Αναμνήσεις από την πλατεία Sarayonu (Σεραγίου)

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99966518

Ο Chris Hadjivasiliou μοιράζεται στην ομάδα στο Facebook «Yesteryears of Nicosia» μια φωτογραφία που με γυρίζει πίσω στα παιδικά μου χρόνια και στις μέρες της νιότης μου. Λέει: «Άλλη μια εντυπωσιακή κατοικία με στοιχεία νεοκλασικής αρχιτεκτονικής αναμεμειγμένα με παραδοσιακά στοιχεία στην παλιά Λευκωσία. Ο αρχιτέκτονας είναι πάλι πιθανότατα ο Θεόδωρος Φωτιάδης.». Για όσους ενδιαφέρονται, μπορούν να βρουν τη φωτογραφία του κτηρίου της βιβλιοθήκης που μοιράστηκε ο Chris Hadjivasiliou στην ιστοσελίδα: https://tinyurl.com/a4vna87s. Η φωτογραφία είναι προφανώς από τα αρχεία του ΡΙΚ και όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα digital-herodotus.eu τραβήχτηκε το 1950. Αυτό το κτήριο είχε παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μου και στη ζωή πολλών ανθρώπων, έτσι σήμερα, θέλω να μιλήσω για αυτό το κτήριο και τι σημαίνει για μένα.

Το ζαχαροπλαστείο των αδελφών Bedevi στην οδό Λήδρας τη δεκαετία του 1950. (Πηγή: ΡΙΚ/ Ψηφιακός Ηρόδοτος)

Η οικογένεια Beligh Pasha

Το σπίτι στη φωτογραφία ανήκε στην κάποτε πολύ διάσημη οικογένεια Beligh Pasha. Ο Beligh Pasha είχε έρθει από την Αίγυπτο, ήταν πλούσιος και με επιρροή και είχε πολλά κτήματα και κτήρια. Αυτό το σπίτι χτίστηκε για μια από τις κόρες του, αλλά αργότερα χρησίμευσε ως ένα πολύ προοδευτικό σχολείο στο παρελθόν. Μετά φιλοξενούσε την Τουρκοκυπριακή Εθνική Βιβλιοθήκη, όπου εργαζόταν η μητέρα μου ως υπεύθυνη βιβλιοθηκάριος. Η μητέρα μου ήταν αυτή που ταξινομούσε όλα τα βιβλία της βιβλιοθήκης, που τοποθετούσε καρτέλες μέσα σε κάθε βιβλίο και που έγραφε τις κάρτες για δανεισμό στα μέλη της βιβλιοθήκης. Εκείνη την εποχή, τα δημόσια γραφεία δούλευαν από τις 8.00 το πρωί μέχρι τη 1.00 το μεσημέρι και αν ήταν χειμώνας, από τις 2.30 μέχρι τις 5.00 το απόγευμα. Αν ήταν καλοκαίρι, το διάλειμμα γινόταν μεταξύ των ωρών 1.00 και 4.00. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, σε αυτά τα μεγάλα διαλείμματα επιστρέφαμε στο σπίτι για να φάμε, να ξεκουραστούμε και μετά να επιστρέψουμε στη βιβλιοθήκη. Πρακτικά μεγάλωσα σε αυτό το κτήριο και πέρασα όλα τα παιδικά μου χρόνια και τις μέρες της νιότης μου σε αυτή τη βιβλιοθήκη μέχρι τα 16 μου χρόνια, δηλαδή μέχρι το 1974. Διάβαζα τόνους βιβλίων σε αυτή τη βιβλιοθήκη, καταβρόχθιζα όλα τα ράφια, κοιτούσα κάθε βιβλίο, διάβαζα έργα του Μολιέρου ή ανακάλυπτα τον Tintin του Herge και επίσης κοιτούσα τις εγκυκλοπαίδειες. Σε αυτό το κτήριο διάβαζα, έγραφα, έκανα τα μαθήματά μου, παρακολουθούσα την πλατεία Sarayonu (Σεραγίου), απομνημόνευα τις πινακίδες των αυτοκινήτων ή πήγαινα να επισκεφτώ την αδελφή μου που εργαζόταν στο Υπουργείο Οικονομικών ακριβώς απέναντι από την πλατεία, μέσα στα κτήρια των δικαστηρίων. Αυτή ήταν η καρδιά της Λευκωσίας. Ήταν ένα όμορφο κτήριο και κάτω στην αυλή, στο πίσω μέρος, υπήρχαν κατοικίες για τους υπηρέτες τον παλιό καιρό - αυτά τα σπίτια χρησιμοποιήθηκαν για να φιλοξενήσουν τους Τουρκοκύπριους πρόσφυγες που ήρθαν από την Πάφο τον Δεκέμβριο του 1963. Όταν ξέσπασαν οι διακοινοτικές συγκρούσεις τον Δεκέμβριο του 1963, εγκατέλειψαν τα χωριά τους και ήρθαν στη Λευκωσία και εγκαταστάθηκαν προσωρινά εδώ σε αυτά τα «υποστατικά για το υπηρετικό προσωπικό», μέχρι τη στιγμή που χτίστηκαν γι' αυτούς «προσφυγικά σπίτια» έξω από τη Λευκωσία, σε έναν νέο οικισμό που ονομάστηκε «Gochmenkoy» («Χωριό Προσφύγων»).

Οι πρόσφυγες

Είχαν φέρει μαζί τους μερικά από τα υπάρχοντά τους που ήταν ζωτικής σημασίας και ένα από αυτά ήταν ένας ξύλινος αργαλειός που χρησιμοποιούσαν οι Τουρκοκύπριες γυναίκες πρόσφυγες σε εκείνα τα κτήρια για να υφαίνουν σεντόνια ή πετσέτες. Ο ξύλινος αργαλειός καταλάμβανε πολύ χώρο και ως παιδί πέντε ή έξι χρονών, έπαιζα με τα προσφυγόπουλα, ήμουν φίλη με τη Melahat, ένα ξανθό κορίτσι με γαλαζοπράσινα μάτια και περίπου στην ηλικία μου, μπαινόβγαινα στον προσφυγικό καταυλισμό στην αυλή και παρακολουθούσα έκπληκτη αυτόν τον αργαλειό, αφού δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο. Είχα ακούσει μόνο ιστορίες από τη μητέρα μου ότι και η γιαγιά μου η Ziba, είχε φέρει τον ξύλινο αργαλειό της από τα Κνώδαρα στη Λευκωσία και στο σπίτι που είχαν στον μαχαλά του Ταχτακαλά, ύφαινε σεντόνια και πετσέτες για να βοηθήσει την οικογένειά της να επιβιώσει. Ζούσαν στριμωγμένοι σε αυτά τα δωμάτια και καταστήματα και θυμούμαι ότι ένα κατάστημα χρησιμοποιούνταν για να διαμοιράζουν πράγματα για τους πρόσφυγες. Υπήρχαν πολύ περίεργα πράγματα σε εκείνο το κατάστημα όπου ένας χοντρός άντρας καθόταν σε ένα γραφείο και προσπαθούσε να μοιράσει την πενιχρή «βοήθεια» που έστελναν από το εξωτερικό στους πρόσφυγες. Θυμούμαι ότι τα πράγματα που έστελναν για να μοιραστούν δεν τους χρησίμευαν και πολύ, μοίραζαν μεγάλες μπάλες με νήματα ραψίματος. Αν είσαι πρόσφυγας τι κάνεις με τα νήματα ραψίματος; Ακόμα αναρωτιέμαι ποιος είχε την ιδέα να στείλει αυτά τα νήματα για να διανεμηθούν στους πρόσφυγες.

Το Τουρκοκυπριακό Κρατικό Θέατρο

Κάτω στον πρώτο όροφο σε αυτό το κτήριο υπήρχαν διάφορα καταστήματα και ένας ξυλουργός καταλάμβανε τη γωνία και το διπλανό κατάστημα. Ήταν ο ξυλουργός «Kalichay», δούλευε με το ξύλο και έτσι ο δρόμος ήταν γεμάτος από ροκανίδια και κομματάκια ξύλου. Και πάλι κάτω, στο πίσω μέρος αυτού του κτηρίου από μια άλλη είσοδο ήταν η έδρα του Τουρκοκυπριακού Κρατικού Θεάτρου. Οι ηθοποιοί είχαν την έδρα τους εδώ, αλλά ανέβαζαν τα έργα τους στη σκηνή του δημοτικού σχολείου Ataturk. Συμμετείχα σε κάποια από τα παιδικά τους έργα και όταν οι ηθοποιοί κάθονταν γύρω από ένα τραπέζι και διάβαζαν τους ρόλους τους σε αυτό το κτήριο, ήμουν εκεί και τους άκουγα…

Το καφέ της Novber Hanim

Ακριβώς απέναντι από αυτό το κτήριο ήταν το «Καφέ της Novber Hanim», όπου έφτιαχνε καφέ κυρίως για τους δικηγόρους το πρωί, πριν πάνε στο δικαστήριο. Όπως ήταν η παραδοσιακή πρακτική, η Novber Hanim έφτιαχνε καφέ σε μικρούς τζισβέδες («μπρίκια»), ένα μπρίκι ανά φλιτζάνι σε καυτή άμμο. Ήταν πολύ κοντή γυναίκα και για να μπορέσει να φτιάξει τον καφέ, στεκόταν πάνω σε ένα ξύλινο σκαμνί για να φτάσει στη σόμπα που δούλευε με καυτή άμμο. Τους καλοκαιρινούς μήνες σέρβιρε κρύα λεμονάδα και «αϊράνι» («ρόφημα γιαουρτιού») και σέρβιρε τσάι κυπριακού τύπου με βραστό νερό με ξυλάκια κανέλας, γαρύφαλλα και κομμάτια ξερού τζίντζερ. Έφτιαχνε επίσης τσάι με γάλα - αλλά με ζαχαρούχο συμπυκνωμένο γάλα. Το καφενείο της ήταν πάντα πολυσύχναστο και είχε πολλές κυπριακές καρέκλες τόσο μέσα όσο και έξω ώστε οι άνθρωποι να κάθονται και να πίνουν καφέ και να μιλάνε και να συζητούν. Τους παρακολουθούσα όλους αυτούς από το μπαλκόνι ή από τα παράθυρα της βιβλιοθήκης.

Το μέρος ήταν τόσο κεντρικό. Ήταν πολύ κοντά στο ταχυδρομείο, στα δικαστήρια, τα γραφεία των δικηγόρων ήταν όλα εδώ γύρω, κάποια δημόσια κτήρια όπως το Κτηματολόγιο, το Υπουργείο Οικονομικών, το Ληξιαρχείο Γεννήσεων και Θανάτων ήταν όλα εδώ γύρω. Ο Κεντρικός Αστυνομικός Σταθμός ήταν επίσης σε αυτή την πλατεία, την περίφημη πλατεία Sarayonu (Σεραγίου). Και φυσικά λίγο πιο πάνω ήταν το ψηλότερο κτήριο εκείνης της εποχής, το ξενοδοχείο Saray που χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Το ζαχαροπλαστείο των αδελφών Bedevi στην οδό Λήδρας τη δεκαετία του 1950. (Πηγή: ΡΙΚ/ Ψηφιακός Ηρόδοτος)

Το ζαχαροπλαστείο Bedevi

Στην πλατεία ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα για μένα ήταν το ζαχαροπλαστείο του Rashit Bedevi. Ήταν ο αδελφός των άλλων Bedevis που είχαν κατάστημα στην πύλη Κερύνειας, καθώς και στην οδό Λήδρας. Κάποια απογεύματα η μητέρα μου με έστελνε στο κατάστημα του Rashit Bedevi που ήταν ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος. Με τα λεφτά που μου έδινε η μητέρα μου, αγόραζα κυπριακές λιχουδιές όπως αμυγδαλωτά ή «μαμούλια» (γεμιστά με ξηρούς καρπούς). Κανένας άλλος δεν τα έφτιαχνε όπως αυτός. Αργότερα όλα αυτά τα καταστήματα κατεδαφίστηκαν και εδώ κτίστηκε μια άσχημη πολυκατοικία χωρίς ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ο Rashit Bedevi είχε το σπίτι του κοντά στο «Buyuk Hamam» στην παλιά πόλη, όχι πολύ μακριά από εδώ. Και κάτω από το κατάστημά του, έγινε μπακάλης, χωρίς να φτιάχνει πια γλυκά ζαχαροπλαστικής. Μια νύχτα ένας κλέφτης τον σκότωσε με ένα μαχαίρι μέσα στο κατάστημά του. Ας αναπαυθεί εν ειρήνη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη γεύση αυτών των αμυγδαλωτών και του πολύ μαλακού μαμουλιού με γέμιση ξηρών καρπών, το ευγενικό του χαμόγελο και την ευγένειά του προς όλους τους πελάτες του. Χάρη στον Chris Hadjivasiliou, είχα την ευκαιρία να μοιραστώ μαζί σας τις παιδικές μου αναμνήσεις από την πλατεία Sarayonu (Σεραγίου).

Κεντρική φωτογραφία :Το κτήριο της βιβλιοθήκης όπου πέρασα όλα τα παιδικά μου χρόνια και τις μέρες της νιότης μου στην πλατεία Sarayonu (Σεραγίου). (Πηγή: ΡΙΚ/ Ψηφιακός Ηρόδοτος)