«Το έξτρα βήμα που δεν έκανε ο Χριστοδουλίδης» του Διονύση Διονυσίου

Στο πλαίσιο της τριμερούς της Νέας Υόρκης δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος στο Κυπριακό, φαίνεται, ωστόσο, ότι ξεκαθάρισαν και διευκρινίστηκαν κάποιες νεφελώδεις στάσεις και τοποθετήσεις οι οποίες δεν επέτρεπαν σε κανέναν να ελπίζει σε τίποτα. Εξαιτίας αυτών των διευκρινίσεων ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες πείστηκε ότι υπάρχει θετικός ορίζοντας και ως εκ τούτου μπορεί να σχεδιάσει κάποια βήματα στο εγγύς μέλλον.

Πρόκειται για βήματα τα οποία και πάλι δεν θα κινηθούν επί της ουσίας. Ο Αντόνιο Γκουτέρες θα προσπαθήσει επί της διαδικασίας. Μέσω μιας πενταμερούς θα επιχειρήσει να επανασυστήσει το διαπραγματευτικό φόρματ του Κραν Μοντανά. Μέσω μιας συνάντησης των δύο ηγετών στη Λευκωσία ίσως γίνει κατορθωτό να ανοίξουν και άλλα 2 οδοφράγματα εντός της πόλεως της Λευκωσίας.

Διευκρινίσεις

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης, σύμφωνα με πηγή των Ηνωμένων Εθνών, στη Νέα Υόρκη διευκρίνισε κάτι σημαντικό. Ότι αποδέχεται το Πλαίσιο Γκουτέρες χωρίς τους αστερίσκους και τις υποσημειώσεις του Νίκου Αναστασιάδη, κυρίως στο θέμα της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων, που έχει να κάνει με την εκ περιτροπής Προεδρία και την αποτελεσματική ψήφο των Τ/Κ στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Από τουρκικής πλευράς κατά έναν έμμεσο τρόπο, διά της τοποθέτησης δηλαδή του Ερσίν Τατάρ ότι μέσω της λύσης το τ/κ κρατίδιο θα πρέπει να είναι μέλος της ΕΕ, φαίνεται να διευκρινίζεται ότι τα όσα αναφέρονται περί κυριαρχικής ισότητας των Τ/Κ δεν παραπέμπουν σε αναγνώριση δυο ξεχωριστών κρατών. Ακόμα και ο ίδιος ο Ευρωπαίος Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες διευκρίνισε ότι οι Τ/Κ δεν είναι δυνατό να γίνουν μέλος της ΕΕ αν σήμερα ανακηρύξουν δικό τους ανεξάρτητο κράτος.

Οι δύο θέσεις

Για την τ/κ πλευρά μένουν ακόμα να διευκρινιστούν πολλά. Στην πραγματικότητα ο Ερσίν Τατάρ δεν επιθυμούσε να μεταβεί στη Νέα Υόρκη. Τελικά πήρε εντολή να μεταβεί στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών μόλις ξεκαθάρισε το σκηνικό στην Άγκυρα μεταξύ πολιτικών και τεχνοκρατών που ασχολούνται με το Κυπριακό. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν είχε ταχθεί υπέρ της μετάβασης Τατάρ στη Νέα Υόρκη γιατί θεωρούσε και θεωρεί τη στάση του εντελώς αδιέξοδη και αντιπαραγωγική για την Τουρκία. Ο κ. Φιντάν έχει ενθαρρυνθεί από το θετικό κλίμα στον ελληνοτουρκικό διάλογο, θεωρεί ότι θα μπορούσε να υπάρξει ανάλογο κλίμα στο Κυπριακό, στη βάση πάντα των τεράστιων κερδών που θα μπορούσε να αποκομίσει η Τουρκία βελτιώνοντας τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και αποκτώντας νέα ερείσματα στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της βελτίωσης των σχέσεων της χώρας του κυρίως με τις ΗΠΑ.

Βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, ο κ. Χακάν Φιντάν υπέδειξε μετ' επιτάσεως την ανάγκη μετάβασης του Τατάρ στη Νέα Υόρκη σε αντίθεση με τον υφυπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, πρέσβη Μπουράκ Ακτσαπάρ, ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα μονίμου αντιπροσώπου της χώρας του στο Γραφείο του ΟΗΕ στη Γενεύη. Ο Μπουράκ Ακτσαπάρ ήταν έως τώρα ο αρμόδιος υφυπουργός του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών που έχει την πολιτική ευθύνη και στα τρία βασικά κεφάλαια των ελληνοτουρκικών επαφών, δηλ. τη θετική ατζέντα, τον πολιτικό διάλογο και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η ομάδα Μπουράκ, που εκφράζει την πιο σκληρή γραμμή στο τουρκικό ΥΠΕΞ, θεωρεί ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης συνεχίζει την πολιτική Αναστασιάδη, οπότε δεν διαθέτει την απαιτούμενη βούληση ώστε να μπει σε έναν διάλογο που θα οδηγήσει σε απτά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τη θέση αυτή η Τουρκία, από τη στιγμή που δεν έχει ιδιαίτερο κόστος, πρέπει να συνεχίσει να πιέζει για λύση δύο κρατών, άσχετο αν αυτός είναι ο τελικός στόχος, αφού και μόνον η παρέλευση του χρόνου βελτιώνει τη διαπραγματευτική θέση των Τ/Κ. Το αδύνατο σημείο της τοποθέτησης αυτής είναι ότι χωρίς λύση Ομοσπονδίας οι Τ/Κ δεν θα ενταχθούν ποτέ οργανικά ως κοινότητα στην ΕΕ.

Εσωτερική κυριαρχία

Η αλήθεια πάντως είναι ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ο Χακάν Φιντάν και τα κόμματα υπέρ της λύσης στη βόρεια Κύπρο θα ήθελαν από τον Νίκο Χριστοδουλίδη να είχε κάνει ένα επιπλέον βήμα στη Νέα Υόρκη, προφανώς γιατί στο πλαίσιο της γνωστής τουρκικής διπλωματίας θεώρησαν και θεωρούν ότι αποτελεί τεράστιο επίτευγμα το γεγονός και μόνον ότι ο Τατάρ υποχρεώθηκε να παραστεί στη συνάντηση. Αυτή την άποψη συμμεριζόταν και η Μαρία Άνχελα Ολγκίν, η οποία πίστευε ότι «το σημαντικό είναι να προσέλθει σε συνομιλίες ο Τατάρ, κάτι που θα τον ανάγκαζε να συμμορφωθεί, αφού τα Ηνωμένα Έθνη δεν θα μπορούσαν ποτέ να εκφύγουν από το καθορισμένο πλαίσιο λύσης». Όπως μας λέχθηκε από τ/κ πλευράς, «είναι θετικό βήμα το ξεκαθάρισμα ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών για αποδοχή του Πλαισίου Γκουτέρες, ωστόσο ο κ. Χριστοδουλίδης θα μπορούσε να κάνει ένα ακόμα βήμα το οποίο θα ξεμπρόστιαζε τον κ. Τατάρ, θα ενδυνάμωνε τον Χακάν Φιντάν και θα έδινε στέρεα επιχειρήματα στην αντιπολίτευση στα κατεχόμενα ενόψει εκλογών το 2025». Το βήμα παραπάνω είχε να κάνει με την κυριαρχική ισότητα, το οποίο με βάση τα δεδομένα που έχουμε όλοι μπροστά μας δεν μπορεί να παραπέμπει στην ίδρυση δύο ανεξάρτητων κυρίαρχων κρατών, αλλά στην εσωτερική κυριαρχία των δύο κρατιδίων, τα οποία ως εκ τούτου, μέσα από ένα καθεστώς εποικοδομητικής ασάφειας, θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδία.

Σκωτία

Κάπως έτσι επιστρέφουμε στη λεγόμενη Βρετανική Φόρμουλα, η οποία προτάθηκε προ μερικών ετών. Σε ό,τι αφορά το status των δύο κοινοτήτων στηρίζεται στην πολύπλοκη διατύπωση του κοινού ανακοινωθέντος Αναστασιάδη-Ταλάτ το 2014. Η φόρμουλα επιχειρεί να διευκρινίσει περαιτέρω την πολιτική τους ισότητα. Η τ/κ κοινότητα θα μπορούσε να λειτουργεί ως μια νομική οντότητα (legal entity) με μεγάλη αυτονομία στο πλαίσιο μιας αποκεντρωμένης Ομοσπονδίας, η οποία: α) δεν θα συνιστά ανεξάρτητο κράτος, β) θα αποτελεί μέρος της Κυπριακής Ομοσπονδίας η οποία θα είναι μέλος της ΕΕ γ) θα έχει δικαίωμα να συνάπτει χωριστές αθλητικές, πολιτιστικές, ίσως και εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη.

Η Σκωτία (όπως και η Ουαλία και η Βόρειος Ιρλανδία) συμμετέχει σε όλες τις διεθνείς ποδοσφαιρικές διοργανώσεις με δικές της ομάδες. Σε κάθε βρετανική πρεσβεία διεθνώς η Σκωτία διαθέτει γραφεία τα οποία ασχολούνται με πολιτιστικά θέματα που την αφορούν.

Η Σκωτία, λόγω του ότι αποτελεί νομική οντότητα με κυριαρχική ισότητα, στις 18 Σεπτεμβρίου 2014 πήρε έγκριση από την κεντρική κυβέρνηση στο Λονδίνο, στην οποία αντιπροσωπεύεται, για να διενεργήσει δημοψήφισμα για την απόσχιση από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Σκωτσέζοι τελικά καταψήφισαν την απόσχιση από το Ηνωμένο Βασίλειο, σε ποσοστό 55%, έναντι 44% που ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας.

Υπό αυτή την έννοια το τ/κ κρατίδιο θα μπορούσε μετά τη λύση να διεκδικήσει ακόμα και την ανεξαρτησία του αν το επιθυμεί.

Το βήμα παραπάνω

Αρκετοί Ε/Κ υποστηρίζουν ότι η τ/κ πλευρά δεν μπορεί να ζητά και να συζητά αλά καρτ. Το αντεπιχείρημα στηρίζεται στην κλασική θέση «όλα στο τραπέζι για ένα συνολικό πάρε-δώσε».

Με λίγα λόγια, το βήμα παραπάνω απαιτείται από όλες τις πλευρές. Στην ε/κ πλευρά άρχισε να ωριμάζει η ιδέα της αποκεντρωμένης Ομοσπονδίας, ακόμα και η ιδέα της συντεταγμένης και ειρηνικής απόσχισης ενός εκ των δύο κρατιδίων αν δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Κανένας δεν θέλει νέο πόλεμο ή αναταραχές. Από την άλλη η ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην ΕΕ θα μπορούσε μέσω του κοινοτικού κεκτημένου να εναρμονίσει νομοθεσίες, κανονισμούς, ακόμα και πολιτικές νοοτροπίες που χωρίζουν τις δύο κοινότητες για δεκαετίες. Από το 2013 έχουμε εκατομμύρια διακινήσεις Ε/Κ και Τ/Κ από τα οδοφράγματα χωρίς βασικά να σπάσει ούτε μύτη. Εν τοιαύτη περιπτώσει η λειτουργική και οργανική ένταξη των Τ/Κ στην ΕΕ αποτελεί την ευρωπαϊκή λύση του Κυπριακού. Αυτό που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί το παζλ είναι η λύση στο εδαφικό και η διευθέτηση του κεφαλαίου των εγγυήσεων. Σε αυτά οι Τ/Κ και η Τουρκία έχουν να δώσουν, με τις εξελίξεις επί της ουσίας πάντως να αναμένονται μετά το Πάσχα του 2025.