Η ιστορία του Tuncer Huseyin Baghishkan (1)

Πρόσφατα χάσαμε ένα πολύτιμο πρόσωπο για την Κύπρο: ο Tuncer Huseyin Baghishkan, ένας αρχαιολόγος, ερευνητής, συγγραφέας που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην αποκάλυψη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου, καθώς και στην προσπάθεια για ειρήνη και συμφιλίωση μεταξύ όλων των κοινοτήτων του νησιού μας, έφυγε από τη ζωή. Μαζί του εργάστηκα ιδιαίτερα στην υπόθεση του Tanti που είχε δολοφονηθεί από κάποιους Τουρκοκύπριους στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και επίσης στους τόπους ταφής των «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων του 1963 που είχαν θαφτεί στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke στη Λευκωσία.

Ένα από τα σημεία έξω από το νεκροταφείο στους κήπους του Tekke, που έδειξε στη ΔΕΑ ο Tuncer Baghishkan, όπου βρέθηκαν τα λείψανα 4 Ελληνοκυπρίων.

Στη συνοικία Omeriye

Ο Tuncer Baghishkan γεννήθηκε στις 21 Ιανουαρίου του 1947 στη Λευκωσία, στη συνοικία Omeriye. Το 2005, όταν του είχα πάρει συνέντευξη για την παλιά Λευκωσία και τη ζωή του, μου είχε πει ότι ζούσαν ακριβώς πίσω από το τζαμί Omeriye. Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τις αναμνήσεις του από την παλιά Λευκωσία στις δεκαετίες του '40, ’50 και ’60 από εκείνη τη συνέντευξη. Μου είχε πει τα ακόλουθα: «Η Omeriye ήταν μια μεικτή γειτονιά όπου ζούσαν μαζί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι. Η θεία μου η Peyker επίσης ζούσε εκεί. Ο πατέρας μου ήταν τσαγκάρης. Το όνομά του ήταν Huseyin Nevzat Hasan και το όνομα της μητέρας μου ήταν Ayshe Huseyin. Ο πατέρας μου ήταν από τη Βιτσάδα και η μητέρα μου από το Istinjo (Κιός) της Πάφου. Το σπίτι μας στην Omeriye ήταν στο στενό δρομάκι δίπλα στο μουσείο του Χατζηγεωργακή Κορνέσιου. Είχαμε τρεις Τουρκοκύπριους γείτονες, οι υπόλοιποι ήταν όλοι Ελληνοκύπριοι. Απ’ όσο θυμάμαι, δεν είχαμε ρήξεις με Έλληνες στην Omeriye…».

Tuncer Baghishkan

Πατάτα ή κρεμμύδι

«Κάποιες νύχτες κάποιοι Ελληνοκύπριοι έρχονταν στον κήπο του σπιτιού του Κορνέσιου και έδιναν παράσταση «Καραγκιόζης και Χατζηαβάτης». Φέρναμε ένα κρεμμύδι ή μια πατάτα σαν «εισιτήριο εισόδου» και τους το δίναμε για να παρακολουθήσουμε το θέατρο σκιών. Μας άρεσαν πολύ αυτές οι παραστάσεις και γελούσαμε και διασκεδάζαμε πολύ. Θυμούμαι, επίσης, τη διασκέδαση με τον 'Άη Βασίλη' κατά τη διάρκεια της Πρωτοχρονιάς. Όταν πλησίαζε η Πρωτοχρονιά έρχονταν άνθρωποι ντυμένοι 'Άγιοι Βασίληδες' και τραγουδούσαν και τα παιδιά. Πήγαιναν στα σπίτια και έπαιζαν βιολί και μάζευαν λεφτά από τον κόσμο. Έτρεχα κι εγώ μαζί με Ελληνοκύπρια παιδιά μαζί με αυτές τις ομάδες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτές τις αναμνήσεις. Μάθαινα λίγα ελληνικά ακούγοντας τους Ελληνοκύπριους γείτονές μας.», αναφέρει.

Μετακόμιση στην Ομορφίτα

Όταν ήταν 7 χρονών, μετακόμισε στην Ομορφίτα. «Το 1954-55, ένας από τους Ελληνοκύπριους φίλους του πατέρα μου έφτιαξε τα σχέδια του σπιτιού που έχτισε ο πατέρας μου στην Ομορφίτα. Διαισθάνθηκε κάτι και αποφάσισε να πάει στην Ομορφίτα; Δεν ξέρω. Εκείνη την εποχή ο πατέρας μου ήταν φύλακας και είχε Ελληνοκύπριους φίλους. Έτσι, όταν ο πατέρας μου έχτισε το σπίτι μας στο οικόπεδο που είχε αγοράσει, μετακομίσαμε στην Ομορφίτα. Εκείνη την εποχή, όταν κοιτούσες προς τις Hamit Mandrez, παντού ήταν χωράφια και έβλεπες τις Mandrez. Θυμούμαι επίσης τον παρακαμπτήριο δρόμο όπου περνούσαν πομπές με καμήλες. Τρέχαμε στον παρακαμπτήριο δρόμο για να δούμε τις καμήλες.

Εκείνες τις μέρες, οι άνθρωποι νοίκιαζαν τα σπίτια τους στους Άγγλους και μια μέρα, μια βόμβα είχε εκραγεί και δύο τύποι της ΕΟΚΑ που είχαν τοποθετήσει τη βόμβα σε ένα από αυτά τα σπίτια, έτρεχαν για να διαφύγουν και ένας Άγγλος τους κυνήγησε και τους πυροβόλησε με ένα τουφέκι ζούγκλας. Εκείνες ήταν οι μέρες του 'curfew' και κάθε τόσο υπήρχε «απαγόρευση κυκλοφορίας» και δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω. Θυμούμαι επίσης τους Άγγλους στρατιώτες που έκαναν περιπολία στη γειτονιά μας και σαν παιδιά τους φωνάζαμε λέγοντάς τους: «Γεια σου Johnny, κατέβασε το παντελόνι σου για να δούμε!» Εφόσον είχαμε πάει στην Ομορφίτα το 1955, αυτό πρέπει να ήταν γύρω στο 56-57. Είχαμε έναν Άγγλο ένοικο, ήταν πολύ καλός. Στη NAAFI κοντά στο Λήδρα Πάλας διοργάνωναν βραδιές κινηματογράφου και μερικές φορές ο ενοικιαστής μας, ο κ. Arthur, μας έπαιρνε εκεί για να δούμε μια ταινία. Υπηρετούσε στο Royal Horse Guard Regiment (Βασιλικό Σύνταγμα της Ιππικής Φρουράς) και το όνομα της γυναίκας του ήταν Julie ή κάτι τέτοιο. Μερικές φορές εξαφανιζόταν για μια βδομάδα και νομίζω ότι πήγαινε στα βουνά για να κυνηγήσει τους τύπους της ΕΟΚΑ και όταν επέστρεφε, μας έφερνε σοκολάτες σε ένα τενεκεδένιο κουτί. Αυτά ήταν σαν κουτιά του Nescafe και υπήρχαν πέντε σοκολάτες σε αυτά τα κουτιά.»

Ο Κώστας και η οικογένειά του

«Στον μαχαλά μας στην Ομορφίτα ήταν ο Κώστας και η οικογένειά του. Στον μαχαλά μας υπήρχαν πέντε ελληνοκυπριακές οικογένειες. Ήμασταν καλοί φίλοι με τον Κώστα, παίζαμε μαζί και δεν θυμούμαι να είχαμε καβγάδες με Ελληνοκύπριους. Θυμούμαι ότι όταν πλησιάσαμε το 1960, κάποιος πρέπει να έλεγε σε εμάς τα παιδιά να πάμε να πετάξουμε πέτρες στο ελληνοκυπριακό σχολείο στην Ομορφίτα, να σπάσουμε τα παράθυρα του, να μπούμε μέσα και να πάρουμε κιμωλίες από εκεί. Μετά σταμάτησαν αυτά τα πράγματα. Θυμούμαι επίσης την Ειρινιά, μια Ελληνοκύπρια γυναίκα που είχε ένα παντοπωλείο στην Ομορφίτα. Πουλούσε επίσης κρασί και κονιάκ από τα βαρέλια. Στον πατέρα μου άρεσε το 'Στερκό Κρασί'. Πηγαίναμε με ένα μπουκάλι και εκείνη μας γέμιζε το μπουκάλι από την ξύλινη βρύση του βαρελιού. Αυτό το μαγαζί ήταν δίπλα στην εκκλησία, μετά είχε μετακομίσει δίπλα στην Αστυνομία. Το 1963, ήμουν 16 χρονών. Θυμούμαι όταν πήγαμε στο σχολείο μετά την 21η Δεκεμβρίου 1963, οι δάσκαλοί μας μας είπαν ότι «χθες το βράδυ Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι άρχισαν να πολεμούν.». Και μας είπαν ότι οι Ελληνοκύπριοι πυροβόλησαν το μνημείο του Ατατούρκ. Οι δάσκαλοί μας μας μάζεψαν και πήγαμε εκεί που ήταν το άγαλμα του Ατατούρκ. Μας είπαν: «Αυτό είναι το μέρος που πυροβόλησαν οι Ελληνοκύπριοι.». Αρχίσαμε να φωνάζουμε και πήγαμε στην αυλή του σχολείου – ερχόταν ένα λαντρόβερ της Αστυνομίας και προσπαθήσαμε να πηδήξουμε πάνω σε αυτούς που βρίσκονταν στο λαντρόβερ. Εκείνη τη στιγμή δύο όπλα βγήκαν από το λαντρόβερ και πυροβόλησαν δύο φορές. Έτσι ξαπλώσαμε στο έδαφος. Δύο φίλοι μας τραυματίστηκαν εκείνη την ημέρα. Στη συνέχεια αρχίσαμε να βαδίζουμε προς το Λήδρα Πάλας, αλλά μας σταμάτησαν και μας είπαν ότι το σχολείο τελείωσε. Έτσι επιστρέψαμε στην Ομορφίτα και μείναμε εκεί για τέσσερις μέρες. Θυμούμαι ότι ο κόσμος μαζεύτηκε σε δύο σπίτια και εμείς ήμασταν μαζί. Ακούγονταν πυροβολισμοί από την κατεύθυνση του αστυνομικού σταθμού απέναντι από το σχολείο και από την κατεύθυνση των σπιτιών των εργατών, πίσω από τον παρακαμπτήριο δρόμο.»

Τρεις χειροβομβίδες

«Εκείνες τις μέρες έφεραν στον πατέρα μου 3 χειροβομβίδες και του είπαν ότι κάποιοι Ελληνοκύπριοι ήταν τοποθετημένοι στο τάδε μέρος και ότι έπρεπε να πάει και να ρίξει αυτές τις χειροβομβίδες στο τάδε μέρος που ήταν ένα τουρκοκυπριακό σπίτι. Ο πατέρας μου πήγε με κάποιους Τουρκοκύπριους και έλεγξαν αλλά δεν έριξαν αυτές τις βόμβες, τις έφεραν πίσω, και όταν φύγαμε από την Ομορφίτα, θυμούμαι τον πατέρα μου να παίρνει αυτές τις βόμβες και να τις επιστρέφει στους Τουρκοκύπριους που του τις είχαν δώσει: Ο πατέρας μου δεν τις χρησιμοποίησε ποτέ αλλά τις επέστρεψε.

Για τέσσερις μέρες ακούγαμε πυροβολισμούς στην Ομορφίτα και μετά δόθηκε η διαταγή να «φύγουμε». Και φύγαμε, πηγαίνοντας προς την Πύλη Κερύνειας και μείναμε στον κινηματογράφο Shahin κοντά στην Πύλη Κερύνειας. Δεν είχαμε πάρει τίποτα μαζί μας, ούτε ρούχα ούτε τίποτα, όλα τα κοσμήματα της μητέρας μου έμειναν στο σπίτι – ήταν σαν να πηγαίναμε κάπου και θα επιστρέφαμε μετά. Δεν είδαμε κανέναν Ελληνοκύπριο όταν φεύγαμε, αργότερα μάθαμε ότι μόλις 3 μέρες μετά, οι Ελληνοκύπριοι μπήκαν μέσα στην Ομορφίτα. Οι μισοί Τουρκοκύπριοι της Ομορφίτας πήγαν στις Hamit Mandrez και οι μισοί από εμάς μέσα στην εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας. Εμείς παραμείναμε στον κινηματογράφο Shahin για 3 μέρες.».

Σκάβοντας τάφους

«Τη νύχτα ήρθαν κάποιοι Τουρκοκύπριοι και μας πήραν εμάς τους 17-18χρονους νέους για να σκάψουμε τάφους και να θάψουμε ανθρώπους στους κήπους Tekke, αφού ο κινηματογράφος ήταν πολύ κοντά σε αυτό το μέρος. Σκάβαμε τους τάφους και βλέπαμε ανθρώπους να θάβουν τα πτώματα. Μας έλεγαν ότι «αυτοί που θάψαμε εκεί είναι Τουρκοκύπριοι» και ακριβώς δίπλα στον τοίχο, στην ανατολική πλευρά των κήπων, έθαβαν τους Ελληνοκύπριους. Θυμούμαι τα πτώματα τυλιγμένα σε κουβέρτες και σεντόνια. Τα έφερναν μαζικά και τα έθαβαν μαζικά. Θυμούμαι πού τα έθαψαν. Όταν μετά από χρόνια χτίστηκε εκεί ένα καφενείο, ο πεθερός μου μου έλεγε ότι είχαν βρει πολλά ανθρώπινα λείψανα σε εκείνο το μέρος.».

(Συνεχίζεται)

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518