Πώς μπορούμε να βγούμε από το αδιέξοδο στο Κυπριακό

«Η μεγαλύτερη πρόκληση για κάθε στοχαστή είναι να διατυπώσει ένα πρόβλημα με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπει μια λύση.»

Μπέρτραντ Ράσελ, (1872-1970 ) Βρετανός Φιλόσοφος

Η κάθοδος της απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ κ. Ολγκίν σηματοδοτεί μία νέα κινητικότητα στο Κυπριακό. Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών παραμένει τεράστιο ενόσω η τ/κ ηγεσία επιμένει στην κυριαρχική ισότητα που ισοδυναμεί, βέβαια, με λύση δύο κρατών. Αυτή η εξέλιξη θυμίζει την προσπάθεια της ειδικής απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Τζέιν Λουτ, που για δύο περίπου χρόνια είχε διαβουλεύσεις με όλους τους εμπλεκόμενους με την ελπίδα να βρει κοινό έδαφος, αλλά όλες οι προσπάθειές της κατέληξαν σε οικτρά αποτυχία. Αν μπορέσει η κ. Ολγκίν να λύσει τον γόρδιο δεσμό που λέγεται Κυπριακό, θα ανακηρυχθεί μεγάλη ευεργέτιδα, όχι μόνο της Κύπρου αλλά και των ΗΕ τα οποία χρηματοδοτούν από το 1964 την εδώ ειρηνευτική δύναμη. Με άλλα λόγια, το Κυπριακό δεν είναι μόνο μια μακρά ιστορία αδιεξόδων, αλλά και εξόδων.

Ο μέσος Κύπριος πιστεύει ότι ο λόγος της αποτελμάτωσης του Κυπριακού είναι η τουρκική αδιαλλαξία. Ως αποτέλεσμα της κρατικής προπαγάνδας, οι πλείστοι Ε/Κ πιπιλάνε την καραμέλα πως εμείς, σε αντίθεση με τους Τ/Κ, είμαστε διαλλακτικοί. Ευτυχώς που τα ρητά δεν επαληθεύονται στην κυριολεξία τους. Ειδεμή, αν επαληθευότανε το γνωστό απόφθεγμα «το γελοίο σκοτώνει», ο πολιτικός χώρος μας θα είχε γεμίσει πτώματα. Πάντως, γελοία θεωρείται η θέση ότι όσοι αμφισβητούν την επίσημη θέση περί ελληνοκυπριακής διαλλακτικότητας ή/και τουρκικής αδιαλλαξίας είναι «ανθέλληνες». Στην πραγματικότητα, ανθέλληνες είναι όσοι κοροϊδεύουν τον λαό και τον εαυτό τους, όχι όσοι λένε την πικρή αλήθεια.

Αν ο Ε/Κ είχε την ευχέρεια και τη διάθεση να αφουγκραστεί την άποψη των διπλωματών και των ακαδημαϊκών του εξωτερικού για το Κυπριακό, ίσως θα πάθαινε σοκ. Θα του λέγανε ότι δεν πιστεύουν ότι οι Ε/Κ πραγματικά αποδέχονται τη ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, όπως αποδεικνύεται από την ιστορία του Κυπριακού τα τελευταία 20 χρόνια. Θα του τονίζανε ότι οι Ε/Κ είναι βολεμένοι με το στάτους κβο και λένε ότι υποστηρίζουν τη λύση της ΔΔΟ αλλά δεν το εννοούν. Για να υποστηρίξουν αυτή τη θέση, οι ξένοι θα του υποδείκνυαν τρεις σταθμούς της Κυπριακής Ιστορίας: (1) η απόρριψη του σχεδίου Ανάν από τους Ε/Κ και η κρατική δαιμονοποίηση όσων υποστήριζαν την αποδοχή του, (2) την εμπειρία του 2017 όταν οι Ε/Κ εγκατέλειψαν τις διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά δίνοντας την εντύπωση σε όλο τον κόσμο ότι δεν γνοιαζόντουσαν καθόλου για τη λύση του Κυπριακού και (3) το 2018 όταν ο Ακιντζί μάταια ικέτευε τον Αναστασιάδη να αποδεχτεί το πλαίσιο Γκουτέρες το οποίο θα ανακοινωνότανε ως στρατηγική συμφωνία.

Είναι όντως τρομερά δύσκολο να αρθεί το αδιέξοδο, αφού εμείς ποτέ δεν θα συναινούσαμε στη λύση δύο κρατών, ενώ οι Τ/Κ είναι πεπεισμένοι ότι η ε/κ πλευρά αποστρέφεται τη ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, κι ας λέει το αντίθετο. Αν συνεχιστεί αυτό το αδιέξοδο, θα εξαφανιστεί σε πρώτο στάδιο η τ/κ κοινότητα και σε δεύτερο στάδιο η ε/κ κοινότητα. Εν ολίγοις, η κατάληξη του σημερινού στάτους κβο θα είναι η κατάληψη ολόκληρης της Κύπρου και η τουρκοποίησή της, κατά τα ειωθότα. Γι΄ αυτό επείγει όσο ποτέ η εξεύρεση λύσης. Για να υπάρξει μια αχτίδα ελπίδας άρσης του αδιεξόδου θα πρέπει στη δύσκολη εξίσωση του Κυπριακού να προσθέσουμε το κόστος της απόρριψης ενός σχεδίου λύσης όπως εισηγείται ο Οντζίλ Ναμί (βλ. σελ.7, «Πολίτης», 03/12/2023). Θα εισηγηθώ όμως τη δική μου βερσιόν του κόστους. Ας υποθέσουμε ότι οι ηγεσίες των Ε/Κ και Τ/Κ συμφωνήσουν στο περιεχόμενο της λύσης που θα πρέπει να εγκριθεί με δημοψήφισμα από τις δύο κοινότητες. Αν το απορρίψουν οι Ε/Κ και το αποδεχθούν οι Τ/Κ, τότε η ΚΔ θα πρέπει να αναγνωρίσει την «ΤΔΒΚ», μια εξέλιξη που θα οδηγούσε στην de jure αναγνώριση της τελευταίας. Με άλλα λόγια, σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρχουν δύο ανεξάρτητα κράτη, κι αυτό θα είναι το κόστος των Ε/Κ. Αν τώρα αποδεχθούν το σχέδιο λύσης οι Ε/Κ και το καταψηφίσουν οι Τ/Κ, τότε οι τελευταίοι δεν θα δικαιούνται πλέον να ζητούν αναγνώριση από κανένα κράτος ή οργανισμό, που θα σημαίνει βέβαια την πλήρη απομόνωσή τους, ένα τεράστιο κόστος γι΄ αυτούς.

Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να μην συμφωνήσουν οι ηγεσίες των δύο κοινοτήτων μετά από διαπραγματεύσεις. Εδώ θα πρέπει να ισχύσουν τα χρονοδιαγράμματα και η επιδιαιτησία. Αν δεν εφαρμοστούν αυτά, πιθανόν να διαπραγματευόμαστε επί ματαίω για άλλον μισό αιώνα. H επιδιαιτησία θα καταστεί αναγκαία σε περίπτωση μη ευόδωσης των διαπραγματεύσεων για πλαίσιο λύσης εντός της τακτής προθεσμίας. Eίναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να συντηρηθούν επ' αόριστον. Και, βέβαια, ο επιδιαιτητής δεν θα είναι άλλος από τον ΓΓ του ΟΗΕ. Το σχέδιο λύσης, όπως θα διαμορφωθεί από τον ΓΓ, θα τεθεί σε δημοψήφισμα.

Έπεται ότι οι διαπραγματεύσεις θα επαναρχίσουν από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά και ότι θα επικεντρωθούν στο πλαίσιο Γκουτέρες. Το κόστος απόρριψης του νέου σχεδίου θα κρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια των διαπραγματευτών κι αυτό θα αποτρέψει την επιπόλαια προσέγγιση των συνομιλιών ή την επανάληψη συμπεριφοράς πριμαντόνας εκ μέρους του ΠτΔ όπως τη μαρτυρήσαμε το 2017.

Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας