Ολλανδία: Ο χειρότερος εφιάλτης της Ευρώπης

Όταν την περασμένη εβδομάδα βάζαμε τίτλο στο άρθρο για τις ολλανδικές εκλογές «Ολλανδία: Μια κάλπη γεμάτη εκπλήξεις» περιμέναμε εκπλήξεις, δεν περιμέναμε κατραπακιά. Ούτε εμείς, ούτε ολόκληρη η Ευρώπη. Μέχρι το απόγευμα της Τετάρτης οι μεγάλοι ευρωπαϊκοί ειδησεογραφικοί οργανισμοί ανέφεραν ότι η χώρα θα είχε την πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργό της. Ο λόγος ήταν για την Ντίλαν Γιεσιλγκόζ, διάδοχο του απερχόμενου Πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε στην ηγεσία του κόμματος VVD (Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία).

Η Γιεσιλγκόζ έδινε σκληρή μάχη με τον αριστερό συνασπισμό του Εργατικού Κόμματος και της Αριστεράς των Πρασίνων, με επικεφαλής τον Φρανς Τίμερμανς, πρώην αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με το νέο κόμμα της κεντροδεξιάς Nieuw Social Contract (Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο), με επικεφαλής τον δημοφιλή Πιέτερ Όμτζιγκτ.

Ο ακροδεξιός και αντιευρωπαστής Γκέερτ Βίλντερς, ηγέτης του Κόμματος για την Ελευθερία, ήταν πάντα στο πολιτικό προσκήνιο, ως περιθώριο όμως. Σε μία από τις πρώτες κυβερνήσεις του Ρούτε συμμετείχε στον κυβερνητικό συνασπισμό ως εταίρος, όμως το 2012 απέσυρε τη στήριξή του διαφωνώντας με την πολιτικής της.

Λίγες ώρες αργότερα, τα πρωτοσέλιδα είχαν αλλάξει και ο Βίλντερς ήταν ο μεγάλος νικητής των εκλογών. Χωρίς να το έχει προβλέψει κανένας, και με την Ευρώπη να αντιδρά με έκπληξη και μεγάλη ανησυχία.

Η ανησυχία

Δεύτερος πίσω του ήρθε ο Τίμερμανς, ακολούθησε η Γιεσιλγκόζ και κατόπιν ο Όμτζιγκτ. Παραδοσιακά στην Ολλανδία, εξαιτίας της μεγάλης συμμετοχής κομμάτων αλλά και της απλής αναλογικής, χωρίς όριο εισόδου στη Βουλή, για να σχηματιστεί κυβέρνηση απαιτείται συνασπισμός. Κατά μέσο όρο χρειάζονται περίπου τρεις μήνες διαπραγματεύσεων μεταξύ των κομμάτων, αλλά την προηγούμενη φορά πέρασαν σχεδόν 10 μήνες. Άγνωστο πόσο θα κρατήσουν με αυτό το αποτέλεσμα.

Σίγουρα θα είναι μακρές, και εν τω μεταξύ ο απερχόμενος Πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε θα παραμείνει στη θέση του. Το τι θα συμβεί, λοιπόν, θεσμικά το γνωρίζουμε. Από εκεί και πέρα, όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Είναι πιθανόν ακόμα και να σχηματιστεί κυβέρνηση στην οποία το πρώτο κόμμα δεν θα συμμετάσχει. Κάτι που θα δώσει στον Βίλντερς πάτημα για σκληρότατη αντιπολίτευση και θα θυμώσει τους ψηφοφόρους του.

Υπάρχει όμως και άλλο σενάριο. Με την ανακοίνωση των exit polls, οι πιθανοί κεντροδεξιοί εταίροι δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο να σχηματίσουν συνασπισμό με τον Βίλντερς. Και από την πλευρά του, ο 60χρονος φαίνεται απόλυτα σταθερός στη θέση του να αναλάβει ο ίδιος την εξουσία αυτή τη φορά. Το «λάθος» ξεκίνησε από τη Γιεσιλγκόζ, η οποία στις αρχές της προεκλογικής εκστρατείας ανέφερε ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να ξεκινήσει συνομιλίες συνασπισμού με τον Βίλντερς. Ο ακροδεξιός ηγέτης πιάστηκε από αυτό κι έκανε τα πάντα για να χαμηλώσει τους τόνους και να παρουσιαστεί πιο ήπιος. Χαλάρωσε ορισμένες από τις πιο έντονες θέσεις του, ιδίως για το Ισλάμ -όπως η απαγόρευση των τζαμιών- λέγοντας ότι υπάρχουν μεγαλύτερες προτεραιότητες που πρέπει να διορθωθούν. Το βράδυ της Τετάρτης, με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Βίλντερς ήταν σαφής: «Καταλαβαίνω πολύ καλά ότι τα κόμματα δεν θέλουν να είναι σε κυβέρνηση με ένα κόμμα που θέλει αντισυνταγματικά μέτρα», είπε. «Δεν πρόκειται να μιλήσουμε για τζαμιά, κοράνια και ισλαμικά σχολεία».

Η Γιεσιλγκόζ θεωρούσε ότι μιλούσε από θέση ισχύος και ότι θα μπορούσε να πάρει τον Βίλντερς ως εταίρο της. Θα κρατήσει άραγε την ίδια στάση τώρα που θα κληθεί αυτή να γίνει εταίρος του Βίλντερς; Αφού ο Βίλντερς πήρε την πρωτιά οποιοσδήποτε συνασπισμός θα πρέπει να τον αποδεχθεί ως επικεφαλής. Άρα ίσως τελικά πάμε στο προηγούμενο σενάριο, να τον αφήσουν στην αντιπολίτευση.

Ώρα για το Nexit;

Όμως, πέρα από το θεσμικό, η πρωτιά Βίλντερς στέλνει ένα σημαντικό πολιτικό μήνυμα στην Ευρώπη: ο άνθρωπος που υποστηρίζει το Nexit (την έξοδο της Ολλανδίας από την ΕΕ) και ζητά δημοψήφισμα γι’ αυτό (και στο θέμα της Ευρώπης δεν έχει χαμηλώσει τους τόνους), ήρθε πρώτος σε ψήφους. Και μπορεί τα άλλα κόμματα να τον αγνοήσουν ως κυβερνητικό εταίρο ή Ευρώπη, όμως οφείλει να λάβει σοβαρά την πρόθεση των χιλιάδων ψηφοφόρων του.

Γιατί μπορεί ο Βίλντερς να προσομοιάζεται συχνά με τον Όρμπαν, όμως η Ολλανδία (μαζί με το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο ως Benelux) ήταν από τις χώρες που μαζί με τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, στις 18 Απριλίου του 1951, υπέγραψαν τη Συνθήκη για κοινή διαχείριση της βιομηχανίας άνθρακα και χάλυβα, με βάση το σχέδιο Σουμάν. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα ιδρύθηκε επίσημα το 1952. Ακολούθησε η Συνθήκη της Ρώμης και όλες οι υπόλοιπες μέχρι να καταλήξουμε στη σημερινή ΕΕ. Έτσι λοιπόν, η Ολλανδία είναι συμβολικός πυλώνας της Ευρώπης, δεν είναι ούτε Ηνωμένο Βασίλειο, ούτε Ουγγαρία. Και μπορεί πρακτικά η ΕΕ. να επιβιώσει μιας ενδεχόμενης αναχώρησής της, δεν ισχύει όμως το ίδιο για το ευρωπαϊκό όραμα.

Ακόμα κι αν τα πράγματα δεν φτάσουν εκεί όμως, μια θέση για τον Βίλντερς στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ θα μεταμόρφωνε τη δυναμική, μαζί με άλλους ακροδεξιούς και εθνικιστές ηγέτες που έχουν ήδη τη θέση τους. Και πόσοι έρχονται ακόμα; Στην Ιταλία πέρυσι, η Τζόρτζια Μελόνι κέρδισε την εξουσία. Στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν παραμένει μια ισχυρή δύναμη, στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις. Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία έχει επίσης εκτοξευθεί στη δεύτερη θέση τους τελευταίους μήνες. Ξαφνικά, πολιτικές που κυμαίνονται από τη δράση για το κλίμα μέχρι τη μεταρρύθμιση της ΕΕ και το μεταναστευτικό θα τεθούν προς συζήτηση, ακόμη και θα ανατραπούν.