Σακχαρώδης διαβήτης και διατροφή

Η γλυκόζη είναι η κύρια πηγή ενέργειας και παράγεται από το φαγητό που τρώμε. Η ινσουλίνη, μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας, βοηθά στην πρόσληψη της γλυκόζης από τα τρόφιμα στα κύτταρα του σώματος για να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια. Μερικές φορές το σώμα μας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη, μπορεί και καθόλου ινσουλίνη, ή δεν τη χρησιμοποιεί σωστά ο οργανισμός μας. Έτσι η γλυκόζη παραμένει στο αίμα μας και δεν μεταφέρεται στα κύτταρά μας. Η υπερβολική γλυκόζη στο αίμα με την πάροδο του χρόνου έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην υγεία μας.

Αν και ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα που δεν θεραπεύεται, υπάρχουν τρόποι διαχείρισής του και έτσι ο ασθενής μπορεί να αποφύγει τις σοβαρές επιπλοκές, όπως καρδιοπάθεια, εγκεφαλικά επεισόδια, προβλήματα όρασης.

Τύποι σακχαρώδους διαβήτη:

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (ΣΔ1)

Ασθενείς με ΣΔ1 δεν μπορούν να παραγάγουν καθόλου ινσουλίνη. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει τα κύτταρα στο πάγκρεας που παράγουν ινσουλίνη. Η διάγνωση του ΣΔ1 γίνεται συνήθως σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, παρόλο που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Τα άτομα με ΣΔ1 πρέπει να λαμβάνουν ινσουλίνη κάθε μέρα.

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2)

Ασθενείς με ΣΔ2 δεν μπορούν να παραγάγουν αρκετή ινσουλίνη ή δεν τη χρησιμοποιεί σωστά το σώμα τους. Ο ΣΔ2 μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και κατά την παιδική ηλικία. Ωστόσο, αυτός ο τύπος διαβήτη εμφανίζεται συχνότερα σε μεσήλικες πάνω από 45 χρονών, ηλικιωμένους, άτομα με ιστορικό στην οικογένεια, σε άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση και σε υπέρβαρα άτομα. Ο ΣΔ2 είναι ο συνηθέστερος τύπος διαβήτη.

Διαβήτης κύησης
Ο διαβήτης κύησης αναπτύσσεται σε μερικές γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης λόγω ορμονικών διαταραχών και τις περισσότερες φορές εξαφανίζεται μετά τη γέννηση του μωρού. Ωστόσο, εάν ένας ασθενής έχει διαβήτη κύησης, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ΣΔ2 αργότερα στη ζωή του. Μερικές φορές ο διαβήτης που διαγνώστηκε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι στην πραγματικότητα διαβήτης τύπου 2.

Προβλήματα υγείας που προκύπτουν λόγω μη σωστής διαχείρισης:

Με τον καιρό τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης οδηγούν σε

• καρδιαγγειακά νοσήματα


• εγκεφαλικά


• νεφρική ανεπάρκεια


• προβλήματα στην όραση


• οδοντικά προβλήματα


• νευρικές βλάβες


• προβλήματα στα πόδια

Συμπτώματα του διαβήτη:

• πολυδιψία


• πολυουρία


• αύξηση πείνας


• κόπωση


• θόλωμα στην όραση


• μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα πόδια ή στα χέρια


• πληγές που δεν επουλώνονται εύκολα


• απότομη απώλεια βάρους

Για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 τα συμπτώματα εμφανίζονται νωρίς, ενώ για τον διαβήτη τύπου 2 τα συμπτώματα αναπτύσσονται με αργό ρυθμό ή μπορεί και καθόλου. Έτσι είναι σημαντικό να κάνουμε ιατρικές εξετάσεις μία φορά τον χρόνο.

Πώς η παχυσαρκία και η μειωμένη άσκηση συμβάλλουν στον διαβήτη;
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αναπτύξετε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εφόσον δεν ασκείστε καθόλου και είστε παχύσαρκοι. Το επιπλέον βάρος μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει αντίσταση στην ινσουλίνη (μη σωστή χρήση της ινσουλίνης από τα κύτταρα) και να σας προκαλέσει διαβήτη τύπου 2. Επίσης, το κοιλιακό λίπος συνδέεται με την αντίσταση της ινσουλίνης, το ΣΔ2 και καρδιαγγειακές παθήσεις.

Πρόληψη ΣΔ2

• απώλεια βάρους εάν αυτό βρίσκεται πάνω από τα φυσιολογικά όρια


• αύξηση φυσικής δραστηριότητας τουλάχιστον 30 λεπτά ημερησίως, 5 φορές την εβδομάδα


• κατανάλωση υγιεινών τροφών όσο πιο συχνά γίνεται. Κατανάλωση μικρότερων μερίδων για να μειωθούν οι θερμίδες και να μειωθεί το σωματικό βάρος. Αντικατάσταση ροφημάτων με ζάχαρη με νερό.
  
  


• Ενόψει της παγκόσμιας ημέρας του σακχαρώδους διαβήτη, στις 14 του Νοέμβρη, θα επεκταθούμε στο θέμα της διατροφής, που είναι ένας σημαντικός παράγοντας ως προς την αντιμετώπιση της ασθένειας.

Διαβητική διατροφή και φυσική δραστηριότητα:
Για να διαχειριστείτε τη γλυκόζη του αίματος ή το σάκχαρό σας πρέπει να ισορροπήσετε το τι τρώτε και τι πίνετε μαζί με τη σωματική άσκηση και τη φαρμακευτική σας αγωγή, αν λαμβάνετε. Το τρόφιμο που επιλέγετε να φάτε, η ποσότητα και το πότε θα το φάτε είναι σημαντικοί παράγοντες για τη διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης στα επιτρεπτά όρια.

Συνιστώμενα επίπεδα γλυκόζης

• σε άτομα με ΣΔ2 πριν από τα γεύματα είναι 4-7mmol/L (μονάδα μέτρησης της συγκέντρωσης γλυκόζης στο αίμα)


• σε άτομα με ΣΔ2 τουλάχιστον 90 λεπτά μετά τα γεύματα είναι κάτω από 8,5 mmol/L


• σε άτομα με ΣΔ1 μετά το ξύπνημα είναι 5-7 mmol/L


• σε άτομα με ΣΔ1 πριν από τα γεύματα είναι 4-7mmol/L


• σε άτομα με ΣΔ1 τουλάχιστον 90 λεπτά μετά τα γεύματα είναι 5-9mmol/L


• σε παιδιά με ΣΔ1 μετά το ξύπνημα είναι 4-7mmol/L και πριν από τα γεύματα το ίδιο


• σε παιδιά με ΣΔ1 τουλάχιστον 90 λεπτά μετά τα γεύματα είναι 5-9mmol/L

Τι τροφές μπορώ να τρώω όταν έχω διαβήτη;
Είναι βασικό ένα άτομο που πάσχει από ΣΔ να καταναλώνει μικρά και συχνά γεύματα. Είναι καλύτερα να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό για να σας δημιουργήσει ένα διατροφικό πλάνο που να είναι βασισμένο στις ανάγκες σας.

Το κλειδί με τον διαβήτη είναι να τρώτε ποικιλία υγιεινών τροφίμων από όλες τις ομάδες τροφών, στην ποσότητα όμως που είναι κατάλληλη για τον καθένα.

Οι ομάδες τροφίμων είναι:
Λαχανικά

• τα μη αμυλούχα (μπρόκολο, καρότα, πράσινα χόρτα, πιπεριές, ντομάτες)


• τα αμυλούχα (πατάτες, καλαμπόκι, πράσινα μπιζέλια)

Φρούτα

• πορτοκάλια, πεπόνι, μούρα, μήλα, μπανάνες και σταφύλια

Δημητριακά

• ψωμί, ζυμαρικά, δημητριακά, τορτίγια.

Τουλάχιστον η μισή ποσότητα δημητριακών που τρώτε την ημέρα να είναι ολικής αλέσεως (βρώμη, σιτάρι, ρύζι, κριθάρι, κινόα, καλαμποκάλευρο).

Πρωτεΐνη

• άπαχο κρέας, κοτόπουλο ή γαλοπούλα χωρίς το δέρμα, ψάρι, αβγά, ξηρούς καρπούς και φιστίκια, αποξηραμένα φασόλια, όπως ρεβίθια, υποκατάστατο κρέατος όπως το tofu.

Γαλακτοκομικά προϊόντα – άπαχα ή ημιάπαχα

• γάλα ή γάλα χωρίς λακτόζη εάν υπάρχει δυσανεξία, γιαούρτι, τυρί.

Καταναλώνετε τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε υγιή λίπη, που κάνουν καλό στην καρδιά, όπως:

• ελαιόλαδο ή άλλα έλαια που είναι υγρά σε θερμοκρασία δωματίου


• ξηρούς καρπούς και σπόρους


• σολομό, τόννο, σκουμπρί


• αβοκάντο.

Χρησιμοποιείτε ελαιόλαδο όταν μαγειρεύετε αντί για βούτυρο, κρέμες, μαργαρίνη.

Τι τροφές και ροφήματα πρέπει να περιορίσω όταν έχω διαβήτη;

• τηγανητά τρόφιμα και άλλες τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα και trans λιπαρά


• τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε αλάτι


• γλυκά, έτοιμα γλυκά, παγωτό, καραμέλες


• ροφήματα με πρόσθετη ζάχαρη (χυμοί, σόδα, αθλητικά ποτά)

Προτιμάτε να καταναλώνετε νερό αντί για τέτοια ροφήματα. Δοκιμάζετε υποκατάστατο ζάχαρης στον καφέ σας ή στο τσάι σας.

Αν καταναλώνετε αλκοόλ, καλό είναι να μην υπερβαίνετε το 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά την ημέρα για τους άνδρες.

Πότε πρέπει να τρώω;
Αυτό εξαρτάται από την κατάσταση και τη φαρμακευτική αγωγή του καθενός.

Τι ποσότητα πρέπει να τρώω;
Η κατανάλωση της σωστής ποσότητας φαγητού θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σας και το βάρος σας. Η ομάδα υγείας σας είναι υπεύθυνη να υπολογίσει πόσα τρόφιμα και πόσες θερμίδες θα πρέπει να τρώτε κάθε μέρα.

Ένας απλός τρόπος για να δείτε τι ποσότητα θα καταναλώσετε είναι με το πιάτο σας. Χρησιμοποιείτε ένα πιάτο 23 εκατοστών. Το μισό πιάτο να περιέχει τα λαχανικά σας, που να είναι τα μη αμυλούχα, στο ¼ του πιάτου να είναι η πρωτεΐνη σας και στο υπόλοιπο ¼ τα δημητριακά σας ή τα αμυλούχα λαχανικά σας.

Ενδιάμεσα των γευμάτων σας, στις 2-3 ώρες, πρέπει να καταναλώνετε και κάποιο σνακ, φρούτο, γιαούρτι, ξηρούς καρπούς ή κάποιο άλλο τρόφιμο της επιλογής σας.

Καταμέτρηση υδατανθράκων
Αφορά την παρακολούθηση της ποσότητας των υδατανθράκων που τρώτε και πίνετε κάθε μέρα. Επειδή οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε γλυκόζη στο σώμα, επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα περισσότερο από κάθε άλλη ομάδα τροφίμων. Ως εκ τούτου, η καταμέτρησή τους μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σας. Εάν παίρνετε ινσουλίνη, η καταμέτρηση των υδατανθράκων μπορεί να σας βοηθήσει στο να υπολογίσετε πόση ινσουλίνη πρέπει να πάρετε.

Δεν υπάρχει σωστή και λάθος ποσότητα υδατανθράκων γιατί εξαρτάται από το πώς διαχειρίζεστε τον διαβήτη, πόση άσκηση κάνετε και τι φάρμακα παίρνετε.

Οι περισσότεροι υδατάνθρακες βρίσκονται στα άμυλα, στα φρούτα, στο γάλα και στα γλυκά. Προσπαθείτε να περιορίζετε την πρόσληψη υδατανθράκων από τρόφιμα με προστιθέμενη ζάχαρη ή άσπρα δημητριακά, όπως το λευκό ψωμί και το άσπρο ρύζι. Αντ' αυτού, τρώτε υδατάνθρακες από φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, φασόλια και γάλα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή χωρίς λιπαρά.

Γιατί πρέπει να είμαι φυσικά δραστήριος;
Η φυσική δραστηριότητα συμβάλλει σημαντικά στη διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και στο να παραμένουμε υγιείς.

Οφέλη της γυμναστικής

• μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα


• μειώνει την αρτηριακή πίεση


• βελτιώνει τη ροή του αίματος


• καίει επιπλέον θερμίδες ώστε να μπορείτε να διατηρείτε το βάρος σας εάν χρειάζεται


• βελτιώνει τη διάθεσή σας


• μπορεί να αποτρέψει την πτώση και να βελτιώσει τη μνήμη στους ηλικιωμένους


• βοηθά στον ύπνο.

Εάν έχετε και κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας, είναι καλύτερα να μιλήσετε με έναν ειδικό σχετικά με το είδος των ασκήσεων που πρέπει να ακολουθείτε.

Νικόλ Πηλείδη
Kλινικής διαιτολόγου - διατροφολόγου, M.Sc.
nicolepileidi@gmail.com
+357 97838941