Τα μαγικά μανιτάρια της Κύπρου (Web TV)

Τα μανιτάρια δεν ανήκουν στα φυτά, ούτε στα ζώα, αλλά στους μύκητες. Οι μύκητες αποτελούν ένα από τα πέντε μεγάλα βασίλεια των ζωικών ειδών του πλανήτη και κατέχουν τη δεύτερη πολυπληθέστερη θέση με περισσότερα από 2.000.000 είδη, ενώ την πρώτη θέση κατέχουν τα έντομα. Οι μύκητες περιλαμβάνουν μονοκύτταρους ή πολυκύτταρους ευκαρυωτικούς οργανισμούς. Τα μανιτάρια χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες με τις μεγαλύτερες να είναι οι βασιδιομύκητες και οι ασκομύκητες. Οι βασιδιομύκητες περιλαμβάνουν περίπου το 25% του συνόλου των μυκήτων με περισσότερα από 450 γένη. Έχουν μεγάλη ποικιλία όσον αφορά το μέγεθος και τη μορφή. Υπάρχουν μικροσκοπικοί -κυρίως παράσιτα φυτών και πολύ μεγάλοι- σαπροφυτικοί που ταξινομούνται στους τελειομύκητες, τους υμενομύκητες και τους γαστερομύκητες. Διαθέτουν απίστευτα χρώματα και σχήματα, κάποια από τα οποία συναντάμε σε σχήμα ομπρέλας, ενώ άλλα έχουν σχήμα κοραλλιού, κυλίνδρου, αστεριού, κυπέλλου κ.λπ. Στα ομπρελοειδή μανιτάρια στο κάτω μέρος αναλόγως του είδους υπάρχουν ελάσματα σε ακτινωτή διάταξη, ή σωλήνες που καταλήγουν σε πόρους ή αγκαθωτές προεξοχές. Στα ελάσματα υπάρχουν τα βασίδια που παράγουν τα σπόρια τα οποία διασκορπίζονται με τον αέρα για τη διαιώνιση των ειδών. Στους ασκομύκητες τα σπόρια παράγονται μέσα σε σάκους (ασκούς) και όταν το μανιτάρι ωριμάσει τα σπόρια απελευθερώνονται και διασκορπίζονται επίσης με τον αέρα.

Colus hirudinosus

Crepidotus cesatii

Το μανιτάρι στην ουσία είναι το καρπόσωμα και ορατό μέρος του οργανισμού, ο οποίος βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια του υποστρώματος. Το σώμα του μύκητα ονομάζεται μυκήλιο και είναι ένα πλέγμα νηματοειδών υφών, που παράγει τα μανιτάρια με σκοπό την αναπαραγωγή τους. Δηλαδή τα μανιτάρια είναι όπως ο καρπός ενός δέντρου που όταν συλλέγονται με τον ορθό τρόπο δεν προκαλείται πρόβλημα στον ζωντανό οργανισμό ο οποίος βρίσκεται μέσα ή επάνω στο υπόστρωμα.

Τα μανιτάρια τα συναντάμε σχεδόν παντού, κυρίως τους υγρούς μήνες από το φθινόπωρο μέχρι και την άνοιξη, αλλά όταν υπάρχουν ικανοποιητικές βροχοπτώσεις συναντάμε μανιτάρια ακόμα και το καλοκαίρι.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Μυκητολογικού Συνδέσμου Κύπρου Μιχάλη Λοϊζίδη στην Κύπρο υπολογίζεται να υπάρχουν πέντε με οκτώ χιλιάδες διαφορετικά είδη μυκήτων. Στην Κύπρο υπάρχουν επίσης περισσότερα από 15 είδη επικίνδυνων δηλητηριωδών μανιταριών που μπορεί να επιφέρουν ακόμα και θάνατο, ενώ άλλα πολλά είναι τοξικά και μπορεί να προκαλέσουν διάφορες διαταραχές αν καταναλωθούν. Στην Κύπρο υπάρχουν περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη μανιταριών που είναι εδώδιμα, αλλά πολύ λίγοι είναι αυτοί που ξέρουν να τα αναγνωρίζουν. Όχι μόνο δεν αναγνωρίζουν τα εδώδιμα αλλά πολλά από αυτά τα θεωρούν και δηλητηριώδη. Πάρα πολλοί μύθοι κυκλοφορούν στην Κύπρο από δήθεν εμπειρογνώμονες για το πώς αναγνωρίζεις τα εδώδιμα και τα δηλητηριώδη και είναι οι μύθοι αυτοί που ευθύνονται για πολλές δηλητηριάσεις. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιος κανόνας που μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει τα εδώδιμα από τα δηλητηριώδη. Ο μόνος κανόνας που ισχύει γενικά για τη συλλογή μανιταριών είναι αυτός που λέει ότι: μαζεύουμε για τροφή μόνο τα είδη των οποίων τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίζουμε και τα οποία έχουμε αναγνωρίσει με απόλυτη βεβαιότητα. Η παραμικρή αμφιβολία ως προς την ταυτότητα του είδους είναι λόγος απόρριψής τους. Ο μόνος τρόπος αναγνώρισης είναι μετά από μάθηση των διαφόρων ειδών με τα επιστημονικά ονόματα τους και πώς αναγνωρίζεται το καθένα, μέσα από αξιόπιστη βιβλιογραφία.

Cyathus olla

Στην Κύπρο ο Μιχάλης Λοϊζίδης επιτελεί ένα απίστευτο έργο καταγράφοντας τους μύκητες του τόπου μας εδώ και περισσότερο από δέκα χρόνια. Έχει καταγράψει και ταυτοποιήσει μέχρι τώρα περισσότερα από 1.000 είδη, περίπου 600 από τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε ξένα διακεκριμένα επιστημονικά περιοδικά. 13 από αυτά είναι νέα είδη για την επιστήμη ή καινούργιοι ταξινομικοί συνδυασμοί, ενώ δύο νέα γένη έχουν επίσης καταγραφεί στην Κύπρο και έχουν δώσει πληροφορίες σε αυτό το σημαντικό κομμάτι της βιοποικιλότητας του τόπου μας. Μεγάλη ντροπή είναι ότι αυτός ο άνθρωπος δουλεύει μέρα νύχτα με δικά του έξοδα και αφιλόκερδός χωρίς να τύχει από το κράτος καμίας αναγνώρισης και καμίας οικονομικής βοήθειας. Και σαν αυτόν υπάρχουν και άλλοι που δουλεύουν αφιλοκερδώς για τον τόπο τους χωρίς καμία αναγνώριση από το κράτος.

Ο κόσμος των μανιταριών είναι ένας πανέμορφος κόσμος, πλούσιος σε ποικιλία, χρώματα και σχήματα. Πολλοί είναι αυτοί που αναζητούν τους μύκητες ως θέμα για φωτογράφιση και πραγματικά είναι κάτι το υπέροχο να βρεθείς αυτή την εποχή σε ένα βρεγμένο δάσος με τα υπέροχα αρώματα αναζητώντας μανιτάρια και άλλους μύκητες με σκοπό μόνο τη φωτογράφιση.

Auricularia auricula-judae

Εχθρός των μανιταριών είναι όπως πάντα ο άνθρωπος, καθώς πολλοί εξορμούν για μανιτάρια στα δάση με γεωργικά εργαλεία όπως χτένες, δίκρανα, σκαλιστήρια κ.ά. προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά στο εύθραυστο οικοσύστημα που βρίσκεται στο υπόστρωμα κάτω από τον φυλλοτάπητα (φυλλάδα). Η πρακτική αυτή απαγορεύεται ρητά από το άρθρο 33 του περί Δασών Νόμου (2012), αλλά δυστυχώς κάθε χρόνο γίνονται τα ίδια και δεν έχω ακούσει μέχρι τώρα κάποιον να έχει καταδικαστεί γι' αυτό το τόσο σοβαρό παράπτωμα. Η σαρωτική απομάκρυνση της φυλλάδας προκαλεί ζημιά στο δασικό οικοσύστημα αφού θανατώνει μικρά μανιτάρια που πρόκειται να καρποφορήσουν, καταστρέφεται ο παραγωγικός μύκητας που βρίσκει προστασία κάτω από τη φυλλάδα, καθώς και μικροοργανισμοί και φυτά της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα υποβαθμίζεται αισθητικά το δάσος. Κατά τη συλλογή, πρέπει να αφαιρείται η φυλλάδα μόνο από το μέρος που βρίσκεται πάνω από το μανιτάρι και στη συνέχεια αυτό να συλλέγεται με προσοχή. Ακολούθως πρέπει να γίνεται επανατοποθέτηση της φυλλάδας που μετακινήθηκε.

Desert stalked puffball - Battarrea stevenii

Lactarius deliciosus

mycena seynesii

Mόνο τα ώριμα μανιτάρια

Είναι πολύ σημαντικό να συλλέγονται μόνο τα ώριμα μανιτάρια τα οποία έχουν απελευθερώσει μεγάλο αριθμό σπορίων, εξασφαλίζοντας έτσι την αναπαραγωγή τους και για τα επόμενα χρόνια, κάτι που δυστυχώς λίγοι εφαρμόζουν. Σωστό είναι επίσης τα μανιτάρια να τοποθετούνται σε πλεκτό καλάθι ώστε κατά τη μετακίνηση του συλλέχτη στο δάσος να διασκορπίζονται τα σπόρια από τα ώριμα καρποσώματα. Όσον αφορά τις δηλητηριάσεις από μανιτάρια, η συμβουλή μου είναι όσοι δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις ποτέ να μην συλλέγουν μανιτάρια για τροφή, εκτός αν έχουν μαζί τους κάποιον με πραγματική γνώση για τα μανιτάρια και έχουν μελετήσει αξιόπιστα βιβλία και οδηγούς συλλογής μανιταριών. Διαφορετικά ας αρκεστούν στην αγορά μανιταριών από τις υπεραγορές.

Τα μανιτάρια χρησιμοποιούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια από τον άνθρωπο ως τροφή, για αρώματα, για φάρμακα, στην ιατρική, στη βαφή μαλλιού και τη βαφή άλλων φυσικών ινών, στη ζωγραφική, στη φωτογραφία και σε πολλά άλλα.

Psathyrella sp.

Trametes versicolor