Έχει μέλλον η Κύπρος;

«Είναι βαθιά μας η πεποίθηση ότι χωρίς να λυθεί το Κυπριακό, η Κύπρος δεν έχει μέλλον» (A. Maυρογιάννης). Είναι με άπειρη θλίψη που διαπιστώνουμε μέρα με τη μέρα να εδραιώνεται η διχοτόμηση. Γι' αυτήν τη δραματική κατάσταση δεν φταίει καμία ξένη δύναμη αλλά κυρίως εμείς, ή μάλλον η κουλτούρα μας. Απορρίψαμε ουκ ολίγες ευκαιρίες για λύση. Για την ακρίβεια, δεν χάνουμε ευκαιρία να χάνουμε ευκαιρίες. Ως Κύπριοι που είμαστε μονιάζουμε για το σήμερα - τα οφίκια που ορέγονται οι μεν, τους πακτωλούς που εισπράττουν οι δε, τα παξιμάδια που αρπάζουν οι πληβείοι και κανένας ΠτΔ, υπουργός ή βουλευτής δεν αναλογίζεται το αύριο το οποίο λεηλατείται και στραγγαλίζεται με αιμοβόρα λύσσα. Πιθανότατα ένας κοινωνιολόγος θα προσέθετε ότι στην κυπριακή κοινωνία βασιλεύουν ο ακόρεστος ατομικισμός, η παχυδερμική συμφεροντολογία, η τυφλή εγωμανία και η πλήρης αδιαφορία για το μέλλον αυτού του τόπου. Και εγείρεται ένα μεγάλο, κρίσιμο ερώτημα: θα υπάρξει αύριο για την Κύπρο;

Ως αποτέλεσμα αυτού του μονιάσματος έχουν δημιουργηθεί εμπόδια για τη λύση που είναι σχεδόν ανυπέρβλητα. Το πρώτον είναι η στροφή της Τουρκίας προς τη λύση δύο κρατών που εξηγεί, φυσικά, την εμμονή του Τατάρ για κυριαρχική ισότητα. Εκτιμάται ότι είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατον, η Τουρκία να αλλάξει πλεύση διότι μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε βαρύ πλήγμα στην αξιοπιστία της. Ούτε μπορεί να προσφερθεί ως καρότο στον Ερντογάν η ταχύτερη εισδοχή της Τουρκίας στην ΕΕ ούτως ώστε να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με βάση τη ΔΔΟ. Έτσι κι αλλιώς το ενδιαφέρον του Ερντογάν να βάλει τη χώρα του εντός της ΕΕ ατόνησε πλήρως. Επιπλέον οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις Τουρκίας - ΕΕ βρίσκονται ουσιαστικά σε αδιέξοδο από το 2018, λόγω της επιδείνωσης του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας στην Τουρκία. Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τον διορισμό απεσταλμένου του ΓΓ του ΟΗΕ στο Κυπριακό. H όλη διαδικασία θυμίζει τον τίτλο της κωμωδίας του Σαίξπηρ «Μuch ado about nothing», δηλαδή πολύς ντόρος για το τίποτα. Αφ' ης στιγμής ο Τατάρ επιμένει στην κυριαρχική ισότητα, προς τι η μάταιη κατανάλωση πόρων και φαιάς ουσίας; Ο νέος απεσταλμένος θα διαδραματίσει τον ίδιο άχαρο ρόλο της συμβούλου του ΓΓ των ΗΕ για την Κύπρο Τζέιν Χολ Λουτ που διαπίστωσε, αν πράγματι χρειαζόταν επίσημη διαπίστωση, ότι δεν υπήρχε κοινό όραμα για διαπραγματεύσεις και επέστρεψε σπίτι της. Τούτων λεχθέντων, δεν μπορώ να μην επαινέσω τους Τουρκοκύπριους που τέσσερις φορές τα τελευταία χρόνια είπαν όχι στη διχοτόμηση. Κινητοποιήθηκαν κατά του γεννήτορα του ψευδοκράτους Ραούφ Ντενκτάς, υπερψήφισαν το σχέδιο Ανάν, εξέλεξαν τον αριστερό Ταλάτ, και έπειτα τον Ακιντζί, του Κύπριου πολιτικού που αγωνίστηκε όσο κανένας άλλος για την ομοσπονδιακή λύση και την επανένωση του νησιού.

Αλλά κι αν υποθέσουμε ότι αύριο η Τουρκία αποδέχεται τη ΔΔΟ με πολιτική ισότητα δεν έπεται ότι θα φτάσουμε αισίως στη λύση διά των συνομιλιών. Ο Χριστοδουλίδης λίγες μέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές ανέφερε σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι το πλαίσιο Γκουτέρες έχει μεν θετικά στοιχεία αλλά έχει και σημεία με τα οποία διαφωνεί και θα «εργαζόταν να τα αλλάξει σε περίπτωση εκλογής του». Επομένως, η πλευρά μας δεν αποδέχεται το σχέδιο Γκουτέρες ατόφιο αλλά τροποποιημένο. Είναι αναμενόμενο ότι τυχόν προσπάθειά μας να αλλάξουμε το πλαίσιο του ΓΓ θα δώσει λαβή και στους Τ/Κ να επιμένουν κι αυτοί σε κάποιες τροποποιήσεις οπότε θα εισέλθουμε πάλι στον λαβύρινθο των συνομιλιών χωρίς τον μίτο της Αριάδνης, όπως συνέβαινε τον τελευταίο μισό αιώνα.

Ένα άλλο σοβαρό εμπόδιο είναι ο αριθμός των εποίκων. Από την εκλογή του Τατάρ, δηλαδή από τον Οκτώβρη του 2020, ο αριθμός των εποίκων αυξήθηκε κατακόρυφα και πολλοί απ' αυτούς έχουν αποκτήσει την ιθαγένεια της 'ΤΔΒΚ'». Υπάρχουν τώρα δεκάδες χιλιάδες παιδιά και εγγόνια εποίκων που γεννήθηκαν εδώ και δεν γνώρισαν καμία χώρα εκτός από την Κύπρο. Βάσει ποιων νομικών ή ηθικών αρχών θα εκδιωχθούν όλοι αυτοί οι απόγονοι των εποίκων; Το σχέδιο Ανάν προνοούσε την παραμονή μόνο 45.000 για ανθρωπιστικούς λόγους αλλά σήμερα η τ/κ πλευρά μπορεί τώρα να απαιτεί την παραμονή 180.000 αν όχι περισσότερων. Αυτά είναι τα επακόλουθα του μακροχρόνιου αγώνα!

Αλλά ας υποθέσουμε ότι όλα τα πιο πάνω εμπόδια υπερπηδώνται. Παραμένει το τελευταίο - το δημοψήφισμα. Η προτεινόμενη λύση δεν μπορεί να διαφέρει ριζικά από το σχέδιο Ανάν και επομένως θα απορριφθεί από τα κόμματα που υποστηρίζουν τον ΠτΔ τα οποία θα συσπειρωθούν γύρω από τους φορείς που είναι υπέρ της λύσης δύο κρατών, τουτέστιν την εθνικιστική Δεξιά, την Εκκλησία και τους μεγαλοκτήμονες. Όλοι οι πιο πάνω ελέγχουν τα πλείστα ΜΜΕ τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στο έπακρον για να εξασφαλιστεί ακόμα ένα «ηρωικό» ΟΧΙ. Θα γραφτούν πύρινα άρθρα υπέρ του «Όχι» στη συστημική εφημερίδα ενώ τα ΜΜΕ θα κατακεραυνώνουν κάθε φωνή υπέρ του «Ναι». Πιθανόν θα επιστρατευθεί μια πολιτική προσωπικότητα ή ένας θρησκευτικός ηγέτης που θα οδύρεται ή θα κλαίει ή ακόμη και θα σεληνιάζεται στην τηλεόραση για να πούμε «όχι» στη λύση «τουρκικών προδιαγραφών». Όσοι έζησαν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα του 2004 σίγουρα θα διακατέχονται από ένα συναίσθημα deja vu. Έχοντας υπόψη τα τραγελαφικά γεγονότα που εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος του 2004, θα ήταν σοφότερο αντί να γίνει δημοψήφισμα να αποφασίσει η Βουλή, όπως έκανε με την απόφασή μας να μπούμε στην ΕΕ.

Λυπάμαι που καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το μέλλον της Κύπρου διαγράφεται πιο τραγικό απ' το παρόν. Είθε να διαψευστώ πανηγυρικά.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας