Οργανωμένο έγκλημα, οπαδική βία και Αστυνομία

Πήγα προχθές την Τετάρτη στη συγκέντρωση που διοργάνωσε ο ακούραστος πρόεδρος του Συνδέσμου πρώην Βουλευτών φίλος Σοφοκλής Φυττής. Είδα πολλούς παλιούς φίλους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ανήκαν σε άλλους πολιτικούς χώρους, αλλά είχαμε μεταξύ μας ένα αίσθημα σεβασμού και εκτίμησης. Την επομένη με πήρε τηλέφωνο ο πρώην βουλευτής του ΑΚΕΛ φίλος Τάκης Χατζηγεωργίου για να μου πει ότι με είδε πολύ λυπημένο και προσπάθησε να μου «τονώσει» το ηθικό. Του είπα πώς να μην νιώθεις λύπη όταν παρακολουθείς όλη αυτή τη μιζέρια γύρω σου.

Τις τελευταίες βδομάδες για παράδειγμα διεξάγεται ένας ευρύτατος δημόσιος διάλογος για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Το θέμα σοβαρότατο και το φαινόμενο παγκόσμιο. Ο διάλογος επιπέδου καφενείου. Τόσο από τους πολιτικούς όσο και από τους πολίτες. Ο υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως κάλεσε την Αστυνομία μέσα σε λίγες μέρες να μελετήσει και να ανακοινώσει μέτρα για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος και την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας του λαού. Και τα ΜΜΕ να επικρίνουν με δριμύτητα τον Αρχηγό και τη λοιπή ηγεσία της Αστυνομίας για την αποτυχία της να αντιμετωπίσει και να πατάξει το οργανωμένο έγκλημα. Λες και αυτό μπορεί να γίνει με κάποια μαγική συνταγή που μπαίνεις σε ένα φαρμακείο και σου την εκτελούν! Σε κανένα από τα ΜΜΕ δεν είδα στατιστικά δεδομένα που να καταδεικνύουν ότι η κατάσταση στην Κύπρο για το συγκεκριμένο θέμα είναι χειρότερη από εκείνη σε χώρες όπως το Λουξεμβούργο, τη Φιλανδία, τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και άλλες χώρες με πληθυσμό στα ίδια επίπεδα με τη χώρα μας. Ούτε και είδα πουθενά νέες εισηγήσεις που να είναι βέβαια υλοποιήσιμες. Αλλ’ ούτε και αναλύσεις που να αναζητούν τα αίτια για τις όποιες αδυναμίες της Αστυνομίας μας. Και του κατά πόσο αυτές οι αδυναμίες οφείλονται στην ηγεσία της. Οι λαλίστατοι βουλευτές είπαν για το θέμα αυτό, ως συνήθως, πολλές κορώνες. Τίποτε όμως που να αγγίζει την ουσία του θέματος. Και η ουσία του πράγματος είναι απλή: Τα κυβερνώντα κόμματα των ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ αλλά συχνά και η ΕΔΕΚ έχουν για δεκαετίες ως διαρκή προτεραιότητα την κατοχή της εξουσίας μέσω της στρατηγικής των πελατειακών σχέσεων. Έτσι, η νομή του κράτους και ο κρατισμός υπήρξαν θεμελιώδεις επιλογές τους με τεράστιες αρνητικές συνέπειες στην κοινωνία. Κρατισμός σημαίνει ότι, ενώ έχουμε ένα μεγάλο κράτος (όχι πάντως τεράστιο σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ) που κυριαρχεί σε όλους τους τομείς και απορροφά τεράστιους πόρους, αυτό, όχι μόνο δεν παρέχει ικανοποιητικές υπηρεσίες στους πολίτες, αλλά ταυτόχρονα περιορίζει με χίλιες δύο γραφειοκρατικές διατυπώσεις την ατομική πρωτοβουλία και επιβάλλει ένα αντιπαραγωγικό, αντιαναπτυξιακό και ταυτόχρονα αντικοινωνικό πλαίσιο.

Το κράτος, αντί ν’ αποτελεί φορέα οικονομικής ανάπτυξης, θεσμικού εκσυγχρονισμού και πρόνοιας, εγγυητής της δικαιοσύνης και της ισονομίας, γενικά υπηρέτη του κοινού καλού, του κοινωνικού και εθνικού συμφέροντος, μετατράπηκε σε όργανο εξυπηρέτησης των επιμέρους συμφερόντων και των πελατειακών σχέσεων για την προώθηση και εξασφάλιση του κομματικού συμφέροντος. Η κομματική άλωση και ο κομματικός έλεγχος του κράτους επιτεύχθηκαν με τρεις βασικούς τρόπους. Πρώτον, με τη συγκέντρωση της εξουσίας στις ανακλητές πολιτικές θέσεις των υπουργείων και των οργανισμών, δηλαδή στους διορισμένους από το εκάστοτε κυβερνών κόμμα ή κόμματα, υπουργούς, υφυπουργούς και τους συμβούλους αυτών, οι οποίοι ουσιαστικά αποφασίζουν για όλα τα ζητήματα των οργανισμών και για τους τρόπους υλοποίησης αυτών των αποφάσεων. Για παράδειγμα, στην Αστυνομία, εξουσία από τα πρώτα βήματα του ανεξάρτητου βίου της Δημοκρατίας μας, ασκεί περισσότερο ο υπουργός παρά ο αρχηγός και τα υπόλοιπα ανώτατα και επαγγελματικά στελέχη. Δεύτερον, αρκετά ζητήματα που θα έπρεπε να αφορούν αποφάσεις της δημόσιας διοίκησης, καθώς απορρέουν από την αποστολή και τους ρόλους της και θα έπρεπε να αξιοποιούν την επαγγελματική γνώση και εμπειρία των στελεχών της, πέρασαν εντούτοις στα χέρια των πολιτικών και των «παρατρεχάμενών» τους, και σε αρκετές περιπτώσεις στη νομοθετική εξουσία. Σε όλους σχεδόν τους τομείς του Δημοσίου, ακόμη και στα πανεπιστήμια, ο ρόλος των κομμάτων -και κυρίως αυτός των κυβερνώντων κομμάτων- είναι καθοριστικός σε σημαντικές αποφάσεις που αφορούν το έργο και τη λειτουργία τους. Τρίτον, ο έλεγχος του κράτους και του ευρύτερου δημόσιου τομέα από τα κόμματα επιτεύχθηκε και μέσω της άτυπης, αλλά σημαντικής, δύναμης του κομματικού συνδικαλισμού, που έφτασε όχι απλώς να μετέχει στη λήψη των αποφάσεων αλλά σε σημαντικά θέματα να συνδιοικεί. Έτσι, η εξουσία και ο ρόλος των επαγγελματικών στελεχών -που και αυτών συνήθως η εξέλιξη στην ιεραρχία εξαρτήθηκε από κομματικά κριτήρια και όχι από τις επαγγελματικές ικανότητες και επιδόσεις τους- περιορίστηκαν σε διεκπεραιωτικά καθήκοντα ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε συμβουλευτικό ρόλο. Αυτή η αντιμετώπιση του κράτους από τα κυβερνώντα κόμματα, αλλά σ’ έναν βαθμό και από τα μη κυβερνώντα, είχε ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση παθογενειών που χαρακτηρίζουν σήμερα τον δημόσιο τομέα. Αυτές οι παθογένειες έχουν αρνητική επίδραση στην ποιότητα και ποσότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, στη διαφθορά, στην έλλειψη αξιοκρατίας, παραγωγικότητας, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. Πίσω στο οργανωμένο έγκλημα και την αντιμετώπισή του. Παρά τις αδυναμίες της Αστυνομίας, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην αναξιοκρατία τόσο στις προσλήψεις όσο καις τις προαγωγές, το οργανωμένο έγκλημα στατιστικά δεν είναι στην Κύπρο σε επίπεδα χειρότερα από εκείνων πολύ πιο προηγμένων χωρών όπως τη Σουηδία. Μια χώρα πρότυπο τόσο για τους δημοκρατικούς της θεσμούς αλλά και με ένα από τους πιο χαμηλούς δείκτες διαφθοράς σύμφωνα με τις μετρήσεις της διεθνούς διαφάνειας. Και όμως οι αλλεπάλληλες δολοφονίες, εν πλήρη μεσημβρία και μέσα σε δρόμους και πλατείες γεμάτους από αμέριμνους πολίτες, ανθρώπων του υποκόσμου, οδήγησαν την κυβέρνηση της χώρας πριν από μερικούς μήνες, στο να ενισχύσει το έργο της Αστυνομίας της χώρας, -που είναι από τις καλύτερες του κόσμου-, με επίλεκτες μονάδες του Στρατού. Και με διάφορα άλλα μέτρα που αποφασίσθηκαν αλλά δεν ανακοινώθηκαν δημόσια. Μόνο σε χώρες σαν τη δική μας καλείται η Αστυνομία να πάρει μέτρα μέσα σε λίγες μέρες για να ενισχυθεί δήθεν το αίσθημα ασφαλείας του λαού για ένα θέμα που η Αστυνομία σίγουρα θα είχε προ πολλού αντιγράψει τις καλύτερες πρακτικές άλλων χωρών. Αλλά η ωμή πραγματικότητα είναι ότι το οργανωμένο έγκλημα δεν πρόκειται να εκλείψει έστω και αν δώσουμε στην Αστυνομία την εξουσία να εκτελεί, χωρίς δίκη, όποιον υποψιάζεται πως είναι μέλος ομάδας του υποκόσμου. Όπως έχει συμβεί σε κάποιες χώρες της Νότιας Ασίας. Μια και αναφέρθηκα σε μέλη ομάδας του υποκόσμου δύο λόγια για την οπαδική βία στον χώρο των ομάδων ποδοσφαίρου. Αναλύσεις στην Αγγλία, η οποία πριν μερικές δεκαετίες είχε τεράστιο πρόβλημα οπαδικής βίας, δείχνουν ότι τον πιο σημαντικό ρόλο στην επιτυχή αντιμετώπιση του φαινομένου είχαν (α) οι διοικήσεις των ομάδων και (β) οι ίδιοι οι οπαδοί που έδιδαν πληροφορίες και στοιχεία για τους ταραξίες και/ή τους αποδοκίμαζαν. Ρόλο, πολύ μικρότερο όμως, όπως δείχνουν οι ίδιες έρευνες έχει διαδραματίσει ο ρόλος της Αστυνομίας (γρήγορη εξιχνίαση κάθε εγκληματικής πράξης, άμεση καταχώριση των υποθέσεων στο δικαστήριο) και παραδειγματική τιμωρία με αυστηρές ποινές φυλάκισης από τα δικαστήρια. Και εδώ όμως εντελώς άδικα στοχοποιείται η Αστυνομία, της οποίας οι ευθύνες, χωρίς να ισχυρίζομαι ότι είναι ανύπαρκτες, δεν συγκρίνονται με εκείνες των σωματείων, της ΚΟΠ και των οπαδών. Συμπέρασμα: Χωρίς σωστή διάγνωση, λύση δεν βρίσκεται σε κανένα πρόβλημα.