Ένα παράδειγμα κακής γραφής μιας είδησης

Του Παύλου Κ. Παύλου*

Θυμούμαι με νοσταλγία τις πολύ καλές εποχές του ΡΙΚ (διότι υπήρξαν και πολύ κακές), και αισθάνομαι τυχερός που εργάστηκα με μια πλειάδα ανθρώπων (συντακτών, παραγωγών, επικεφαλής τμημάτων, διευθυντών), οι οποίοι ξεχώριζαν για την επαγγελματική τους επάρκεια και την άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας. Δεν είναι καθόλου υπερβολή να αναφερθεί ότι οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν δάσκαλοι και καθοδηγητές για μας, γι’ αυτό τους οφείλουμε ευγνώμονες ευχαριστίες. Περνώντας εδώ και λίγα χρόνια στη σύνταξη, δεν έπαψα ποτέ να παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη δουλειά συναδέλφων που μας διαδέχθηκαν και, όπου μπορώ, με ειλικρινή πρόθεση, φιλική διάθεση, ευγένεια και αίσθηση καθήκοντος να μεταφέρω σε άτομα που με προθυμία επιδεικνύουν πρόθεση αποδοχής της, μια καλή, όπως πιστεύω, υπόδειξη/συμβουλή. Με χαροποιεί το γεγονός ότι πολλοί νέοι συνάδελφοι, όχι μόνο δέχονται χωρίς ενόχληση την καλόπιστη κριτική αλλά και την επιζητούν. Με λυπεί, ωστόσο, που αρκετοί αρνούνται εγωιστικά να παραδεχθούν τις εμφανείς αδυναμίες τους, οι οποίες δεν κρύβονται, καθώς η δουλειά τους δεν μένει εν οίκω αλλά εκτίθεται εν δήμω, και αντί άλλης αιτιολογίας προβάλλουν τα εργασιακά προβλήματα, τις κακές συνθήκες εργασίας, τους άλλους που φταίνε, αφού δεν θεωρούν ότι έχουν και οι ίδιοι ευθύνη. Είναι, βέβαια, γεγονός αναντίλεκτο ότι τα τελευταία χρόνια τα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα, τις αρνητικές συνέπειες των οποίων πληρώνουν οι εν ενεργεία συνάδελφοι. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να προβάλλεται ως άλλοθι για να καλύψει όλες τις δικές μας αδυναμίες. Αν δεν υπάρχουν πλέον διορθωτές, ούτε ορθή επίβλεψη, ούτε καλοί μισθοί, δεν σημαίνει ότι δικαιολογούνται όλα τα δικά μας λάθη. Αντιθέτως, λόγω των πιο πάνω, η ατομική ευθύνη του δημοσιογράφου γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, δοθέντος και του ότι στις πλείστες περιπτώσεις ο δημοσιογράφος εκθέτει επωνύμως τη δουλειά του.

Δεν μπορούμε πια να αποκρύψουμε την πολύ κακή εικόνα που παρουσιάζουν στο σύνολό τους στην Κύπρο τα ΜΜΕ σε όλες τις μορφές τους. Τα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη είναι, δυστυχώς, ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Τούτο επιτείνεται και από το γεγονός ότι το πρόβλημα της ορθής χρήσης του προφορικού και γραπτού λόγου, ως αποτέλεσμα και των αδυναμιών και των εγγενών προβλημάτων της Παιδείας, έχει πλέον πάρει μορφή καταιγίδας, με συνέπεια το λάθος να καθιερώνεται ως σωστό και την ίδια στιγμή να καθίσταται συνήθεια για τους πολλούς, σε βαθμό που να μην ενοχλεί παρά ελάχιστους «σχολαστικούς, ιδιότροπους, ενοχλητικούς, ρομαντικούς, μοναχικούς καβαλάρηδες», όπως και η αφεντιά μου. Υπήρχε ακόμη ένας τέτοιος τύπος από το σινάφι μας, ο μακαριστός Αλέκος Κωνσταντινίδης, που τον θυμάμαι συχνά και τον μνημονεύω.

Ένα λάθος και μία καλή συμβουλή

Πέραν των ανωτέρω, υπάρχει ένα ακόμη σοβαρό λάθος που χαρακτηρίζει τη σημερινή δημοσιογραφία. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στην έλλειψη ακρίβειας στη γραφή μιας είδησης, στοιχείο που πλήττει την εγκυρότητα του Μέσου, όπως και στην απόκλιση, κάποτε σε βαθμό που καμία συνάφεια δεν υπάρχει μεταξύ τίτλου και περιεχομένου μιας είδησης. Πέραν της αδυναμίας και επάρκειας του δημοσιογράφου, τούτο οφείλεται και στη βιαστική, τυποποιημένη-βιομηχανοποιημένη και πρόχειρη γραφή, την παράλειψη να γίνει δεύτερος ή και τρίτος έλεγχος του κειμένου από τον συγγραφέα του, την απουσία επιτήρησης από έμπειρους και ικανούς προϊσταμένους και την παντελή απουσία εκ των υστέρων αξιολόγησης του παραγόμενου έργου. Γνωρίζω ότι οι συνάδελφοι θα προτάξουν την πίεση του χρόνου, τον φόρτο εργασίας και άλλα που όντως ισχύουν, όχι όμως πάντα, ούτε και δικαιολογούν όλα τα λάθη που συχνά είναι επαναλαμβανόμενα, άρα υπήρχε χρόνος να γίνει διόρθωση.

Δεν ξεχνώ μία από τι πολλές συμβουλές που μας έδωσε ένας από τους εκπαιδευτές μας στη Σχολή Σκηνοθετών του BBC, όπου είχα την τύχη να φοιτήσω, όταν διέγνωσε τη φιλοδοξία μου να μην μείνω μόνο πίσω αλλά να βγω και μπροστά από την κάμερα. Μας έλεγε: Όταν γράψετε μια είδηση και υπάρχει ευχέρεια, μην τη δώσετε αμέσως για εκφώνηση/ δημοσίευση αλλά ξαναδιαβάστε την δυνατά να ακούει το αφτί σας. Και ανεξαρτήτως της πρόθεσης που είχατε γράφοντας την είδηση, βάλτε τη θέση σας σ’ αυτήν του αναγνώστη/ακροατή/θεατή και προβληματιστείτε αν αυτό που θέλετε να μεταδώσετε, διατυπώθηκε ορθά και ότι θα φτάσει με καθαρότητα στον δέκτη. Για να μην περιοριστώ στη θεωρία, θα αναφερθώ σε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, όχι για να εκθέσω κάποιον ή κάποιους συναδέλφους, αλλά για να έχει το παρόν κείμενο κάποια πρακτική χρησιμότητα.

Ο Παναθηναϊκός και η πρώτη φορά

Η είδηση γράφτηκε και μεταδόθηκε πολλές φορές από τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά δελτία του ΡΙΚ το Σάββατο 25 Μαΐου 2024. Ανέφερε συγκεκριμένα ότι «Ο Παναθηναϊκός θα αγωνιστεί στον τελικό με τη ΡΕΑΛ για πρώτη φορά στην ιστορία του διεκδικώντας το τρόπαιο της Euroleague στην καλαθόσφαιρα». Όταν κάποιος ακούει αυτήν την είδηση, τι καταλαβαίνει; Είναι η ισχυρή πεποίθησή μου ότι αυτό που του μένει σαν εντύπωση, είναι ότι ο Παναθηναϊκός διεκδικεί το συγκεκριμένο τρόπαιο για πρώτη φορά στην ιστορία του. Πρόκειται για ένα πολύ καλό παράδειγμα κακής και λανθασμένης γραφής μιας είδησης και την ίδια στιγμή περίπτωση αντίφασης μεταξύ τίτλου και κειμένου. Και είναι φανερό (όπως αποδεικνύεται από το περιεχόμενο όλης της είδησης), ότι άλλο είχε υπόψη του ο συντάκτης και άλλο μετέδωσε. Ποια ήταν η είδηση; Ήταν η εξής: Ο Παναθηναϊκός που θριάμβευσε επί της τουρκικής Φενέρμπαχτσε στον ημιτελικό του Final Four της Euroleague, θα διεκδικήσει για έβδομη φορά στην ιστορία του το τρόπαιο της μεγαλύτερης διασυλλογικής διοργάνωσης στην καλαθόσφαιρα στην Ευρώπη, το βράδυ της Κυριακής. Είναι, ωστόσο, η πρώτη φορά που θα το διεκδικήσει με αντίπαλο τη ΡΕΑΛ, καθώς οι δύο ομάδες, ενώ αγωνίστηκαν πολλές φορές μεταξύ τους, είναι η πρώτη φορά που συναντώνται στην τελική φάση της συγκεκριμένης διοργάνωσης. Διερωτώμαι και ρωτώ: Όταν η είδηση μεταδόθηκε την πρώτη φορά και απ’ ό,τι πρόσεξα η εκφωνήτρια δυσκολεύτηκε (δικαιολογημένα κατά τη γνώμη μου), να την αποδώσει σωστά, δεν διερωτήθηκε κανείς γιατί συνέβη αυτό; Οι συντάκτες που γράφουν τις ειδήσεις, ακούνε το δελτίο όταν μεταδίδεται, ως οφείλουν, ή όχι; (Είπαμε, να ακούει το αφτί!). Δεν διερωτήθηκε κανείς στη δεύτερη, την τρίτη, την τέταρτη φορά που μεταδόθηκε η είδηση, να τη διατυπώσει πιο ξεκάθαρα; Και έπρεπε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, να μεταδοθεί και στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων (ώρες αργότερα) στις οκτώ το βράδυ; Χαίρε, ω ευλογημένο για την ευκολία μας copy paste! Αν μόνον εγώ θεωρώ ότι αυτό ήταν λάθος, δέχομαι την κριτική. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Ας το σκεφτούν λίγο με διάθεση αυτοκριτικής οι συνάδελφοι. Κι αν εγώ είμαι σωστός, ας γίνει αυτό αφορμή για ποιοτική βελτίωση στην όμορφη και συναρπαστική δουλειά και αποστολή μας, παρά τα προβλήματα που μας δυσκολεύουν.

Το ευχάριστο (ιδίως για μας τους οπαδούς του «τριφυλλιού») είναι ότι ο Παναθηναϊκός θριάμβευσε επί της υπεροπτικής (ανίκητης δήθεν) «Βασίλισσας» ΡΕΑΛ Μαδρίτης των σαράντα εκατομμυρίων ευρώ, με βασικό κορμό μάλιστα τους ταπεινούς αλλά ψυχωμένους Έλληνες αθλητές Κώστα Σλούκα, Ιωάννη Παπαπέτρου, Κωνσταντίνο Μήτογλου, Κώστα Αντετοκούνμπο και τον νεαρό Παναγιώτη Καλαϊτζάκη, και έραψε στη φανέλα του το έβδομο αστέρι!

Σημείωση: Λίγες μέρες αργότερα, ο Ολυμπιακός Πειραιώς πέτυχε δεύτερο ελληνικό θρίαμβο στον αθλητισμό, κατακτώντας για πρώτη φορά σε διασυλλογικό επίπεδο στο ποδόσφαιρο ευρωπαϊκό τίτλο. Αυτήν τη φορά οι συνάδελφοι αξιολόγησαν και ιεράρχησαν σωστά την είδηση, και περιέλαβαν στο ορθά διατυπωμένο κείμενο όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Ήταν φανερό ότι η επί καθήκοντι ομάδα ήταν προετοιμασμένη και ενήργησε με δημοσιογραφική επάρκεια. Παράδειγμα προς μίμηση!

Υστερόγραφο 1: Ακούμε συχνά ότι αγώνας θα μεταδοθεί «σε ζωντανή μετάδοση», αντί του ορθού «σε απευθείας μετάδοση», δηλαδή χωρίς χρονική καθυστέρηση, όχι οπτικογραφημένος.

Υστερόγραφο 2: Ακούμε συχνά «στα πλαίσια της πολιτικής μας», αντί του ορθού «στο πλαίσιο της πολιτικής μας». Ένα είναι το πλαίσιο.

Υστερόγραφο 3: Ακούμε συχνά ότι «η Αστυνομία θα επέμβει άμεσα, για να αποκαταστήσει την τάξη», αντί του ορθού «αμέσως», δηλαδή χωρίς καθυστέρηση, ως οφείλει άλλωστε.

Υστερόγραφο 4: Ακούμε για πυρκαγιά τεραστίων διαστάσεων και στη συνέχεια της είδησης ότι κάηκαν τρία εκτάρια χαμηλής βλάστησης. Σεβασμός στις λέξεις. Θα τις χρειαστούμε στην ώρα που πρέπει.

*Δημοσιογράφου