Το εκλογικό σύστημα σε... απλά μαθηματικά: Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για το πώς ψηφίζουμε και πώς γίνεται η εκλογή των βουλευτών

kateliadi@politis-news.com

Της Κατερίνας Ηλιάδη

Εν μέσω πανδημίας και αυστηρών πρωτοκόλλων για προφύλαξη από τον νέο κορωνοϊό, ψηφίζουμε σήμερα Κυριακή 30 Μαΐου 2021 τους νέους αντιπροσώπους μας στη Βουλή για τα επόμενα πέντε χρόνια. Είναι οι 56 βουλευτές που θα νομοθετούν, με στόχο (υποτίθεται) τη βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών, την άνοδο του βιωτικού επιπέδου των κατοίκων αυτής της χώρας και του... κύρους του κράτους μας.

Σε αυτές τις εκλογές λαμβάνουν μέρος 658 υποψήφιοι (εκ των οποίων οι οκτώ είναι ανεξάρτητες υποψηφιότητες) και τα εξής 15 κόμματα / συνδυασμοί (με αλφαβητική σειρά): ΑΚΕΛ (ΑΝΟΡΘΩΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΛΑΟΥ), ΑΛΛΑΓΗ ΓΕΝΙΑΣ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, ΑΦΥΠΝΙΣΗ -2020-, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ, ΕΘΝΙΚΟ ΛΑΪΚΟ ΜΕΤΩΠΟ (ΕΛΑΜ), ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ - ΚΙΝΗΜΑ ΕΝΩΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ ΚΥΝΗΓΩΝ, ΚΙΝΗΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ, ΚΙΝΗΜΑ ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΩΝ ΕΔΕΚ, ΚΟΜΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΖΩΑ ΚΥΠΡΟΥ, ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ και ΠΝΟΗ ΛΑΟΥ.
Δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας έχει κάθε πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας ο οποίος συμπλήρωσε το 21ο έτος της ηλικίας του, δεν έχει καταδικασθεί για αδίκημα ατιμωτικό ή ηθικής αισχρότητας ή δεν έχει στερηθεί της εκλογιμότητας κατόπιν απόφασης αρμόδιου δικαστηρίου λόγω οποιουδήποτε εκλογικού αδικήματος και δεν πάσχει από διανοητική νόσο που να τον καθιστά ανίκανο να ασκήσει τα καθήκοντά του ως βουλευτή.

Όριο - έδρες


Το όριο εισόδου στη Βουλή είναι το 3,6% - είναι η δεύτερη εκλογική αναμέτρηση με αυτό το εκλογικό μέτρο (το 1996 ήταν 1,8%). Δικαίωμα ψήφου έχει κάθε πολίτης της Δημοκρατίας που συμπληρώνει το 18ο έτος της ηλικίας του μέχρι και την ημέρα των εκλογών και νοουμένου ότι έχει τα προσόντα διαμονής στην Κύπρο. Η ψηφοφορία -που διεξάγεται άμεσα και μυστικά- αρχίζει στις 7.00 π.μ., διακόπτεται 12.00 μ. με 1:00 μ.μ. και ολοκληρώνεται στις 6.00 μ.μ. Η ισχύουσα κατανομή των 56 βουλευτικών εδρών κατά εκλογική περιφέρεια έχει ως ακολούθως: Λευκωσία 20 έδρες, Λεμεσός 12, Αμμόχωστος 11, Λάρνακα 6, Πάφος 4 και Κερύνεια 3 έδρες.

Ψηφοφορία - σταυροί


Στο κατώτατο μέρος της στήλης κάθε συνδυασμού στο ψηφοδέλτιο και κάτω από τα ονόματα όλων των υποψηφίων υπάρχει ένα μεγάλο τετράγωνο στο οποίο ο εκλογέας μπορεί να σημειώσει το καθορισμένο σημείο, δηλ. με στυλό χρώματος μπλε ή μαύρου, το σημείο «Χ» ή «+» ή «√», για να ψηφίσει το κόμμα της εκλογής του. Οι εκλογείς δεν έχουν δικαίωμα επιλογής υποψηφίων από διαφορετικούς συνδυασμούς, αλλά μπορούν να ψηφίσουν είτε ένα κόμμα, έστω και αν το κόμμα της εκλογής τους έχει στον συνδυασμό του λιγότερους υποψήφιους βουλευτές από τον αριθμό των βουλευτικών εδρών που αναλογούν στην εκλογική περιφέρειά τους, είτε έναν μόνο ανεξάρτητο μεμονωμένο υποψήφιο. Σε περίπτωση που ο εκλογέας αποφασίσει να ψηφίσει τον συνδυασμό ενός κόμματος μπορεί, επιπρόσθετα, να εκδηλώσει την προτίμησή του σε ορισμένο ή ορισμένους υποψήφιους του συνδυασμού αυτού, σημειώνοντας σταυρό ή σταυρούς προτίμησης μέσα στα μικρά τετραγωνάκια που είναι δίπλα από το όνομα των υποψηφίων του (δεν είναι υποχρεωτικό). Οι σταυροί προτίμησης δεν πρέπει να είναι περισσότεροι από τον αριθμό που καθορίζεται: Λευκωσία 5 σταυροί προτίμησης, Λεμεσός 3, Αμμόχωστος 3, Λάρνακα 2, Πάφος 1, Κερύνεια 1 σταυρός προτίμησης. Εάν δεν υπάρχει τετραγωνάκι δίπλα από το όνομα τού αρχηγού / επικεφαλής ενός κόμματος, σημαίνει ότι δεν χρειάζεται σταυρό προτίμησης, καθώς θεωρείται ότι αυτός λαμβάνει τόσους σταυρούς προτίμησης όσες είναι και οι ψήφοι του κόμματος του οποίου ηγείται - κάποιοι αρχηγοί / επικεφαλής χρειάζονται σταυρό για να εκλεγούν. Εάν ένας ψηφοφόρος σημειώσει περισσότερους σταυρούς προτίμησης από όσους προβλέπεται για κάθε εκλογική περιφέρεια, θα αγνοηθούν όλοι και δεν θα ληφθούν υπόψη. Το ψηφοδέλτιο σε τέτοια περίπτωση θεωρείται έγκυρο και μετρά υπέρ του κόμματος στο οποίο σημειώθηκαν οι σταυροί προτίμησης.

Εκλογικό σύστημα


Το ισχύον εκλογικό σύστημα προβλέπει τη διάθεση των βουλευτικών εδρών στην α' κατανομή με το σύστημα της απλής αναλογικής, ενώ στις δύο φάσεις της β' κατανομής (ή β’ και γ’ κατανομή) εφαρμόζεται ενισχυμένη αναλογική με ποσοστά 3,6% και 7,2% αντίστοιχα. Για να καταστεί δυνατή η συμμετοχή ενός κόμματος στη δεύτερη κατανομή εδρών θα πρέπει να συγκεντρώσει ποσοστό 3,6% των έγκυρων ψήφων σε ολόκληρη την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι συνασπισμοί δύο κομμάτων χρειάζεται να συγκεντρώσουν ποσοστό 10% των έγκυρων ψήφων, ενώ οι συνασπισμοί πέραν των δύο κομμάτων χρειάζεται να συγκεντρώσουν ποσοστό 20% των έγκυρων ψήφων σε ολόκληρη τη Δημοκρατία. Η κάθε έδρα προσκυρώνεται στον υποψήφιο του δικαιωθέντος κόμματος που έχει, κατά σειρά, τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης, ή, σε περίπτωση ισοψηφίας, στον υποψήφιο του οποίου το όνομα κληρώνεται από τον γενικό έφορο Εκλογών, στην παρουσία των ισοψηφισάντων αυτού του συνδυασμού.

Α’ κατανομή


Σήμερα έχουν δικαίωμα ψήφου 557.589 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι (Λευκωσία 196.194 εκλογείς, Λεμεσός 115.002, Αμμόχωστος 114.194, Λάρνακα 58.333, Πάφος 45.050, Κερύνεια 28.816 εκλογείς). Για τη διαδικασία της α’ κατανομής των βουλευτικών εδρών αθροίζεται το σύνολο των έγκυρων ψήφων κάθε εκλογικής περιφέρειας, το οποίο διαιρείται με το σύνολο των βουλευτικών εδρών που αντιστοιχούν στην οικεία εκλογική περιφέρεια. Το πηλίκο που προκύπτει, παραλειπομένου του κλάσματος, αποτελεί το εκλογικό μέτρο της εν λόγω εκλογικής περιφέρειας. Με το εκλογικό μέτρο διαιρείται στη συνέχεια η εκλογική δύναμη κάθε κόμματος ή συνδυασμού, δηλ. διαιρούμε το σύνολο των έγκυρων ψήφων που συγκέντρωσε κάθε κόμμα στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια με το εκλογικό μέτρο της εκλογικής περιφέρειας. Κάθε συνδυασμός κόμματος ή ανεξαρτήτων δικαιώνεται με τόσες έδρες, όσες φορές το εκλογικό μέτρο περιέχεται στην εκλογική του δύναμη.

Παράδειγμα για α’ κατανομή


Εάν π.χ. στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, στην οποία αναλογούν 20 βουλευτικές έδρες, έχουμε συνολικά 120.000 έγκυρες ψήφους, για να εξευρεθεί το εκλογικό μέτρο της εκλογικής περιφέρειας Λευκωσίας γίνεται η πιο κάτω μαθηματική πράξη: Διαιρούμε το σύνολο των έγκυρων ψήφων (120.000) με το σύνολο των βουλευτικών εδρών (20) της εκλογικής περιφέρειας. Έγκυρες ψήφοι: 120.000 : 20 = 6.000 το εκλογικό μέτρο για την εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, για σκοπούς της α’ κατανομής εδρών. Με βάση, λοιπόν, τον αριθμό 6.000, που είναι το εκλογικό μέτρο, διαιρείται το σύνολο των έγκυρων ψήφων των κομμάτων. Για παράδειγμα για το Α' κόμμα, που συγκέντρωσε στην περιφέρεια Λευκωσίας π.χ. 35.000 ψήφους, για να εξευρεθεί ο αριθμός των βουλευτικών εδρών με τις οποίες θα δικαιωθεί, γίνεται η ακόλουθη μαθηματική πράξη: Έγκυρες ψήφοι: 35.000 : 6.000 = 5 έδρες, οι οποίες παραχωρούνται στο κόμμα και παραμένουν 5.000 ψήφοι, ως αχρησιμοποίητο υπόλοιπο, οι οποίες θα μεταφερθούν για σκοπούς της β’ κατανομής εδρών προς όφελος του ιδίου κόμματος. Με τον ίδιο τρόπο διαιρείται το σύνολο των έγκυρων ψήφων κάθε άλλου κόμματος / συνδυασμού ή/και κάθε μεμονωμένου υποψήφιου που λαμβάνει μέρος στις εκλογές. Αν το σύνολο των έγκυρων ψήφων ενός κόμματος είναι μικρότερο από το εκλογικό μέτρο, δηλ. κάτω από τις 6.000 ψήφους, που είναι το εκλογικό μέτρο στο πιο πάνω παράδειγμα, το κόμμα αυτό δεν δικαιούται να πάρει οποιαδήποτε έδρα από την α’ κατανομή εδρών της εκλογικής περιφέρειας αυτής.

Β’ κατανομή



Για σκοπούς της β’ κατανομής εδρών ολόκληρη η Δημοκρατία θεωρείται ενιαία εκλογική περιφέρεια. Στη διαδικασία της β’ κατανομής εδρών δεν δικαιούνται συμμετοχή οι συνδυασμοί ανεξαρτήτων ούτε οι μεμονωμένοι υποψήφιοι. Για να εξευρεθεί το εκλογικό μέτρο της β’ κατανομής εδρών αθροίζεται το σύνολο των αχρησιμοποίητων υπολοίπων ψήφων από την α’ κατανομή - και των έξι εκλογικών περιφερειών, όλων των κομμάτων που δικαιούνται συμμετοχή στη β’ κατανομή. Τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα των κομμάτων που δεν δικαιούνται να συμμετάσχουν στη β’ κατανομή, καθώς και οι ψήφοι των μεμονωμένων υποψηφίων που παρέμειναν αχρησιμοποίητες δεν λαμβάνονται υπόψη και ούτε υπολογίζονται για σκοπούς της β’ κατανομής. Το άθροισμα των αχρησιμοποίητων υπολοίπων των ψήφων σε ολόκληρη τη Δημοκρατία διαιρείται με τον αριθμό των αδιάθετων από την α’ κατανομή εδρών και το πηλίκο, που προκύπτει από τη διαίρεση αυτή, αποτελεί το εκλογικό μέτρο της β’ κατανομής εδρών.

Παράδειγμα για β’ κατανομή


Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι έχουμε τρία κόμματα που δικαιούνται να πάρουν μέρος στη β’ κατανομή και τα οποία έχουν ως αχρησιμοποίητα υπόλοιπα, που προκύπτουν από την α’ κατανομή, σύνολο ψήφων 30.000, 22.000, 20.000 αντίστοιχα. Το εκλογικό μέτρο της β’ κατανομής θα είναι, σε τέτοια περίπτωση, το αποτέλεσμα της διαίρεσης του αθροίσματος των αχρησιμοποίητων υπολοίπων των ψήφων και των τριών κομμάτων, δηλ. 72.000 ψήφοι, διά τον αριθμό των εδρών που παρέμειναν αδιάθετες από την α’ κατανομή. Αν υποθέσουμε ότι το σύνολο των αδιάθετων εδρών από την α’ κατανομή, και για τις έξι εκλογικές περιφέρειες, είναι 12 έδρες, τότε το εκλογικό μέτρο για τη β’ κατανομή θα είναι: Αχρησιμοποίητα υπόλοιπα 72.000 : 12 = 6.000 το εκλογικό μέτρο. Ακολούθως, διαιρούμε τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων των κομμάτων με το εκλογικό μέτρο της β’ κατανομής. Το πηλίκο, που προκύπτει σε κάθε περίπτωση από τη διαίρεση αυτή, αποτελεί τον αριθμό των εδρών με τις οποίες δικαιώνεται κάθε κόμμα στη β’ κατανομή. Στο παράδειγμά μας: Α’ κόμμα 30.000 : 6.000 = 5 έδρες και δεν μένει υπόλοιπο ψήφων, Β’ κόμμα 22.000 : 6.000 = 3 έδρες και υπόλοιπο 4.000 ψήφοι για την γ’ κατανομή, Γ’ κόμμα 20.000 : 6.000 = 3 έδρες και υπόλοιπο 2.000 ψήφοι για την γ’ κατανομή. Παραμένει αδιάθετη για την γ’ κατανομή μία μόνο έδρα.

Γ’ κατανομή



Αν εξακολουθούν να απομένουν αδιάθετες έδρες από τη β’ κατανομή, οι έδρες αυτές, με βάση τη διαδικασία της γ’ κατανομής, προσκυρώνονται, ανά μία, κατά σειρά, στο κόμμα ή συνασπισμό κομμάτων που παρουσιάζει τα υψηλότερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα που προκύπτουν από τη β’ κατανομή και παραχωρούνται στους συνδυασμούς των δικαιωθέντων κομμάτων κατ' εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τη β’ κατανομή. Σημειώνεται ότι τα αυτοτελή κόμματα, για να δικαιωθούν έδρα από την γ’ κατανομή, θα πρέπει να έχουν συγκεντρώσει ποσοστό 7,2% του συνόλου των έγκυρων ψήφων σε ολόκληρη τη Δημοκρατία. Αν πρόκειται για συνασπισμό δύο κομμάτων απαιτείται ποσοστό 10%, ενώ για τους συνασπισμούς πέραν των δύο κομμάτων απαιτείται ποσοστό 20% επί του συνόλου των έγκυρων ψήφων σε ολόκληρη τη Δημοκρατία.

Πηγές: http://www.elections.gov.cy, ΚΥΠΕ