Το Βασίλειο της Γκρίζας Ζώνης

Στη ζωή μας, ο όρος «γκρίζα ζώνη» μπήκε κυρίως μετά την κρίση των Ιμίων το 1996· όταν, μετά την παραλίγο πολεμική σύρραξη, σε διάφορους χάρτες της εποχής κάποιες βραχονησίδες του Αιγαίου εμφανίζονταν ως αμφισβητούμενης κυριαρχίας. Υπάρχουν όμως και άλλου είδους «γκρίζες ζώνες», αυτές με τη μάλλον μεταφορική διάσταση. Χρησιμοποιούμε τον όρο όταν θέλουμε να δηλώσουμε μια κατάσταση στην οποία κάτι είναι επαμφοτερίζον, λίγο ομιχλώδες. Κάτι ανάμεσα στο φωτεινό/ καθαρό και στο σκοτεινό/ άγνωστο. Η Κύπρος αρέσκεται πολύ σε αυτή την κατάσταση. Γιατί η γενικότητα και η απροσδιοριστία της γκρίζας ζώνης δίνει την ψευδαίσθηση της μετριοπάθειας και της συγκαταβατικότητας.

Πώς

Ως Ελληνοκύπριοι αγαπάμε πολύ την γκρίζα ζώνη, κι ας μην το ομολογούμε.

Με τους Τουρκοκυπρίους μοιάζουμε σε πολλά, αλλά καταλαβαίνει κανείς τις διαφορές μας όταν χρειαστεί να συνεργαστεί μαζί τους. Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί πόση απορία, αμηχανία, έως και εκνευρισμό, τους προκαλεί αυτή η τάση μας για δήθεν μετριοπάθεια, «ναι μεν αλλά», και μισές κουβέντες. Εκεί που εκείνοι ακολουθούν την ευθεία γραμμή και το «ένα και ένα κάνουν δύο, άρα πράττουμε αυτό», εμείς είμαστε έτοιμοι να ακολουθούμε καμπύλες έως και κύκλους, προκειμένου να διατηρήσουμε επαφή με το «ενδιάμεσο», το ημιτελές, το δήθεν μετριοπαθές.

Είναι δήθεν και όχι πραγματικά μετριοπαθής η γκρίζα ζώνη, γιατί κατά κανόνα υπηρετεί κάτι ακραίο. Δηλαδή, συνήθως πάμε ανάποδα: Εμφανίζομαι μετριοπαθής, εν γνώσει μου ότι αυτή η στάση θα οδηγήσει στο Χ αποτέλεσμα. Έτσι, πολύ συχνά η γκρίζα ζώνη είναι το μέσον για να οδηγηθούν τα πράγματα σε ένα ακραίο αποτέλεσμα. Στη συνεδρία των στελεχών της εταιρείας, παρόλο που υποσχέθηκα στον τάδε υπάλληλο ότι θα εκθειάσω την προσφορά του για να μην απολυθεί, σιωπώ την κρίσιμη ώρα της ανάλυσης του οικονομικού διευθυντή ότι πρέπει να απολυθεί ένας αριθμός υπαλλήλων για να αυξηθούν τα κέρδη προς όφελος των στελεχών· και όταν διαβάζονται τα ονόματα των υποψηφίων για απόλυση, πετάω ένα «ο τάδε πρόσφερε κάποια αξιόλογα πράγματα στην εταιρεία, αλλά τι να κάνουμε;» Έτσι, διασφαλίζω δήθεν, τόσο τη «μετριοπάθειά» μου, όσο και την τήρηση της υπόσχεσής μου. Εν γνώσει μου ότι με τη στάση μου συνέβαλα σε μιαν ακραία απόφαση.

Η εφαρμογή της πολιτικής της γκρίζας ζώνης είναι τόσο διαδεδομένη στην Κύπρο, σε όλα τα επίπεδα, που θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρόκειται για κυρίαρχη τάση. Από την εργασία μέχρι την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, από το σωματείο ή το καφενείο μέχρι το οικογενειακό συμβούλιο για τα περιουσιακά, από το Γνωμοδοτικό του Αρέστη μέχρι τις νουθεσίες προς τα παιδιά μας. Εθνικό σπορ!

Γιατί

Ναι, αλλά γιατί μας συμβαίνει αυτό, και γιατί βαφτίζουμε ακόμη και τη γνήσια ακρότητα ως μετριοπάθεια, μέσω της γκρίζας ζώνης;

Οι τραυματικές ιστορικές εμπειρίες φαίνεται να μας επηρέασαν αρκετά. Επισήμως υμνούμε τις στιγμές της σαφούς τοποθέτησης. Η δεκαετία του 1950 είναι ένα τέτοιο δείγμα. Τιμούμε και τον ένοπλο αγώνα με το σαφές αίτημα της ένωσης, αλλά και τη σαφή επιλογή του δικοινοτικού ανεξάρτητου κράτους το 1959. Κι ας είναι το ένα στον αντίποδα του άλλου. Στην πράξη, όμως, φαίνεται ότι η περίοδος 1960 – 1974 ευνόησε αφενός την ταύτιση της μετριοπάθειας με τη νομιμότητα, και αφετέρου την ταύτιση της σαφώς δηλωμένης τοποθέτησης (εμμονή στην ένωση) με την ενοχή για το αποτέλεσμα: Πραξικόπημα, εισβολή, κατοχή-διαίρεση.

Από την άλλη, η ίδια περίοδος ευνόησε και την πολιτική της γκρίζας ζώνης: Η μακαριακή εκδοχή κινούνταν στην ομίχλη ανάμεσα στο ανεξάρτητο δικοινοτικό κράτος και την ένωση, τη Δύση και τη Σοβιετική Ένωση, τη συνεργασία με την Αθήνα των συνταγματαρχών και τη διαφωνία. Η γριβική εκδοχή κινούνταν ανάμεσα στην ένωση και στην αποδοχή του σχεδίου Άτσεσον, τη συνεργασία με την Αθήνα των συνταγματαρχών με αλλοπρόσαλλες επιδιώξεις (ανάμεσά τους και τη διπλή ένωση) και τη σύγκρουση με τον Μακάριο επειδή «δεν ακολουθούσε πολιτική ένωσης».

Μετά το σοκ από το πραξικόπημα και την εισβολή, κακώς στη συλλογική συνείδηση η σαφήνεια ταυτίστηκε με την ακρότητα· και επίσης κακώς η μετριοπάθεια ταυτίστηκε με την επιτήδεια γκρίζα ζώνη: Ημιτελείς «αλήθειες» ή παραδοχές, που οδηγούν σε γνωστό αποτέλεσμα. Αντί «όχι στην ομοσπονδία», λεκτική αποδοχή της με ουσιαστική και στην πράξη άρνηση των παραμέτρων της.

Κάπως έτσι φτάσαμε και στο γνωστό διαχρονικό στερεότυπο «τα κόμματα να σταματήσουν να τσακώνονται και να στηρίξουν τον Πρόεδρο». Εν γνώσει των εραστών της γκρίζας ζώνης ότι, όταν ένας Πρόεδρος τορπιλίζει τη συμφωνία κορυφής που ο ίδιος υπέγραψε, ή θεωρεί ως δεύτερη καλύτερη λύση τη διχοτόμηση, ή σαμποτάρει τις διαπραγματεύσεις για να πουλά διαβατήρια, ή λέει ναι στη ΔΔΟ αλλά αρνείται βασικές αρχές της, τα κόμματα και η κοινωνία Οφείλουν να τσακώνονται μαζί του. Διαφορετικά, το βασίλειο της γκρίζας ζώνης γίνεται η μόνιμη πατρίδα μας με το γκρίζο μέλλον.

Η ψευδής αποφασιστικότητα

Παρά το γεγονός ότι μας αρέσει η ψευδής μετριοπάθεια της ομιχλώδους γκρίζας ζώνης, και παρά το γεγονός ότι ως γνήσιοι τυπολάτρες θέλουμε να κάνουμε ότι δεν βλέπουμε την επιτηδειότητα που συγκαλύπτει, εξακολουθούμε να έχουμε την ανάγκη και για κάτι πιο «αιχμηρό». Κάτι που να υποδηλώνει τσαγανό, εντιμότητα και σταθερότητα, κάτι που να κρύβει τη δειλία της γκρίζας ζώνης.

Γι’ αυτό και μας αρέσει να συνδυάζουμε τον εθισμό στη βολή της γκρίζας ζώνης με ψήγματα ψευδούς «αποφασιστικότητας». Ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών συνεγέρθηκε με την αποφασιστικότητα του Μακαρίου για μακροχρόνιο αγώνα, κι ας ήξεραν ότι δεν ήταν παρά η αρχή της μονιμοποίησης της κατοχής. Το ίδιο και με το κτύπημα του χεριού στο τραπέζι κατά του σχεδίου Κουεγιάρ από τον Σπ. Κυπριανού· το αποφασιστικό Όχι του Τ. Παπαδόπουλου (με τη συμβολή των δακρυγόνων αδένων) το 2004 - μετά που ξεγέλασε τους πάντες για να μπούμε πρώτα στην ΕΕ· το Όχι Αναστασιάδη το 2017, κι ας ξέραμε πως είναι ένα μεγάλο Ναι στη διχοτόμηση.

Σήμερα, η κυβέρνηση «κτυπά το χέρι στο τραπέζι» μέρα παρά μέρα. Με τα επεισόδια των ακροδεξιών στην Πάφο και στη Λεμεσό, με τη βία στα γήπεδα, με την Πύλα και τον Άγιο Δομέτιο, με την έκθεση Γκουτέρες, με τον ανασχηματισμό. Ένα διαρκές «θα πατάξουμε»! Δεν έχει σημασία που σε καμιά περίπτωση δεν έχει αποτέλεσμα, ούτε και ότι το καθένα σηματοδοτεί απλώς μιαν καινούργια ήττα. Φτάνει που «κτυπούμε το χέρι στο τραπέζι».

Τώρα, μετά την πάταξη της κομματοκρατίας στους ημικρατικούς, «θα πατάξουμε» και τη βία στα γήπεδα. Βοήθειά μας! Μια νέα αποτυχία στο τσεπάκι μας…

ΚΑΛΑΘΙ

…με τους θυμωμένους (1): Εκτός από τα κόμματα με τους διορισμούς στα δ.σ. των ημικρατικών, «θυμωμένοι» είναι και όσοι προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν τι κάνει ο Ν. Χριστοδουλίδης. Και καμώνονται ότι το διακύβευμα είναι η πάταξη της κομματοκρατίας. Ενώ ξέρουν πολύ καλά και το πώς λειτούργησε το δίδυμο Προεδρικό – Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, με τις λίστες να πηγαινοέρχονται, αλλά και το ποιο είναι το καίριο ερώτημα: Όχι πόσοι ανήκουν σε ποιο κόμμα, αλλά πόσοι από όσους διορίστηκαν Δεν ψήφισαν ή δεν δούλεψαν για την εκλογή Χριστοδουλίδη. Ο άνθρωπος το δικό του Καθεστώς στήνει. Αλήθεια, πόσοι;

• …με τους θυμωμένους (2): Για το πόσο επιτυχημένη ήταν η παρουσία του Ν. Χριστοδουλίδη στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης το μέτρο δεν είναι το πόσο μας άρεσε εμάς. Το μέτρο είναι αν πείστηκε ή ασχολήθηκε κανείς στην Ευρώπη. Διαφορετικά, ας μας τα έλεγε εμάς μετά από την εκδήλωση για την πρεμιέρα του σίριαλ «Αμάρτησα για το παιδί μου», στο κανάλι που χρωστά πολλά. Η απάντηση είναι κανένα και κανένας. Το ίδιο και με τα μέτρα που εξήγγειλε υπέρ των Τουρκοκυπρίων. Δεν είναι μόνο ότι τα περισσότερα είναι αυτονόητες υποχρεώσεις του κράτους. Είναι και το ότι τα περιέφερε με διαρρεύσεις στα ΜΜΕ εδώ και μήνες. Διαρκή αναμασήματα, από τα οποία δεν πείστηκαν ούτε ο ΟΗΕ, ούτε η ΕΕ.

• …με τους θυμωμένους (3): Να δείτε που και με το θέμα της βίας στα γήπεδα, όχι μόνο δεν θα έχουμε μακροπρόθεσμη λύση, αλλά μόνο το αγαπημένο σπορ της κυβέρνησης: Κουλουβάχατα. Γιατί συγχέουν την επικοινωνία με την πολιτική. Στην πραγματικότητα αγνοούν ακόμη και το ότι κάθε δράση παράγει αντίδραση. Άρα, πριν τη δράση, παίρνεις προληπτικά μέτρα διαχείρισης της προβλεπόμενης αντίδρασης. Αλλά, ποιας «προβλεπόμενης»; Αφού μετά δυσκολίας μπορούν να προβλέψουν ότι μετά το σούρουπο ακολουθεί το βράδυ.