. Μαυροσκαλιφούρτα, Βραχοπετροκλής - Mourning wheatear - Oenanthe lugens (Lichtenstein, 1823).


10. Κοτσινοσκαλιφούρτα, Πετροκλής του Κουρδιστάν - Kurdish wheatear or red-rumped wheatear - Oenanthe xanthoprymna (Hemprich & Ehrenberg, 1833).

Η κυπριακή σκαλιφούρτα ή ο πετροκλής της Κύπρου, Cyprus wheatear (Oenanthe cypriaca) είναι ένα από τα τρία ενδημικά είδη της Κύπρου. Φωλιάζει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και το συναντάμε τόσο σε παράλιες περιοχές όσο και σε ορεινές, αν και προτιμά τις δασώδεις. Είναι αποδημητικό πουλί και διαχειμάζει σε χώρες όπως το Σουδάν και η Αιθιοπία, μερικά πουλιά όμως μένουν στην Κύπρο και τον χειμώνα, σε ορεινές περιοχές.

Γεννά από τρία έως πέντε γαλαζοπράσινα πιτσιλωτά αβγά που εκκολάπτονται μετά από 14 μέρες επώασης και την ευθύνη του μεγαλώματος των νεοσσών αναλαμβάνουν και οι δύο γονείς. Συνήθως όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές αναπαράγεται δύο φορές κατά την περίοδο της άνοιξης. Το αρσενικό και το θηλυκό πουλί δεν έχουν ιδιαίτερες διαφορές στο χρώμα τους, ενώ το φθινόπωρο πριν φύγουν για να διαχειμάσουν αλλάζει το χρώμα τους και από ασπρόμαυρο γίνεται μαυροκαφέ.

Η ισπανική σκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και χρησιμοποιεί την Κύπρο ως σταθμό μερικές μέρες κατά τις μεταναστεύσεις (άνοιξη και φθινόπωρο). Στον ευρωπαϊκό χώρο το συναντάμε σε δύο μορφές που διαφοροποιούνται γεωγραφικά, στην ανατολική φυλή O. h. melanoleuca που διαχειμάζει και στην Ελλάδα και στη δυτική O. h. hispanica. Η ανατολική φυλή διαχειμάζει στο Σουδάν.

Η ερημοσκαλιφούρτα είναι σχετικά σπάνιος επισκέπτης της χώρας μας και χρησιμοποιεί την Κύπρο ως σταθμό μερικές μέρες κατά τις μεταναστεύσεις. Η δυτική φυλή (O. d. homochroa) αναπαράγεται στη Σαχάρα και την Αραβική Χερσόνησο. Την ανατολική φυλή (O. d. atrogularis) τη βρίσκουμε να αναπαράγεται σε ημιέρημες εκτάσεις της Κεντρικής Ασίας και να διαχειμάζει στο Πακιστάν και την Βορειοανατολική Αφρική.

Η βουνοσκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και το συναντάμε σε ημιέρημες και βραχώδεις βουνοπλαγιές, από την Τουρκία και μέχρι το Αφγανιστάν ανατολικά και το δυτικό Πακιστάν. Είναι μετανάστης μικρών αποστάσεων γι’ αυτό και διαχειμάζει στην Αίγυπτο και σε χώρες της Μέσης Ανατολής, ενώ ένας μεγάλος αριθμό διαχειμάζει στον τόπο μας.

Η σκουφοσκαλιφούρτα είναι σπάνιο είδος για τον τόπο μας και ζει σε ερημικές περιοχές από την Αίγυπτο μέχρι την Αραβική Χερσόνησο. Έχει παρατηρηθεί επίσης στο Πακιστάν.

Η διπλοσκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και είναι το πρώτο είδος από τις υπόλοιπες σκαλιφούρτες που μας έρχονται κατά τις μεταναστεύσεις. Σε σχέση με τα άλλα είδη της οικογένειας, είναι το πιο εδαφόβιο και αυτό που μετακινείται περισσότερο περπατώντας απ' ό,τι πετώντας. Αναπαράγεται στη νότια Ρωσία, την Κεντρική Ασία και το βόρειο Πακιστάν. Διαχειμάζει στην Αφρική και την Ινδία. Η Ελλάδα είναι το δυτικότερο σημείο εξάπλωσης του είδους, γι’ αυτό και στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη παρατηρείται πολύ σπάνια.

Η στακτοσκαλιφούρτα είναι πολύ κοινό είδος για τον τόπο μας και όλοι οι πληθυσμοί του διαχειμάζουν στην Αφρική. Η στακτοσκαλιφούρτα σε σχέση με το μέγεθός της πραγματοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα ταξίδια. Την άνοιξη ξεκινάει το ταξίδι της από την Αφρική, από περιοχές νότια της Σαχάρας, πραγματοποιώντας ένα ταξίδι πάνω από μια απέραντη περιοχή του βόρειου ημισφαιρίου, η οποία περιλαμβάνει τη Βόρεια και Κεντρική Ασία, την Ευρώπη, τη Γροιλανδία, την Αλάσκα και μέρος του Καναδά. Το φθινόπωρο τα πουλιά επιστρέφουν ξανά στην Αφρική.

Η λυκοσκαλιφούρτα, η μαυροσκαλιφούρτα και η κοτσινοσκαλιφούρτα είναι πολύ σπάνια είδη για την Κύπρο, με ελάχιστες αναφορές. Η λυκοσκαλιφούρτα είναι αφρικανικό πουλί κυρίως, κάτοικος στις βραχώδεις ερήμους της Σαχάρας. Η μαυροσκαλιφούρτα είναι είδος που συναντάμε σε έρημες περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η κοτσινοσκαλιφούρτα είναι πουλί της Μέσης Ανατολής και τη συναντάμε στην Τουρκία, το Ιράκ, το Κουρδιστάν και το Ιράν, ενώ τον χειμώνα μεταναστεύει στην Αίγυπτο, το Σουδάν, την Ερυθραία και τη Σομαλία, ακόμα και μέχρι την Ινδία.

Όλα τα είδη της σκαλιφούρτας προστατεύονται από τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης.