Η ιστορία του Tuncer Huseyin Baghishkan (2)

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99966518

Πρόσφατα χάσαμε ένα πολύτιμο πρόσωπο για την Κύπρο: Ο Tuncer Huseyin Baghishkan, ένας αρχαιολόγος, ερευνητής, συγγραφέας που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην πολιτιστική κληρονομιάς της Κύπρου, καθώς και στην προσπάθεια για ειρήνη και συμφιλίωση μεταξύ όλων των κοινοτήτων του νησιού μας, έφυγε από τη ζωή. Μαζί του εργάστηκα ιδιαίτερα στην υπόθεση του Tanti που είχε δολοφονηθεί από κάποιους Τουρκοκύπριους στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και επίσης στους τόπους ταφής των «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων του 1963 που είχαν θαφτεί στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke στη Λευκωσία. Συνεχίζω από την προηγούμενη βδομάδα λέγοντας την ιστορία της ζωής του.

Μέρες συσσιτίου

Μετά ήρθαν οι μέρες του «συσσιτίου» όπου οι Τουρκοκύπριοι άνδρες δημόσιοι υπάλληλοι έπαιρναν έναν σταθερό μισθό -30 κυπριακές λίρες- και οι γυναίκες δημόσιοι υπάλληλοι έπαιρναν το μισό ποσό, 15 κυπριακές λίρες. Ο Tuncer Baghishkan, θυμούμενος εκείνες τις μέρες του «συσσιτίου» συνέχισε να μου διηγείται την ιστορία του:

«Νομίζω ότι κάθε μέρα ή κάθε δύο μέρες, υπήρχε ένα κτήριο και μοίραζαν το συσσίτιο. Πήγαινα δύο ή τρεις φορές τη βδομάδα και έπαιρνα αυτό το συσσίτιο για την οικογένειά μας. Έδιναν ρύζι, ζάχαρη, κάποιες κονσέρβες, ρεβίθια και φασόλια. Αφού φύγαμε από το σπίτι μας στην Ομορφίτα ως πρόσφυγες, μετακομίσαμε σε ένα σπίτι με ένα δωμάτιο που είχαμε νοικιάσει, δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο Ataturk στην εντός των τειχών πόλη. Ο πατέρας μου είχε τραυματιστεί εκείνες τις μέρες, στην οδό Βικτωρίας. Είχαν συνδέσει τα σπίτια από το εσωτερικό τους από την οδό Βικτωρίας μέχρι την οδό Πάφου και ο πατέρας μου έπεσε και το όπλο του εκπυρσοκρότησε. Η σφαίρα τον διαπέρασε, έτσι τον έστειλαν στην Τουρκία για θεραπεία. Ήταν ο αρχηγός της οικογένειας και έτσι είχαμε πολλές δυσκολίες εκείνες τις μέρες αφού δεν ήταν εκεί. Μετά πήγαμε στην περιοχή του Χαμάμ του Tanti (Λουτρά του Tanti), είχαμε μια γιαγιά εκεί. Εκείνο τον καιρό η Λευκωσία ήταν γεμάτη από κόσμο, όλα τα σπίτια ήταν κατειλημμένα αφού ήρθε για βρει καταφύγιο στη Λευκωσία. Σε κάθε σπίτι έμεναν 3-4 οικογένειες. Πριν από αυτό η Λευκωσία δεν είχε τόσο πολύ κόσμο, ξαφνικά, λόγω των διακοινοτικών συγκρούσεων, ο πληθυσμός αυξήθηκε δραματικά. Οι άνθρωποι απέφευγαν τα «σύνορα» και προσπαθούσαν να ζήσουν σε σπίτια μέσα στην πόλη αλλά αυτή ήταν μια άθλια ζωή».

Ο Tuncer Baghishkan μαζί με τους γονείς του και την αδελφή του το 1950.

Επιστροφή στην Ομορφίτα

«Δύο εβδομάδες αφότου έφυγα από το σπίτι μας, επέστρεψα κρυφά στην Ομορφίτα. Η μοτοσυκλέτα του πατέρα μου είχε επίσης μείνει εκεί. Είχα πάει να πάρω εσώρουχα και ρούχα γιατί δεν είχαμε τίποτα. Τα πήρα και τα έβαλα σε έναν 'μποξιά' και τα έβαλα στο πίσω μέρος της μοτοσυκλέτας του πατέρα μου. Τότε άκουσα έναν θόρυβο και είδα δύο Ελληνοκύπριους -είτε στρατιώτες είτε αστυνομικούς, δεν θυμούμαι- και ξεκίνησα τη μοτοσυκλέτα για να φύγω όταν είδα ότι οι δύο Ελληνοκύπριοι με όπλα έτρεχαν πίσω μου. Εκείνες τις μέρες είχαμε έναν γείτονα, τον θείο Fuat, είχε πάει κι αυτός μαζί μας, αλλά 'εξαφανίστηκε' - δύο Τουρκοκύπριοι 'εξαφανίστηκαν' και δεν βρέθηκαν. Τότε φοβήθηκα και δεν ξαναγύρισα ποτέ. Η μητέρα μου έπαιρνε τους μισθούς του πατέρα μου και έτσι σιγά-σιγά προσπαθούσαμε να προμηθευτούμε τα απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Από το σπίτι της γιαγιάς μου μετακομίσαμε σε ένα ενοικιασμένο σπίτι με δύο δωμάτια. Ήρθε ο πατέρας μου. Έγινα στρατιώτης, υπηρέτησα στα βουνά, στο Μπογάζι, στον Άγιο Ιλαρίωνα μέχρι το 1966 και μετά δημιούργησαν μια ομάδα στο εργοστάσιο μακαρονιών στη Λευκωσία, κοντά στο Λήδρα Πάλας και με έστειλαν εκεί. Μας είπαν: 'Είστε η ομάδα του πανεπιστημίου. Τη μέρα θα πηγαίνετε στο σχολείο και τη νύχτα θα έχετε νυχτερινή βάρδια. Και μετά από λίγο καιρό, θα πάτε στο πανεπιστήμιο'. Μετά από έναν χρόνο, μας έστειλαν στην Τουρκία. Ήμασταν οι πρώτοι που φύγαμε την 1η Μαΐου 1967.

Θυμούμαι ότι το 1964 είχαν ανοίξει τα σύνορα μόνο για μια βδομάδα και όσοι είχαν διαβατήριο έφυγαν. Μετά έκλεισαν και πάλι και εμείς μείναμε. Δεν είχαμε διαβατήριο και έτσι κι αλλιώς δεν είχα τον πατέρα μου μαζί μου. Δεν θέλω να καταγγείλω αυτούς που διέφυγαν, είναι και αυτοί φίλοι μας, αν διέφυγαν, ήταν οι πατεράδες τους που το κανόνισαν. Συνέχισα να υπηρετώ στον στρατό και νομίζω ότι αν ήταν εκεί ο πατέρας μου, ίσως να με έστελνε μακριά από τη σύγκρουση».

Και η κύρια φωτογραφία και αυτή: Aπό τα βιβλία του Tuncer Baghishkan

Μια ανάμνηση

«Θέλω να σας αναφέρω μια ανάμνησή μου από τον καιρό που υπηρετούσα στο εργοστάσιο μακαρονιών ως στρατιώτης,. Ήμουν στο στρατιωτικό φυλάκιο Νο1 και εκεί βρίζοντας ο ένας τον άλλον, έγινα φίλος με έναν Ελληνοκύπριο που υπηρετούσε στην άλλη πλευρά του ποταμού. Νομίζω ότι τον λέγανε Αντρέα. Και αποκαλούσα τον εαυτό μου 'Omer'. Ο Αντρέας φώναζε: 'Ήντα κάμνεις ρε γ… το Omer;' κι εγώ απαντούσα: 'Είμαστε εδώ ρε γ… το Αντρέα'. Μια μέρα, του τελείωσαν τα τσιγάρα. Είπε, 'Ρε γ… το Omer, δώσε μου ένα τσιγάρο'. Και του είπα, 'Κατέβα κάτω στον ποταμό και έρχομαι κι εγώ'. Έτσι κατέβηκε στον ποταμό και πήγα κι εγώ και συναντηθήκαμε στη μέση της κοίτης του ποταμού και του πέταξα ένα πακέτο τσιγάρα. Το πήρε και ανέβηκε και εγώ επίσης ανέβηκα στο πόστο μου. Όταν τελείωσε η υπηρεσία μου, ήρθε κάποιος άλλος. Αυτό που είχε συμβεί ήταν ότι όταν ο Αντρέας είχε κατέβει στον ποταμό, του είχε πέσει ο γεμιστήρας του όπλου του. Εγώ είχα φύγει, κάποιος άλλος ήρθε στη θέση μου στο καθήκον και ο Αντρέας είχε κατέβει πάλι στην κοίτη του ποταμού για να ψάξει για τον γεμιστήρα του! Έγιναν τηλεφωνήματα και ο διοικητής με ζήτησε. Ο διοικητής είπε: 'Είσαι ο Omer;' κι εγώ απάντησα: 'Όχι, είμαι ο Tuncer'. Ο διοικητής είπε: 'Αν είσαι ο Omer, πες μου, ειδάλλως υπάρχει ένας Ελληνοκύπριος στην κοίτη του ποταμού και θα τον πυροβολήσω'. Και το είπα στον διοικητή και ο Ελληνοκύπριος βρήκε τον γεμιστήρα του και επίσης σώθηκε από τον πυροβολισμό!».

Σπουδάζοντας αρχαιολογία

Ο Tuncer Baghishkan είχε επιλέξει επίτηδες να σπουδάσει αρχαιολογία. Τον ενδιέφερε πολύ η ιστορία. «Αν με ρωτούσαν αν είχες μια δεύτερη ζωή τι θα διάλεγες να γίνεις, θα διάλεγα το ίδιο επάγγελμα» εξηγούσε. Αποφοίτησε το 1972 και επέστρεψε στην Κύπρο, αλλά δεν μπορούσε να βρει δουλειά αφού το «μητρώο» του δεν ήταν «αποδεκτό» από τις αρχές. Έτσι άρχισε να εργάζεται στο παντοπωλείο (αγορά) μαζί με τον πεθερό του που πουλούσε εκεί λαχανικά και φρούτα. Μετά από λίγο καιρό έπαιρναν απόφοιτους πανεπιστημίου σε στρατιωτικές θέσεις ως υπαλλήλους και στη συνέχεια, όταν άνοιγαν θέσεις, τους προσλάμβαναν εκεί. Ο Tuncer έγινε στρατιωτικός υπάλληλος στο «Green Casino» (στρατιωτική λέσχη), δίπλα στην οδό Αράστα. Αλλά ο Tuncer ήταν παντρεμένος και είχε μια κόρη και έτσι δεν μπορούσαν να επιβιώσουν ως οικογένεια με 28 κυπριακές λίρες και έτσι μετανάστευσαν στο Λονδίνο, έμειναν εκεί για 2 χρόνια και μετά επέστρεψαν το 1975 και προσλήφθηκε στο Τμήμα Αρχαιοτήτων όπου σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του πέρασε δύσκολες στιγμές λόγω της στάσης του ενάντια στο λαθρεμπόριο αρχαιοτήτων, τη λεηλασία εκκλησιών και μουσείων. «Από ηθικής άποψης τέτοια πράγματα δεν πρέπει να γίνονται, αυτή ήταν η θέση μου ως αρχαιολόγος. Γνωρίζαμε ότι οι αρχαιότητες ήταν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και πάντα λέγαμε ότι πρέπει να προστατευτούν, αλλά οι αρχές τις περισσότερες φορές δεν άκουγαν αυτά που λέγαμε. Μέχρι τη συνταξιοδότησή μου αγωνίστηκα ενάντια σε τέτοια πράγματα. Όπως ξέρετε, έκαψαν ακόμα και το αυτοκίνητό μου το 1985 και επίσης δεχόμουν απειλές. Δεν πήρα ποτέ προαγωγή κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας μου ως δημόσιος υπάλληλος και αυτό ήταν επίσης μια τιμωρία. Υπήρχε κάτι που συνήθιζα να λέω: Ότι το κράτος και οι λαθρέμποροι συνεργάζονταν.

Εκείνο τον καιρό, αυτό που με πλήγωσε περισσότερο ήταν η αφαίρεση των τοιχογραφιών της Αρμενικής Εκκλησίας στην οδό Βικτωρίας. Και οι αρχές πήραν θέση προστατεύοντας αυτούς που έκλεψαν αυτές τις τοιχογραφίες. Δύο στρατιώτες ήρθαν και με πήραν από το τμήμα μου, με έβαλαν σε ένα αυτοκίνητο και με πήραν σε ένα στρατιωτικό τμήμα και μου φώναζαν, με παρενοχλούσαν. Αυτό ήταν υπερβολικό για μένα. Στη συνέχεια δεν ξέρω πώς συνέβη, αλλά ξαφνικά, αυτές οι τοιχογραφίες μας δόθηκαν (στο Τμήμα Αρχαιοτήτων) από τον στρατό».

Αυτός ήταν λοιπόν ο Tuncer Baghishkan, ο υπέροχος άνθρωπος αυτού του τόπου που χάσαμε. Ας αναπαυθεί εν ειρήνη και ας μεταφραστούν τα βιβλία του στα αγγλικά και στα ελληνικά ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μοιραστούν την κληρονομιά του.