Οι Einstein μας

Με το πόνημά μου αυτό παίρνω τη σκυτάλη από το συμπέρασμα του εμπεριστατωμένου άρθρου της δρος Ζήνας Πουλλή, πρώην διευθύντριας ΜΕ, «Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών και Γραμμάτων» επί τη ευκαιρία της παρουσίασης των μελών της ακαδημίας και της τελετής απονομής αριστείων της ΚΔ 2024 στις 10/12/24 . Η δρ Πουλλή νιώθει περηφάνια για τους Κύπριους άριστους των αρίστων οι οποίοι όλοι διέπρεψαν στο εξωτερικό γιατί είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν τα ταλέντα τους αξιοκρατικά τονίζοντας ότι στην Κύπρο η αξιοκρατία «αγνοείται» παντελώς. Συνεχίζω το άρθρο μου πιστεύοντας ότι και εμείς εδώ είναι καιρός να αναπτύξουμε και να αξιοποιήσουμε τα ταλέντα δίνοντάς τους την ευκαιρία να αναδειχθούν στην πατρίδα τους και να προσφέρουν ανεκτίμητες υπηρεσίες in and every way. Η δημιουργικότητα είναι η πεμπτουσία της παιδείας μας αν υπεισέλθουμε σε μια στρατηγική ανακάλυψης δημιουργικών παιδιών στην πατρίδα μας. Το ευχάριστο στην προκειμένη περίπτωση αποτελούν αξιόπιστες έρευνες οι οποίες έχουν δείξει ότι ένα 10-15% θεωρούνται δημιουργικά και χαρισματικά παιδιά τουτέστιν, επιβάλλεται να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε έρευνες που στοχεύουν στην εκμετάλλευση αυτών των δημιουργικά ευφυών παιδιών τα οποία χρειάζονται εξειδικευμένη διδασκαλία. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων έχουμε γίνει μάρτυρες τρομακτικών αλλαγών και προόδου στην εκπαιδευτική φιλοσοφία που σχετίζεται με το μαθησιακό περιβάλλον του παιδιού. Παραδοσιακές μέθοδοι με έμφαση στη δασκαλοκεντρική προσέγγιση έχουν αντικατασταθεί με παιδοκεντρικές μεθόδους οι οποίες δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά να εξερευνήσουν διάφορες καταστάσεις από μόνα τους, να εκφραστούν ελεύθερα και να λειτουργήσουν αποδοτικά μέσα σε μια δημοκρατική ατμόσφαιρα στην τάξη όπου μπορούν να βιώσουν την ελευθερία που είναι προϊόν της επιτελούμενης δουλειάς μέσα σε μια λειτουργικά αυτόνομη κατάσταση.

Ασχολίες εξερεύνησης και έκφρασης στην τάξη όπως ο «γραπτός δημιουργικός λόγος» και οι «εφευρετικές μέθοδοι» αναμφισβήτητα βοηθούν τα παιδιά να βελτιώσουν τις μαθησιακές τους δεξιότητες και τις δημιουργικές τους ικανότητες.

Σήμερα όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο κυριότερος στόχος του σχολείου είναι να φτιάξει ελεύθερους, χρήσιμους και δημιουργικούς ανθρώπους στην κοινωνία του 21ου αιώνα όπου η απροβλεπτικότητα απαιτεί την ανάπτυξη ικανοτήτων όπως τη δημιουργικότητα, την προσαρμοστικότητα, την ευελιξία και την πρωτοτυπία.

Ο φαινομενικά αντικειμενικός και δεδομένος χαρακτήρας της δημιουργικότητας μπορεί να παρατηρηθεί στην πρωτοτυπία ιδεών σε λύση προβλημάτων που σπρώχνουν τα σύνορα της γνώσης μπροστά. Με άλλα λόγια νεαρά άτομα τα οποία είναι ικανά να παράξουν πρωτότυπες ιδέες με έντονο το στοιχείο της διαφορετικότητας χρησιμοποιώντας γνωστό υλικό θεωρούνται ότι ανήκουν στην κατηγορία των χαρισματικών παιδιών.

Μελέτες πάνω στον τρόπο ζωής και δουλειάς διακεκριμένων προσωπικοτήτων σε διάφορα πεδία γνώσης έχουν δείξει ότι η προσωπικότητα και η ευφυΐα παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργική σκέψη. Αυτές οι διασημότητες είχαν παιδαγωγηθεί σ’ ένα πλούσια διαφοροποιημένο σπιτικό περιβάλλον όπου οι γονείς τους είχαν θετική στάση για την παιδεία που σίγουρα έδωσε ένα τρομερά σημαντικό κίνητρο για την επιτυχία των παιδιών τους.

Οι πιο πάνω μέθοδοι έχουν επίσης δείξει ότι τα χαρισματικά άτομα είναι πείσμωνες, «ατίθασοι», ευφάνταστοι και επινοητικοί. Επιμένουν σε δύσκολες και επίπονες εργασίες και απολαμβάνουν τις προκλήσεις που εμπεριέχουν αποκλίνουσας σκέψης ασχολίες. Συμπερασματικά, είναι πιθανό η δημιουργική σκέψη να εξαρτάται μερικώς από παράγοντες προσωπικότητας και μερικώς από την ευφυΐα.

Το πιο σημαντικό ίσως όφελος που αποκτήσαμε από τις διάφορες μελέτες της δημιουργικότητας είναι το να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον μας να εξετάσουμε το μαθησιακό περιβάλλον του παιδιού και να εφαρμόσουμε μεθόδους με έμφαση στις εφευρετικές προσεγγίσεις, σε προβλήματα αποκλίνουσας σκέψης και σε ασχολίες εξερεύνησης και έκφρασης με υπέροχα αποτελέσματα. Είναι ευτύχημα ότι η κυπριακή παιδεία έχει προχωρήσει μπροστά αφήνοντας εκτός πεδίου την έμφαση στη στείρα αποστήθιση της γνώσης. Ο πρωταρχικός στόχος σήμερα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης. Βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς, βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια και μας περιμένει μακρύς δρόμος να διανύσουμε. Όμως τα θεμέλια αυτής της στρατηγικής έχουν τεθεί και σε λίγα χρόνια θα περηφανευόμαστε για ένα ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο μακριά από τη ρομποτοποίηση των παιδιών μας. Και το σπουδαιότερο θα μπορούμε να ανακαλύψουμε και να αξιοποιήσουμε τους Einstein μας, οι οποίοι με την κατάλληλη παιδαγωγική αγωγή θα καταστούν άξιοι στυλοβάτες της κοινωνίας μας.

* ΒΑ, ΜΑ, PhD, πρώην επιθεωρητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού