Ιούλιος 1974: Επιχείρηση Νίκη - Η αποστολή αυτοκτονίας των Noratlas στην Κύπρο

Την επόμενη μέρα της εισβολής, βράδυ της 21ης Ιουλίου 1974, με τη χούντα του Ιωαννίδη να βρίσκεται σε φάση κατάρρευσης, αποφασίζει να «βοηθήσει» την Κύπρο. Αρχικώς σχεδιάστηκε να σταλεί μία Μοίρα Καταδρομών με αεροσκάφη της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Η σκέψη δεν έγινε πράξη και, μέσα σε συνθήκες πανικού, ο τραγικός κλήρος της θυσίας έπεσε στην Α' Μοίρα Καταδρομών που έδρευε στο Μάλεμε της Κρήτης. Ο τότε διοικητής της Α' Μοίρας Καταδρομών Γιώργος Παπαμελετίου, που έφυγε το 2018 από τη ζωή, θυμόταν πως όταν επιβιβάστηκαν στα λεωφορεία για να μεταφερθούν στο αεροδρόμιο της Σούδας, ενημέρωσε τους καταδρομείς για την αποστολή και τους είπε τι θα πρέπει να έχουν υπόψη τους για τις πρώτες ώρες. Κανένας δεν ήταν σίγουρος για το τι θα αντιμετώπιζαν, αφού δεν υπήρχε καμία απολύτως πληροφορία για τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Κύπρο.

Βουτιά στη φωτιά

Όταν τα Noratlas έφτασαν στην Κύπρο, έβλεπαν παντού φωτιές από τις μάχες που βρισκόντουσαν σε εξέλιξη. Αυτό βοήθησε και τα πληρώματα να προσανατολιστούν καλύτερα και να αρχίσουν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Οι μόνες περιοχές που φωτίζονταν ήταν οι Βρετανικές Βάσεις του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας, και αυτό ήταν σωτήριο για τους κυβερνήτες που τις χρησιμοποίησαν ως σημεία στήριξης για να μπορέσουν να βρουν το αεροδρόμιο. Σε διάφορες περιοχές τα αεροσκάφη δέχονταν πυρά από το έδαφος, αλλά η κατάσταση δεν ήταν ανησυχητική, καθώς υπήρχαν διαβεβαιώσεις ότι το αεροδρόμιο Λευκωσίας ήταν ασφαλές. Κανείς δεν είχε ενημερώσει τα πληρώματα για το γεγονός ότι γινόντουσαν μάχες και ο διάδρομος προσγείωσης του αεροδρομίου είχε βομβαρδιστεί και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο το 1/3 από αυτόν. Όπως θυμούνται οι καταδρομείς, μόλις έφτασαν πάνω από τη Λευκωσία άρχισαν να δέχονται χιλιάδες σφαίρες και βλήματα αντιαεροπορικών. Οι καταδρομείς στέκονταν όρθιοι μέσα στα αεροπλάνα ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο όγκος τους και να μειωθούν οι πιθανότητες να χτυπηθούν. «Οι σφαίρες έμπαιναν από κάτω και διαπερνούσαν την άτρακτο», δηλώνει ένας από τους καταδρομείς. «Ήμασταν φορτωμένοι με χειροβομβίδες και εκρηκτικά και υπήρχε κίνδυνος να τιναχθούμε όλοι στον αέρα», συμπληρώνει. Τον ίδιο κίνδυνο διέτρεχαν πλήρωμα και καταδρομείς και από το ενδεχόμενο να χτυπηθούν οι δεξαμενές καυσίμων.

Τα «πορτοκάλια»

Ο τότε επισμηναγός Γ. Μήτσαινας, που ήταν κυβερνήτης του «Νίκη 11», αναφέρει στο βιβλίο του για την επιχείρηση: «Τα προπορευόμενα αεροσκάφη (πριν από το 'Νίκη 11' που κυβερνούσε ο ίδιος) εξελήφθησαν ως τουρκικά και δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά. Η εξεταστική επιτροπή για τον Φάκελο της Κύπρου επέρριψε τις ευθύνες στην Αθήνα και στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, αφού σύμφωνα με τα μέλη της επιτροπής της Βουλής το σήμα εκδόθηκε στη 01:30 ώρα», δηλαδή όταν είχε αρχίσει η προσέγγιση των αεροσκαφών. Η Αθήνα είχε ενημερώσει το ΓΕΕΦ με τη φράση: «Έρχονται τα 15 πορτοκάλια». Ωστόσο, οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς που υπερασπίζονταν το αεροδρόμιο ενημερώθηκαν με καθυστέρηση.

Ρίξαμε το «Νίκη 4»

Ο Γιώργος Καλογήρου ήταν χειριστής αντιαεροπορικού τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Η μαρτυρία του είναι συγκλονιστική, καθώς είναι ο άνθρωπος που κατέρριψε το Noratlas, που παρέμεινε για 41 χρόνια θαμμένο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. «Ήμουν επικεφαλής σε ένα τετράδυμο που ήταν στην αρχή του διαδρόμου προσγείωσης. Λίγο πριν νυχτώσει, ήρθε κάποιος και μου είπε ότι η σημερινή νύχτα είναι επικίνδυνη. Υπάρχουν πληροφορίες ότι τη νύχτα ενδέχεται να έρθουν τούρκικα αεροπλάνα και ζήτησε να έχουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα και να μην αφήσουμε να προσγειωθεί κανένα.

Όταν άκουσα τον βόμβο του αεροπλάνου, δεν μπόρεσα να το δω, είχε όλα τα φώτα σβηστά και ήμουν έτοιμος να το καταρρίψω.  Μόλις πλησίασε, το σκόπευσα, του έριξα, και αυτό ήταν. Το αεροπλάνο κατερρίφθη.

Περίμενα το επόμενο. Τότε διαπίστωσα ότι το τετράδυμο είχε μπλοκαρισθεί. Προσπάθησα να το φτιάξω, αλλά δεν τα κατάφερα.

Τα αεροπλάνα περνούσαν από πάνω μου, καταριόμουν την ατυχία μου. Πολύ αργότερα, όταν τα αεροπλάνα είχαν προσγειωθεί όλα, ήρθε κάποιος και μου είπε ότι τα αεροπλάνα ήταν ελληνικά και κόντεψα να τρελαθώ.

Από τότε έχω τύψεις... Την άλλη μέρα, και χωρίς να κάνω τίποτα, το όπλο είχε ξεμπλοκαριστεί».

Βουτιά στο κενό

Ο μόνος που κατάφερε να σωθεί από το «Νίκη 4» είναι ο καταδρομέας Θανάσης Ζαφειρίου, ο οποίος έχει μεταφέρει με αυθεντικότητα τι προηγήθηκε της κατάρριψης. Θυμάται ότι είχε σταυρωτά στο στήθος του 7 τελαμώνες με σφαίρες και 6 χειροβομβίδες κρεμασμένες στη ζώνη του όταν άρχισαν να διαπερνούν σφαίρες την άτρακτο του αεροσκάφους: «Οι χειριστές», θυμάται, «ήταν νεκροί και το αεροσκάφος ακυβέρνητο δεχόταν πυρά. Είχαν πάρει φωτιά τα κασόνια με τις χειροβομβίδες δίπλα μου και ένιωθα να καίγομαι, κοίταζα για αλεξίπτωτο, αλλά δεν βρήκα πουθενά. Άνοιξα την πόρτα του αεροσκάφους και πήδηξα στο κενό». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πυρά δέχθηκε και το «Νίκη 7», αλλά κατάφερε να προσγειωθεί με τον ένα κινητήρα να καίγεται και τον άλλο να έχει καταστραφεί από έκρηξη. Στο «Νίκη 7» σκοτώθηκαν δύο καταδρομείς και τραυματίστηκαν ακόμα 11.







Αθλιότητα

Το Noratlas (Νίκη 4) θάφτηκε όπως - όπως στο σημείο που κατέπεσε. Οι σοροί κάποιων καταδρομέων μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν στο κοιμητήριο Λακατάμιας και οι υπόλοιπες παρέμειναν μέσα στο κουφάρι του αεροσκάφους για τέσσερις δεκαετίες. Πρόκειται για μια από τις πλέον κραυγαλέες αθλιότητες του κράτους, το οποίο δεν έδειξε καμία ευαισθησία ώστε να ξεθάψει τους νεκρούς και να παραδώσει τα λείψανα στους συγγενείς. Αυτό έγινε μετά από 4 δεκαετίες, με απολογίες οι οποίες δεν ήταν αρκετές για να δικαιολογήσουν την αναλγησία της πολιτείας.