Το περιουσιακό και η συλλογική εθνική μειοδοσία

Του Σωτήρη Κάττου*

Το 70% της παραγωγικής δραστηριότητας της κυπριακής οικονομίας ώς την ημέρα της τουρκικής εισβολής το 1974 γινόταν στο βορειοανατολικό μέρος του νησιού. Η κυριαρχία της φυσικής ομορφιάς βορειοανατολικά καθόριζε εν πολλοίς και τους αναπτυξιακούς προσανατολισμούς της κυπριακής οικονομίας. Αυτό δεν σήμαινε κατ' ανάγκην την υστέρηση του νοτίου τμήματος. Απλώς η γεωγραφία κάθε περιοχής καθόριζε και τις αναπτυξιακές της προτεραιότητες. Επαφίετο δε στην κυβέρνηση να λειτουργήσει αντισταθμιστικά προς εξισορρόπηση της κατάστασης. Με εκτιμήσεις του Κτηματολογίου, η αξία της γης στον βορρά ήταν 2,5 φορές μεγαλύτερη ανά σκάλα γης (1.337 τ.μ.). Όπως συμβαίνει παντού, η χωροταξική ανάπτυξη και ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι παράγωγα του συστήματος κοινωνικής διαστρωμάτωσης της ταξικής και κοινωνικής ανισότητας που υπάρχει στην κοινωνία. Συνήθως τα συστήματα κοινωνικής ανισότητας διαμορφώνονται μέσα από κοινωνικούς αγώνες και ταξικές συγκρούσεις και έχουν σχεδόν πάντοτε ως κυρίαρχη διάσταση καθορισμού την ιδιωτική ιδιοκτησία, εκφραζόμενη είτε με μέσα παραγωγής είτε αποκλειστικά με γη. Η τουρκική εισβολή επέβαλε μια δομική ανατροπή του τότε συστήματος κοινωνικής διαστρωμάτωσης μέσα από τη βίαιη και de facto αναδιανομή της ιδιοκτησίας της γης. Συνέπεια τούτου ο σταδιακός ταξικός ανασχηματισμός στην ε/κ κοινότητα, με κυρίαρχη κοινωνική συνισταμένη την υπεραξία της γης στον νότο ως απότοκο της απώλειάς της στον βορρά. Έτσι παρατηρείται η αναδιανομή κοινωνικού-οικονομικού κόστους και οφέλους όχι ως αποτέλεσμα μιας "ομαλής" ιστορικής εξέλιξης των πραγμάτων, αλλά ως αποτέλεσμα της συλλογικής βίας ενός τρίτου παράγοντα (Τουρκία). Το παράδοξο της όλης ιστορίας με την αναδιανομή του πλούτου στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι ότι έχει θεσμοθετηθεί ένα νέο σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, που εκπροσωπεί και εκφράζει παλαιοκατεστημένα και νεοπλουτίστικα συμφέροντα στον νότο (νότιες περιοχές και άσχημες της Λευκωσίας: Λατσιά, Λακατάμια, περιοχή νέου ΓΣΠ, Γέρι, Τσέρι) που από μικρά περιαστικά χωριουδάκια έχουν δεχθεί τον όγκο της χωροταξικής ανάπτυξης, όπως και περιοχές τα τελευταία 25 χρόνια πλησίον του αεροδρομίου Λευκωσίας. Το ίδιο συνέβη και στις νότιες παράκτιες περιοχές, όπου η οικοδομική ανάπτυξη είναι άνευ προηγουμένου. Το τραγικό της ιστορίας μας είναι ότι οι συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων δεν ενοχλούνται ποσώς που ο πλουτισμός τους έχει ως γενεσιουργό αιτία μια παράνομη πράξη, ένα παράνομο γεγονός και την απώλεια περιουσιών «συμπατριωτών» τους. Το μόνο που τους απασχολεί είναι να μείνουν τα πράγματα ως έχουν. H αξία της γης στον νότο είχε πάρει μια φρενήρη και ανεξέλεγκτη άνοδο ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα. Αρκετοί θεώρησαν ότι με μια αρνητική τοποθέτηση θα περιοριζόταν ακόμη περισσότερο η προοπτικής επιστροφής εδαφών, άρα και η προσφορά γης, διατηρώντας έτσι την υπεραξία της στον νότο.

Εμείς εδώ

Ως εκ τούτου δεν είναι τυχαίο το ιδεολόγημα: «Εμείς απ' εδώ και αυτοί απ' εκεί». Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι ακόμη και μια συνομοσπονδιακή λύση έναντι εδάφους δεν εξυπηρετεί τα παλαιά και νεοκατεστημένα συμφέροντα (αλλά και τη νεοεθνικιστική πλειοψηφική μάζα κυρίως για ψυχολογικούς λόγους) καθότι από μια τέτοια εξέλιξη, με βάση τις συγκλίσεις στο εδαφικό, μια περιοχή γύρω στα 700 τ. χλμ. επιστρέφεται στην ελληνική πλευρά. Μια τέτοια προοπτική θα επανακαθόριζε αναπτυξιακές προτεραιότητες με στόχο την αναβάθμιση των περιοχών αυτών, π.χ. Αμμόχωστο, περιοχή Μόρφου, ακόμη και μέρος της Καρπασίας και της νεκρής ζώνης. Προφανώς δεν τους ενδιαφέρει. Το παράκτιο κεφάλαιο (και όχι μόνο), η κοινωνική τάξη έκφρασης οικονομικών συμφερόντων που διαχέει όλους τους κρατικούς και κομματικούς μηχανισμούς και των οποίων οι μηχανισμοί συσσώρευσης εδράζονται στην τουριστική δραστηριότητα στα νότια παράλια και την ανάπτυξη γης, εν γένει αποτελεί το στρατηγικό στήριγμα του κατεστημένου αυτού. Εδώ το άλλοτε ψαροχώρι της Αγίας Νάπας βάζει βέτο για τη διάνοιξη εισόδου στη «γειτονική» Δερύνεια, φοβούμενο απώλεια κερδών και κεφαλαίου.

Το μπλοκ

Το ηγεμονικό μπλοκ, που ουσιαστικά παραμένει αναλλοίωτο από το 1960, έχει εμπλουτιστεί πολιτικά και οικονομικά από το υπάρχον σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Με την ένταξη στην ΕΕ του παρέχει ασφαλιστικές δικλίδες λειτουργίας και εξασφάλισης των ταξικών του συμφερόντων εις βάρος της προοπτικής της κοινωνικής προόδου και της ασφάλειας. Από το 1974 μέχρι το 1992 έγινε ένα άνευ προηγουμένου ριφιφί 411 χιλιάδων σκαλών τουρκοκυπριακής γης στον νότο και εν συνεχεία μια θεσμοθετημένη λεηλασία της εις βάρος των εκτοπισθέντων και πληγέντων. Η διαχείρισή τους «αντιμετωπίστηκε» με το προσφυγόσημο -το κοινώς ππούλι της μπακκίρας- και με εξευτελιστικά εφάπαξ μικροποσά αντί μιας καθολικής επιβολής τέλους αλληλεγγύης, όπως εφήρμοσαν οι Γερμανοί για το κόστος της επανένωσης ή η κυβέρνηση της Αυστραλίας μέσω ειδικής φορολογίας για κάλυψη των καταστροφικών πλημμυρών στην πολιτεία Queensland πριν από λίγα χρόνια. Φυσικά πρόκειται για σοβαρές κοινωνίες.

Τελευταία, δε, έχουν αναθέσει σε Ισπανούς συμβούλους την ευθύνη μελέτης για την αύξηση των τουριστών σε 6 εκατομύρια μέχρι το 2030, αγνοώντας τις προβληματικές υποδομές σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, το αποχετευτικό σύστημα και την άνευ προηγούμενου επιβάρυνση του οδικού δικτύου, αρνούμενοι την εξέταση για την εγκατάσταση διοδίων, όπως συμβαίνει σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες για να υπάρχει ισομερής κατανομή του κόστους συντήρησης του οδικού δικτύου και όχι διάχυση του κόστους προς όφελος του τουριστικού κεφαλαίου.

Αρνούνται, το μπλοκ εξουσίας εννοώ, ακόμη και την εξέταση εναλλακτικών προσεγγίσεων ανοικτού αποτελέσματος με προοπτική τουλάχιστον ανάκτησης εδαφών πριν χαθούν όλα. Η κυπριακή πολιτεία και οικονομία δεν εκπροσωπούν και δεν αποκρυσταλλώνουν τίποτε άλλο από το 64% της επικράτειάς της και το οποίο έχει ενσωματωθεί στην παγκόσμια οικονομία μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως οι πατριωτικές κορώνες γίνονται εκ του ασφαλούς.

Προς αυτά τα κατεστημένα και νεοπλουτίστικα συμφέροντα, σ' αυτούς που υιοθετούν την επικίνδυνη και εθνικά μειοδοτική διχοτόμηση, η στήλη έχει να εισηγηθεί τούτο:

«Εμείς απ' εδώ και αυτοί απ' εκεί», αφού πρώτα γίνει μια νέα αναδιανομή του πλούτου στον νότο. Αφού πρώτα μπουν όλα τα κουκιά στο καλάθι και αρχίσει εξ' υπαρχής μια νέα μοιρασιά.

*PhD Πολιτική Κοινωνιολογία