Στα ίδια, από διαφορετικό δρόμο

Ένας από τους αναλυτές των τελευταίων εξελίξεων στο Κυπριακό, σωστά επισήμανε πως είναι η πρώτη φορά που μια διευρυμένη σύσκεψη -με συμμετοχή δηλαδή των εγγυητριών δυνάμεων- θα γίνει στην αρχή της διαδικασίας και όχι στο τέλος της.

Λίγο-πολύ είναι γνωστά σε όλους μας όσα έχουν γίνει με το άτυπο δείπνο των τριών στη Νέα Υόρκη. Δεν χρειάζονται επισκόπηση, όσον αφορά τα γεγονότα αυτά καθεαυτά. Αν χρειάζεται κάτι, είναι να τοποθετήσουμε λίγο τα πράγματα στον χρόνο και στην προοπτική.

Ίσως, χρειάζεται ακόμα να δούμε τις ασυνέχειες, αλλά και τις κρυμμένες συνέχειες· αυτές που δικαιολογημένα μας κάνουν να σκεφτόμαστε «άντε, πάλι τα ίδια, από την αρχή!».

Από μια άποψη, λοιπόν, είναι σαν να καλούμαστε να βιώσουμε το ίδιο σκηνικό, μέσα από διαφορετικούς δρόμους. Στην προσπάθεια να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει, μπορούν να μας βοηθήσουν και κάποια παράδοξα που συμβαίνουν.

Τα παράδοξα

1. Για κάποιο λόγο, όσοι υποστήριξαν με θέρμη την εκλογή του Ν. Χριστοδουλίδη στην προεδρία λόγω των αντιομοσπονδιακών του θέσεων (όπως οι ίδιοι τις ερμήνευαν) δεν ανησυχούν καθόλου για τις κινήσεις του· ούτε για την επιμονή του για επανέναρξη συνομιλιών, και την ετοιμότητά του να «συνεχίσει τις συνομιλίες από εκεί που έμειναν στον Κραν Μοντανά». Δύο λογικές εξηγήσεις μπορεί να υπάρχουν: (α) Δεν τον πιστεύουν, και θεωρούν πως ό,τι κάνει το κάνει για το θεαθήναι. (β) Τον πιστεύουν, αλλά θεωρούν πως οι προσπάθειές του θα αποτύχουν παταγωδώς. Γι’ αυτό και είναι ήσυχοι.

2. Όσοι ανατριχιάζουν με τις αναφορές στο Κραν Μοντανά -και δοξάζουν κρυφίως τον Ν. Αναστασιάδη που τα τούμπαρε, γιατί είναι αντίθετοι με τη ΔΔΟ- ουδόλως επικρίνουν τον Ν. Χριστοδουλίδη που λέει ότι θα μας ξαναπάρει εκεί. Αντίθετα, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, επικρίνουν (α) τον Τατάρ και την Άγκυρα που απομακρύνθηκαν από τα ψηφίσματα των ΗΕ (τα οποία μιλούν για ΔΔΟ και πολιτική ισότητα), (β) τον ΓΓ του ΟΗΕ που δεν κάνει αναφορά πια στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, (γ) τον Μητσοτάκη και τον Γεραπετρίτη, οι οποίοι συμφωνούν με τον Ν. Χριστοδουλίδη για επανέναρξη των συνομιλιών! Μέχρι και ο Αντώνης Σαμαράς σπεύδει από την Αθήνα για να μας σώσει από όλους αυτούς, και να σταθεί στο πλευρό του Ν. Χριστοδουλίδη - ο οποίος θέλει να μας ξαναπάρει στο Κραν Μοντανά! Έλεος…

3. Ενώ οι πιο πάνω εγκατέλειψαν τον Χριστόφια και τον Αναστασιάδη στην αρχή της θητείας τους, για πολύ μικρότερης σημασίας «υποχωρήσεις», τώρα είτε σιωπούν, είτε προσποιούνται τους περιχαρείς με την επιτυχία του Ν. Χριστοδουλίδη να ξεκινήσει η διαδικασία για να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε!

4. Ο ίδιος ο Ν. Χριστοδουλίδης επαναλαμβάνει διαρκώς το «να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε». Μα αυτό, για τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα, σημαίνει κανονικά κατοχύρωση των συμφωνηθέντων και των συγκλίσεων, μέχρι και το δείπνο της 7ης Ιουλίου 2017. Με άλλα λόγια, σημαίνει επιβεβαίωση όσων δεχτήκαμε στο Μον Πελεράν και στο Κραν Μοντανά: Μία τουρκοκυπριακή ψήφος στο Υπουργικό Συμβούλιο και σε δέκα τομείς χαμηλής πολιτικής, εκ περιτροπής προεδρία με διασταυρούμενη ψήφο, το έγγραφο Γκουτέρες για αντικατάσταση των εγγυήσεων με σύστημα παρακολούθησης της εφαρμογής της λύσης κ.λπ. Βεβαίως αυτά με αντάλλαγμα την επιστροφή 80-90 χιλιάδων προσφύγων (χάρτης Ακιντζί), το 4:1 στις πολιτογραφήσεις, την αποχώρηση εποίκων, την ισχυρή κεντρική κυβέρνηση κ.λπ. Αλλά, πράγματι δέχεται τις δικές μας «παραχωρήσεις» ο Ν. Χριστοδουλίδης; Αν ναι, τότε γιατί δεν το λέει ρητά, ούτε σε εμάς ούτε στον ΓΓ του ΟΗΕ ότι τα δέχεται; Και γιατί θέτει θέμα επαναδιαπραγμάτευσης για δύο τουλάχιστον από τα έξι κεφάλαια του πλαισίου Γκουτέρες;

Όλα αυτά και άλλα παρεμφερή μας πείθουν ότι στις νυχτερινές του προσευχές ο Ν. Χριστοδουλίδης παρακαλά μεν τον Θεό να μην αποτύχει νωρίς η νέα προσπάθεια, αλλά και ούτε να επιτύχει…

Ο τοίχος

Η πλήρης ακινησία στο Κυπριακό, όποτε συνέβη, είχε πολύ δυσάρεστες συνέπειες. Από τη δεκαετία του 1980, με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, μέχρι την πρόσφατη μακρόσυρτη αδράνεια, που είχε ως αποτέλεσμα την «αξιοποίηση» της περίκλειστης Αμμοχώστου, τα τετελεσμένα στην ουδέτερη ζώνη και τη φρενήρη οικιστική ανάπτυξη των κατεχομένων.

Επομένως, είναι μια θετική εξέλιξη η σχετική κινητικότητα που επιτεύχθηκε. Από την άλλη, αυτή η κινητικότητα έχει όλες τις προδιαγραφές της στειρότητας. Η πολιτική συμπεριφορά του Τατάρ και η ρητορική της Άγκυρας για δύο κράτη είναι ίσως τα μικρότερα προβλήματα. Ο Τατάρ έχει το πολύ έναν χρόνο πολιτικής ζωής, και ο Ερντογάν έχει αποδείξει πολλές φορές ότι -όταν υπάρχει δυνατότητα σοβαρής διαπραγμάτευσης- δεν διστάζει να μεταστρέψει πλήρως την προσέγγισή του και να στηρίξει παραγωγικά τη διαπραγμάτευση.

Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι αυτή τη φορά, για να υπάρχουν πιθανότητες να ξεφύγουμε από το πλαίσιο της «κυριαρχικής ισότητας», θα πρέπει εμείς εκ των προτέρων να «γραπωθούμε» από το κεκτημένο των συγκλίσεων και να διακηρύξουμε την αποδοχή όλων των συμφωνηθέντων και εγγράφων μέχρι και το δείπνο του Κραν Μοντανά. Θα το κάνουμε; Όλα δείχνουν πως όχι. Άρα, η διαδικασία που άρχισε θα είναι αρκετά μακρόσυρτη και ασθενής, χωρίς δυναμική. Θα είναι δηλαδή στα «μέτρα μας»…

Στα ίδια και χειρότερα…

Η ιστορία του Κυπριακού απέδειξε επανειλημμένα ότι μας φοβίζουν εξίσου και η στασιμότητα και η λύση. Έτσι, οι περισσότεροι ηγέτες μας ξεκινούσαν πρόθυμα μια διαδικασία συνομιλιών, αλλά όταν αυτή περνούσε σε παραγωγική φάση με προοπτική την κατάληξη σε συμφωνία, γίνονταν εξαιρετικά δυσκοίλιοι. Έχουμε λόγο να πιστεύουμε ότι ο Ν. Χριστοδουλίδης -που θήτευσε ενεργά σε αυτή την τεχνική- θα αποτελέσει τη μοναδική εξαίρεση των τελευταίων 20 χρόνων; Όλα τα στοιχεία συνηγορούν πως όχι.

Άρα, ας είμαστε προετοιμασμένοι για το πιθανότερο: Ο κύκλος των άτυπων διαβουλεύσεων που ξεκίνησε έχει περισσότερο διαδικαστικό και διερευνητικό χαρακτήρα. Κανένας από τους συντελεστές -με εξαίρεση τον Τατάρ- δεν θέλει να αποτύχει, έστω κι αν οι αποστάσεις μεταξύ των θέσεων αυτή τη στιγμή είναι μεγάλες. Ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Επομένως, το πιθανότερο είναι να έχουμε για αρκετό διάστημα μια κανονικοποίηση της διαδικασίας και της διερεύνησης. Να αποκτήσει δηλαδή η προ-διαπραγμάτευση χαρακτηριστικά ανάλογα του ελληνοτουρκικού διαλόγου των τελευταίων χρόνων. Διαρκής διαπραγμάτευση κυρίως διαδικαστικού χαρακτήρα, μικρά βήματα προόδου, ανάσες καταλλαγής της έντασης με επιμέρους συμφωνίες σε θέματα χαμηλής πολιτικής.

Η διαφορά είναι ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορούν να συνεχίσουν με τέτοιους ρυθμούς άλλα δέκα ή είκοσι χρόνια. Η πίεση που παράγει ο χρόνος και η πραγματικότητα είναι υπαρκτή, αλλά όχι δυσβάστακτη. Αντίθετα, στο Κυπριακό δεν υπάρχει αυτή η πολυτέλεια. Οι μήνες που παρέρχονται εδραιώνουν, επί του εδάφους και εντός των εγκεφάλων, τετελεσμένα που διαβρώνουν ακόμη και τη βαρύτητα των συγκλίσεων.

Είναι μια σημαντική διαφορά που δεν βολεύει την ηγεσία μας να τη δει κατάματα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει.

Το Καλάθι

•…με τις απορίες (1): Από μια άποψη, είναι καταθλιπτικό το γεγονός ότι η διαφορά μεταξύ Χάρις και Τραμπ εξακολουθεί να είναι τόσο μικρή. Ο Τραμπ δίνει ρεσιτάλ παραφροσύνης, ιδιαίτερα τις τελευταίες ημέρες, λέγοντας απίστευτα πράγματα· κι όμως εξακολουθεί όχι μόνο να είναι στο παιχνίδι, αλλά να έχει και το πάνω χέρι σε κρίσιμες πολιτείες. Το γνωστό φαινόμενο η Χάρις να πάρει περισσότερες ψήφους παναμερικανικά, αλλά να χάσει τις εκλογές από δύο κρίσιμες πολιτείες είναι ορατό. Σύστημα όχι παράδοξο αλλά αποδεκτό στις ομοσπονδίες. Άσχετο αν εμείς εδώ δεν καλοβλέπουμε τη συμβίωση, για «να μην μας κάνει ό,τι θέλει η μειονότητα των Τουρκοκυπρίων»…

• …με τις απορίες (2): Η αλλοφροσύνη έχει βάλει πόδι και σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Και μάλιστα, όσο μικρότερο πρόβλημα με τους μετανάστες έχει μια χώρα, τόσο περισσότερο η ακροδεξιά ανεβαίνει, λόγω του φόβου των μεταναστών! Αποτέλεσμα: Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι εφικτή η κατάληξη σε αποφάσεις και συμπεράσματα για το μεταναστευτικό μόνο αν υιοθετηθούν μέτρα που θεωρούνται ακροδεξιάς έμπνευσης.

• …με τις απορίες (3): Κάποτε πιστεύαμε ότι η μόρφωση και ο πολιτισμός θα έκαναν τους ανθρώπους όλο και πιο απρόθυμους για να πολεμήσουν. Και έτσι η ειρήνη, η συνεννόηση και η συμβίωση θα ήταν εξ ορισμού η κυρίαρχη κατάσταση. Κι όμως, λίγες δεκάδες και εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά μας, σε Ισραήλ, Γάζα, Λίβανο και Ουκρανία, άνθρωποι σφάζονται. Με ακραίες αγριότητες. Σε πολέμους που αποκτούν όλο και περισσότερο χαρακτηριστικά παγκόσμιας εμπλοκής…