Έτσι ξεκίνησε το Τρίτο του ΡΙΚ

Του Παύλου Κ. Παύλου*

Συμπληρώθηκαν την 1η Οκτωβρίου 2023, 33 χρόνια από την πρώτη μετάδοση της εκπομπής του Τρίτου προγράμματος του ΡΙΚ «Πρωινό Δρομολόγιο». Μία μέρα προηγουμένως είχε βγει φουριόζο στον αέρα το κανάλι αυτό του ΡΙΚ, το οποίο κέρδισε μεμιάς την πρωτιά και μέχρι σήμερα απολαμβάνει μεγάλη δημοφιλία, με σταθερούς και φανατικούς ακροατές στην Κύπρο και σ’ όλο τον κόσμο. Για τη δημιουργία του Τρίτου ραδιοφωνικού προγράμματος του ΡΙΚ συνέβαλαν πολλοί άνθρωποι, η δε επιτυχία του οφείλεται εν πολλοίς στο πνεύμα ομαδικής εργασίας που επιδείχθηκε αλλά και στις τολμηρές αποφάσεις που λήφθηκαν, τόσο από το τότε διοικητικό συμβούλιο (δ.σ.), υπό την προεδρία του Μάριου Ηλιάδη, όσο και από κάποια, όχι όλα, διευθυντικά στελέχη του ιδρύματος. Για την ιστορία, θα πρέπει να αναφερθεί ότι πρώτος πρόεδρος του δ.σ. του ΡΙΚ επί προεδρίας Βασιλείου ήταν ο εκ Λεμεσού γνωστός δικηγόρος και αξιόλογος άνθρωπος Χρύσης Δημητριάδης, ο οποίος πήγε στο ΡΙΚ με πολλές ιδέες, αλλά δεν πρόλαβε να τις υλοποιήσει, αφού αποχώρησε για λόγους υγείας. Τον διαδέχθηκε ο Μάριος Ηλιάδης, ο οποίος αποδείχθηκε άξιος διάδοχός του και ο κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, στην κατάλληλη χρονική συγκυρία. Για να γίνει κατανοητή, όμως, η όλη επιχείρηση στησίματος και λειτουργίας του Τρίτου, είναι αναγκαία μια σύντομη αναφορά στις συνθήκες που χαρακτήριζαν το ραδιοτηλεοπτικό σκηνικό της εποχής, και συγκεκριμένα τα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Για την ιστορία, αναφέρουμε ότι οι πρώτες ραδιοφωνικές μεταδόσεις στην Κύπρο άρχισαν δοκιμαστικά από την Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία (ΚΡΥ), στις 28 Σεπτεμβρίου 1952, από τη βρετανική αποικιοκρατική διοίκηση. Η επίσημη έναρξη ραδιοφωνικών μεταδόσεων έγινε στις 4 Οκτωβρίου 1953, πριν από 70 χρόνια. Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ) ανέλαβε τη σκυτάλη από την ΚΡΥ, την 1^η Ιανουαρίου 1959, δηλαδή πριν ακόμα ανακηρυχθεί η Κυπριακή Δημοκρατία, στις 16 Αυγούστου 1960. Παρά το γεγονός ότι το ΡΙΚ λειτουργούσε με καθεστώς μονοπωλίου, ανταποκρίθηκε θετικά και ουσιαστικά στην αποστολή του, το δε έργο και η προσφορά του έτυχαν καθολικής αναγνώρισης, σε αρκετές περιπτώσεις πέραν των γεωγραφικών ορίων της Κύπρου. Στη διάρκεια των δημιουργικών χρόνων της θητείας του Ανδρέα Χριστοφίδη ως γενικού διευθυντή, το ΡΙΚ διέπρεψε και σε τομείς πέραν των καθιερωμένων, όπως στο θέατρο, στην κλασική μουσική και τις εκδόσεις, υποκαθιστώντας ουσιαστικά τους καθ’ ύλη αρμοδίους, δηλαδή, το Υπουργείο Παιδείας και ευρύτερα την ίδια την κυβέρνηση. Παράλληλα, αξιοποίησε, είτε ως μόνιμους υπαλλήλους είτε ως συνεργάτες, δεκάδες αξιόλογους πνευματικούς ανθρώπους και δημιουργούς, και έγινε μια πνευματική όαση σ’ ένα άγονο τοπίο.

Το ΡΙΚ και οι λειτουργοί του ανταποκρίθηκαν επίσης επάξια στη διάρκεια των τραγικών γεγονότων του 1974, με το πραξικόπημα, την τουρκική εισβολή, την προσφυγιά και τα άλλα δεινά που επισωρεύθηκαν στον λαό και τον τόπο. Αδιάψευστος μάρτυρας γι’ αυτό είναι το Αρχείο ΡΙΚ, ψηφιοποιημένο πια (Ψηφιακός Ηρόδοτος) με πρόσβαση σε κάθε ενδιαφερόμενο. Το πολύτιμο αρχείο ΡΙΚ αποτελεί ουσιαστικά την ιστορία της πατρίδας μας σε εικόνα και ήχο, με υλικό που εκτείνεται χρονικά μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα.

Απαίτηση της κοινωνίας η αλλαγή

Με την ενηλικίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, την πνευματική καλλιέργεια και ανάπτυξη των πολιτών και τη δημιουργία οργανωμένων πολιτικών δυνάμεων και κομματικής ζωής, άρχισε να γίνεται αίτημα της κοινωνίας η διαφοροποίηση του καθεστώτος λειτουργίας του ΡΙΚ και η απεξαρτητοποίησή του από τον έλεγχο της κυβέρνησης. Αυτήν την ανάγκη αισθάνονταν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στο ΡΙΚ, και κυρίως άτομα που στελέχωναν το Τμήμα Ειδήσεων και τα Τμήματα Τηλεόρασης και Ραδιοφώνου, τα οποία επανειλημμένα συγκρούστηκαν με φορείς της εξουσίας, πληρώνοντας και το ανάλογο τίμημα. Χαρακτηριστική και η περίπτωση του γράφοντος, ο οποίος με δημόσιες παρεμβάσεις του (συνέντευξη στο περιοδικό «Φλας» του Μπάμπη Βάτη και τέσσερα άρθρα σε ισάριθμες εκδόσεις της εφημερίδας «Σημερινή») παρουσίασε τα κακώς κείμενα στο ΡΙΚ, τονίζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη για ριζικές αλλαγές. Το αποτέλεσμα ήταν να τιμωρηθώ με αποκλεισμό από τηλεοπτικές εμφανίσεις ως παρουσιαστής για τέσσερα χρόνια.

Οι φωνές για αλλαγή άρχισαν να ακούγονται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, αλλά εντάθηκαν και πήραν πιο συστηματοποιημένη μορφή μετά τον θάνατο του Μακαρίου το 1977. Τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ περί το τέλος της οκταετούς διακυβέρνησης του τόπου από τον Σπύρο Κυπριανού. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι και το γεγονός ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων, με ψήφους του ΑΚΕΛ, του ΔΗΣΥ και της ΕΔΕΚ, κατέφυγε στο ύστατο μέτρο να νομοθετήσει ουσιαστικά «τι αποτελεί είδηση» καθορίζοντας λεπτομερώς και τους τρόπους κάλυψης και προβολής των δραστηριοτήτων των κομμάτων. Ήταν μια θλιβερή ώρα για τα κυπριακά μέσα ενημέρωσης και το δικαίωμα πληροφόρησης του πολίτη.

Νέος αέρας με την εκλογή Βασιλείου

Τα πράγματα άλλαξαν αισθητά μετά τον Φεβρουάριο του 1988, όταν εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Γιώργος Βασιλείου. Διορίστηκαν διοικητικά συμβούλια, στα οποία συμμετείχαν άτομα απ’ όλους τους κομματικούς και ιδεολογικούς χώρους, αλλά και πέραν αυτών, διαφοροποιήθηκε ο τρόπος προβολής της κυβέρνησης και τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων άρχισαν δειλά-δειλά να αποβάλλουν τον αρχοκεντρικό χαρακτήρα τους και να γίνονται, σε κάποιο βαθμό, πιο ανθρωποκεντρικά. Η ουσιαστική, ωστόσο, διαφοροποίηση του ραδιοτηλεοπτικού σκηνικού επήλθε με την έλευση της ιδιωτικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, με όλα τα θετικά και όλα τα αρνητικά της.

Ένα ανάλογο σκηνικό εξελισσόταν την ίδια εποχή και στην Ελλάδα, όπου την αλλαγή έφερε ο ραδιοφωνικός σταθμός 9,84 του Δήμου Αθηναίων. Ήταν πια θέμα χρόνου το νέο πνεύμα, που αποτελούσε αίτημα της ίδιας της κοινωνίας, να επεκταθεί και στην Κύπρο. Και τούτο έγινε πιο οργανωμένα με το Ράδιο Σούπερ (υπήρξαν και κάποιες άλλες τολμηρές για την εποχή προσπάθειες, χωρίς, ωστόσο, ευρύτερη επίδραση στην κοινωνία), το οποίο λειτούργησε με ιδιωτικά κεφάλαια, αγκαλιάστηκε από την πρώτη στιγμή από τον λαό και σημείωσε πρωτοφανή επιτυχία. Στηρίχθηκε, ωστόσο, σε λανθασμένες δομές και βασίστηκε πιο πολύ στον ενθουσιασμό παρά στην επαγγελματική κατάρτιση. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι επικεφαλής τέθηκε ένας πολύ καταρτισμένος και αξιόλογος άνθρωπος, ο Ανδρέας Χριστοδουλίδης. Σε λίγο καιρό ακολούθησε το Ράδιο Πρώτο, που επίσης είχε επιτυχία, ενώ παράλληλα κυοφορούνταν ανάλογες προσπάθειες από επιχειρηματίες, τοπικές αρχές, την εκκλησία (Λόγος) και άλλους φορείς. Το θέμα άρχισε να γίνεται της μόδας, νομοθετικό πλαίσιο σωστής λειτουργίας των ραδιοσταθμών δεν υπήρχε, στο παιγνίδι μπήκαν σχετικοί και άσχετοι, χωρίς την απαραίτητη παιδεία και ειδίκευση, και, φυσιολογικά, μετά τον πρώτο ενθουσιασμό άρχισαν να εμφανίζονται εγγενείς και άλλες αδυναμίες με αρνητικές συνέπειες. Εξάλλου και οι επιχειρηματίες που λειτούργησαν τους πρώτους σταθμούς δεν ήταν εξοικειωμένοι με τη μορφή και το πνεύμα αυτής της νέας γι’ αυτούς δραστηριότητας, με αποτέλεσμα να ατονήσει πολύ γρήγορα ο αρχικός τους ενθουσιασμός, με τις ανάλογες συνέπειες (κλείσιμο σταθμών κ.λπ.).

Εκείνη την περίοδο το ΡΙΚ, μένοντας εκτός των κυοφορούμενων νέων εξελίξεων, έμοιαζε με καζάνι που βράζει. Στελεχωμένο με φιλόδοξους επαγγελματίες, οι οποίοι είχαν εγκαίρως διαγνώσει τις επερχόμενες αλλαγές, και με σειρά υπομνημάτων υπεδείκνυαν τι έπρεπε να γίνει, έβλεπε τον ρόλο του να υποβαθμίζεται και τον χρόνο να χάνεται. Οι συζητήσεις, ωστόσο, παρέμεναν στη σφαίρα της θεωρίας, εγκλωβισμένες ανάμεσα σε συντηρητικές αντιλήψεις, συντεχνιακές λογικές, εσωτερικές αντιπαλότητες, διευθυντικές γραφειοκρατίες, αναποφασιστικότητα και ατομικά συμφέροντα.

Το δ.σ. μπαίνει μπροστά

Τότε, το διοικητικό συμβούλιο αποφάσισε να δράσει αποφασιστικά. Και είναι σημαντικό να δούμε τη σύνθεσή του με γνωστές και μη εξαιρετέες προσωπικότητες της δημόσιας ζωής, για να αντιληφθούμε, γιατί είχε όραμα, τόλμη και ορθό σχεδιασμό, που οδήγησαν στη γρήγορη υλοποίηση των αποφάσεών του. Επικεφαλής ήταν ο Μάριος Ηλιάδης έχοντας δίπλα του τον Τίτο Κολώτα και τη Στέφη Δράκου, που διέθεσαν αμέτρητες ώρες από την προσωπική τους ζωή στην εξυπηρέτηση των αναγκών του ΡΙΚ. Παράλληλα, είχαν την ουσιαστική συνδρομή από τα άλλα μέλη του συμβουλίου, Σταύρο Αγγελίδη, Τάκη Ευδόκα, Νίκο Περιστιάνη, Τίτο Χριστοφίδη, Γιάννη Ιωαννίδη, Ξένιο Ξενόπουλο, Νίκο Λακούφη. «Μέχρι σήμερα νιώθω περήφανος γιατί εκείνο το συμβούλιο, όλα τα μέλη του πρόβαλαν ένα φωτεινό πρότυπο υπεύθυνου συλλογικού οργάνου που υπηρέτησε τη δημόσια Ραδιοτηλεόραση με υποδειγματικό τρόπο, μαζί με την αφοσίωση και τον επαγγελματισμό μελών του προσωπικού», θα δηλώσει χαρακτηριστικά ο Μάριος Ηλιάδης. Η προσπάθειά τους βρήκε στήριξη από μερικά διευθυντικά στελέχη, με πρωτεργάτη τον Χριστάκη Καραγιώργη, και τον Ελλαδίτη δημοσιογράφο Τάσο Παπαδόπουλο, με πολύ καλή γνώση του αντικειμένου ως σύμβουλο. Το δ.σ. πήρε συγκεκριμένα την απόφαση, εκτός από δεύτερο τηλεοπτικό, να δημιουργήσει και νέο ραδιοφωνικό κανάλι, που πήρε την ονομασία «Τρίτο Πρόγραμμα», με δομή τελείως διαφορετική από εκείνη που ίσχυε μέχρι τότε, και με χρησιμοποίηση συνεργατών αντί μόνιμων υπαλλήλων. Κεφαλαιώδες στοιχείο στη λειτουργία του ήταν η απόλυτη ελευθερία που είχαν οι συντελεστές του, κατ’ αντίθεση με ό,τι ίσχυε προηγουμένως. Δεν ήταν πλέον υποχρεωμένοι οι παρουσιαστές των εκπομπών να εξασφαλίζουν άδεια από τους ανωτέρους τους ως προς το ποιους θα καλέσουν και τι θα ρωτήσουν. Το αποφάσιζαν οι ίδιοι αναλαμβάνοντας και την ευθύνη. Ήταν η πολυπόθητη αποδέσμευση από τα αυστηρά καλούπια διοίκησης και ελέγχου. Όχι τυχαία και με δόση χιούμορ με… νόημα, το Τρίτο πήρε τον χαρακτηρισμό «άτακτο»! Δεν ήταν εύκολη η προσπάθεια. Αντιθέτως, αποδείχθηκε πολύ δύσκολη, αφού αντιμετώπισε ποικίλες και έντονες αντιδράσεις και πολεμική, έξωθεν και έσωθεν. Όμως ο Μάριος Ηλιάδης και οι συνεργάτες του τόλμησαν, ανέλαβαν το ρίσκο και δικαιωματικά πιστώνονται εκείνη την επιτυχία. Το αδιαμφισβήτητο αυτό γεγονός πρέπει απαραιτήτως να λαμβάνεται υπόψη και να μνημονεύεται, όταν, κατά την καθιερωμένη συνήθεια, απονέμονται από γνωρίζοντες και μη διάφοροι τίτλοι, που λανθασμένα επικρατούν και καταγράφονται ως ιστορία Το εγχείρημα, λοιπόν, πήρε σάρκα και οστά, και στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Το Τρίτο βγήκε στον αέρα στις 30 Σεπτεμβρίου 1990, πήρε από την αρχή την πρωτιά και αγαπήθηκε από το σύνολο των ακροατών, στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

Ο «πατέρας» του Τρίτου

Επειδή, όπως είναι γνωστό, την πατρότητα της επιτυχίας διεκδικούν πολλοί, επειδή πολλές ανακρίβειες ακούγονται κατά καιρούς, όπως υπαινικτικά προαναφέρθηκε, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται μια λανθασμένη αντίληψη ως προς το ποιος είναι ο «πατέρας του Τρίτου», και επειδή τα ιστορικώς ορθά πρέπει να κατατίθενται για να μένουν, θεώρησα υποχρέωση να αναφέρω όσα εγώ έζησα και γνωρίζω ως μέλος της ομάδας των εκ του ΡΙΚ προερχομένων συντελεστών, που δούλεψαν με ενθουσιασμό από την αρχή και συνέβαλαν στην επιτυχία του εγχειρήματος. Ανεξαρτήτως του τι ευρύτερα επικρατεί, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει ένας «πατέρας του Τρίτου». Χωρίς να είναι… νόθο, είναι παιδί με πολλούς… πατεράδες και πολλούς… συγγενείς, αφού, όπως προαναφέρθηκε, ήταν το αποτέλεσμα μιας μεθοδικής, ομαδικής, συλλογικής προσπάθειας πολλών ανθρώπων.

Όπως επίσης προαναφέρθηκε, η δημιουργία του Τρίτου οφείλεται στη διαφοροποίηση του πολιτικού κλίματος με την άνοδο στην προεδρία της Δημοκρατίας του Γιώργου Βασιλείου, την απαίτηση της ίδιας της κυπριακής κοινωνίας για αλλαγή και τη δημιουργία ιδιωτικών ραδιοφωνικών σταθμών. Αναφερόμενος στους πρωτοπόρους της δημιουργίας του Τρίτου, στέκομαι ιδιαίτερα στον ρόλο του εξ Αθηνών συμβούλου Τάσου Παπαδόπουλου, ο οποίος είχε την εμπειρία της Ελλάδας, αλλά είχε και κάτι άλλο σημαντικό: Δεν το «έπαιξε» παντογνώστης και δούλεψε συναινετικά, βασιζόμενος στις γνώσεις και τις εμπειρίες υπαλλήλων του ΡΙΚ, τους οποίους συντόνισε με μαεστρία. Είχε επίσης την πολύ έξυπνη, όπως αποδείχθηκε, ιδέα να αξιοποιήσει γνωστά και προβεβλημένα στελέχη της τηλεόρασης, τα οποία (και είναι σημαντικό αυτό να τονιστεί) δεν είχαν προηγουμένως τη δυνατότητα να συνεργαστούν με το ραδιόφωνο. Ορθότερο είναι να αναφερθεί ότι αυτό στην πραγματικότητα τους απαγορευόταν, ως αποτέλεσμα αυστηρής τήρησης των όρων των σχεδίων υπηρεσίας και του καθεστώτος εργοδότησης. Αυτή η συντεχνιακή νοοτροπία στάθηκε συχνά εμπόδιο στην πρόοδο του ΡΙΚ, χωρίς τούτο, βέβαια, να μηδενίζει τη συμβολή και τον ρόλο των συντεχνιών ΕΥΡΙΚ και ΣΥΤΥΡΙΚ, στην πρώτη εκ των οποίων ο γράφων είχε για μερικά χρόνια συμμετοχή σε διοικητικά πόστα (γενικός γραμματέας).

Το Πρωινό Δρομολόγιο γεννιέται

Σ’ αυτό το νέο πνεύμα, λοιπόν, ο φίλος Τάσος προσέγγισε διάφορους συναδέλφους, μεταξύ των οποίων και εμένα. Πρότεινε να συνεργαστούμε για το «χτίσιμο» του ειδησεογραφικού-ενημερωτικού προγράμματος του νέου καναλιού. Προσωπικά επικεντρώθηκα στη διαμόρφωση της πρωινής ενημερωτικής ζώνης, η οποία βαφτίστηκε «Πρωινό Δρομολόγιο». Η αρχική ιδέα ήταν να αρχίζει στις επτά το πρωί και να διαρκεί τρεις ώρες, μέχρι τις δέκα. Αντιπρότεινα στον Τάσο και το δέχτηκε, ότι η Κύπρος διαφέρει από την Ελλάδα (κυρίως την Αθήνα), αφού «ξυπνά» και παίρνει στροφές πολύ νωρίτερα, γι’ αυτό θα ήταν καλύτερα να αρχίζαμε στις έξι το πρωί και η εκπομπή να έχει διάρκεια τέσσερις ώρες, μέχρι τις δέκα. Σ’ αυτό συμφώνησαν και οι συνάδελφοι και φίλοι Θέμης Θεμιστοκλέους και Ανδρέας Στυλιανού που μαζί με εμένα επιλεχθήκαμε ως παρουσιαστές της εκπομπής. Την ομάδα συμπλήρωσε αμέσως μετά και ο φίλος Γιάννης Καρεκλάς. Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι η δομή του «Πρωινού Δρομολογίου» παραμένει εν πολλοίς η ίδια, όπως ξεκίνησε πριν από 33 χρόνια, την 1^η Οκτωβρίου 1990, επέτειο της Κυπριακής Ανεξαρτησίας, με πρώτο παρουσιαστή για την πρώτη εβδομάδα τον γράφοντα. Έξω από το στούντιο υπήρχε ένας οργασμός και ένας ολόκληρος στρατός δημοσιογράφων που στήριξαν την προσπάθεια, υπό την καθοδήγηση και τον συντονισμό του Θέμη. Σε αντίθεση με το τι γίνεται σήμερα, που οι κύριες παρουσιάστριες του «Πρωινού Δρομολογίου», Ελένη Βρεττού και Πόλα Σπόντα, με την αδιάλειπτη συνδρομή της ακούραστης Δέσποινας Ρούσου (και κατά καιρούς της Ειρήνης Μυλωνά), τραβούν μόνες το κουπί (όπως βέβαια και οι άλλοι συνάδελφοι που συμμετέχουν στην παρουσίαση), εμείς είχαμε τη συμβολή και βοήθεια πλήθους συνεργατών δημοσιογράφων, κυρίως από εφημερίδες, οι οποίοι ετοίμαζαν ρεπορτάζ, εμπλουτίζοντας σημαντικά τη θεματογραφία της εκπομπής. Επειδή με το πέρασμα των χρόνων μού είναι δύσκολο να μνημονεύσω, ως πρέπει, όλα τα μέλη εκείνης της πρώτης ομάδας και δεν επιθυμώ να παραλείψω κανένα και καμιά, θα το αποφύγω. Ίσως είναι καιρός αυτό να το αναλάβει το ίδιο το ΡΙΚ προσδίδοντας σ’ αυτό και την ανάλογη εγκυρότητα. Τονίζω απλώς ότι το «Πρωινό Δρομολόγιο» έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς συναδέλφους να αποκτήσουν εμπειρίες και σε αρκετούς να αναδειχθούν και να καθιερωθούν. Το «Πρωινό Δρομολόγιο», όπως και το Τρίτο ευρύτερα, πέτυχε από την πρώτη στιγμή να κερδίσει την ακροαματικότητα και την εμπιστοσύνη του κοινού. Πέτυχε επίσης κάτι άλλο σημαντικό: Ενώ μέχρι τότε τις ειδήσεις τις «έβγαζαν» οι εφημερίδες και τα κανάλια ακολουθούσαν, τα πράγματα διαφοροποιήθηκαν και οι τρεις ενημερωτικές ζώνες του Τρίτου (έξι με δέκα το πρωί, μία με δύο το μεσημέρι και έξι με οκτώ το απόγευμα), τα δελτία ειδήσεων κάθε μία ώρα και οι άλλες ενημερωτικές εκπομπές, όπως το «Πρόσωπο με Πρόσωπο» με τον πολυτάλαντο Λεωνίδα Μαλένη, όχι μόνο «έβγαζαν» ειδήσεις, αλλά εν πολλοίς καθόριζαν την ειδησεογραφική ατζέντα της ημέρας. Χωρίς να είναι υπερβολή, τούτο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και σήμερα, κυρίως με το «Πρωινό Δρομολόγιο» του ΡΙΚ και την «Πρωινή Επιθεώρηση» της Κατερίνας Ηλιάδη, στο ραδιόφωνο του Πολίτη, αλλά και μέχρι πρόσφατα με τη μαχητική εκπομπή «Επί τον τύπον των ήλων» του Λάζαρου Μαύρου, στο Ράδιο Πρώτο.

Η χρυσή εποχή Κοτσώνη

Η επιτυχία του Τρίτου επέβαλε την ανάγκη καλύτερης οργάνωσης της επιτελικής δομής του, με την επιλογή, σύμφωνα με τις καθιερωμένες διαδικασίες, δύο επικεφαλής λειτουργών, του ειδησεογραφικού-ενημερωτικού τμήματος από εμένα και του ψυχαγωγικού από τον γνωστό μουσικοσυνθέτη Γιώργο Κοτσώνη, ο οποίος, αν και δεν ήταν από την αρχή στην ομάδα δημιουργίας του Τρίτου, εντάχθηκε σ’ αυτήν λίγο αργότερα και την ενίσχυσε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, αφοσίωση και το γνωστό του πάθος, πάντα δίπλα, κυριολεκτικά μέρα και νύχτα, στα αξιόλογα στελέχη που το ξεκίνησαν, Λεωνίδα Μαλένη, Γιάννα Λευκάτη, Θεανώ Σταύρου, Κώστα Σωτηρόπουλο, Χρίστο Φιλίππου, Μίκη Κασάπη, Σπύρο Γεωργιάδη, Νίτσα Χριστοδούλου, Μάμα Χατζηαντώνη (συνοδοιπόρο και στο «Πρωινό Δρομολόγιο»), Παμπίνα Θεμιστοκλέους (με κλασικές επιλογές να γίνονται για πρώτη φορά κτήμα των πολλών), Κώστα Σχοινιού, Εύη Παπαμιχαήλ (η οποία έδωσε με τη φωνή της άλλη διάσταση στα σήματα του Τρίτου), Μαρίνα Μαλένη, Αλεξία Καρακάννα, Αλεξία και Λουΐζα Αναστασίου, τον ανεπανάληπτο Τάκη Σταυρινίδη και άλλους (λυπούμαι, σίγουρα κάποιων τα ονόματα ξεχνώ, δεν παραθέτω εξαντλητικό ούτε αξιολογικό κατάλογο και δεν περιλαμβάνω άλλα άτομα που ενίσχυσαν αργότερα το Τρίτο, προερχόμενα από άλλα κανάλια, και συνέβαλαν με το ταλέντο και τον επαγγελματισμό τους στη συνέχιση της επιτυχίας του). Κυρίως με το Τρίτο, αλλά και με τα ιδιωτικά κανάλια, το ραδιόφωνο στην Κύπρο ξαναζωντάνεψε, μπήκε σε μια νέα περίοδο άνθησης και, με τον Κοτσώνη μπροστάρη και τη συνδρομή της τεχνολογίας, άνοιξε τα φτερά του και αγκάλιασε και τον απόδημο ελληνισμό. Ο Κοτσώνης, εραστής και ο ίδιος της τεχνολογίας, εκμεταλλεύθηκε πλήρως τις νέες δυνατότητες που πρόσφερε και έστειλε το σήμα του Τρίτου κυριολεκτικά στα πέρατα του κόσμου. Στην Κύπρο δημιουργήθηκαν αυθόρμητα ομάδες φίλων του Τρίτου, οι οποίες αν και πολλές φορές δεν απέφυγαν (και δεν αποφεύγουν) τις ακρότητες, τη φλυαρία και τον λαϊκισμό, παραμένουν μέχρι και σήμερα φανατικοί εραστές των μεταμεσονύχτιων εκπομπών του. Γνωρίζω, γιατί οι πρώτες αγάπες δεν ξεχνιούνται, ότι η κατάσταση διαφοροποιήθηκε πολύ, ότι υπάρχουν προβλήματα, ότι στον ιδιωτικό χώρο τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα και οι νεότεροι συνάδελφοι κυριολεκτικά δεινοπαθούν με μισθούς πείνας, κι ας μην θεωρηθεί τούτο υπερβολή. Σημάδι κι αυτό και απότοκο αλλόκοτων καιρών!

Αναγκαία υποσημείωση: Το άρθρο αυτό γράφτηκε εδώ και καιρό. Δεν είχα, συνεπώς, υπόψη, τους λόγους που έφεραν τη Δέσποινα, την Ελένη και την Πόλα, προσωρινά, ευτυχώς, εκτός του «Πρωινού Δρομολογίου», γεγονός που μου προκάλεσε λύπη και απογοήτευση. Για την περίπτωση της Δέσποινας, πέρα από λύπη και απογοήτευση, ένιωσα και θυμό. Δεν είμαι εναντίον της ανανέωσης και των αλλαγών, αντιθέτως αποτελούν στοιχείο του χαρακτήρα μου. Γι’ αυτό περιορίζομαι μόνο στα εξής ολίγα: Η Ελένη, η Πόλα και η Δέσποινα πήραν τη σκυτάλη και συνέχισαν επάξια, σε δύσκολη πορεία, χωρίς στήριξη, να καθορίζουν για χρόνια το ημερήσιο δρομολόγιο της επικαιρότητας, διατηρώντας ψηλά το όνομα του ΡΙΚ. Ένα ευχαριστώ τους πρέπει και, για την όποια αλλαγή, να ζητηθεί και να ακουστεί η γνώμη τους.

Ενώπιον μιας νέας εποχής

Βαδίζοντας εδώ και καιρό στην εποχή μιας νέας τεχνολογικής επανάστασης με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά και δεδομένα, το ερώτημα που πλανάται και απαιτεί επειγόντως να τύχει χειρισμού, λαμβάνει την εξής νομοτελειακή όσο και υπαρξιακή διάσταση: Υπάρχει μέλλον για τα παραδοσιακά/συμβατικά μέσα μαζικής επικοινωνίας; Μπορούν να επιβιώσουν οι εφημερίδες και τα περιοδικά στη μορφή που τα γνωρίσαμε; Έχει μέλλον το ραδιόφωνο, ακόμη και η ισχυρότερη τηλεόραση; Πόσο τα ΜΜΕ, όπως τα γνωρίζουμε, μπορούν πλέον να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του πολίτη, όταν ο καθείς κρατά στο χέρι του μία τηλεφωνική συσκευή, που εν δυνάμει λειτουργεί σαν εφημερίδα, ραδιόφωνο, τηλεόραση, εγκυκλοπαίδεια, μουσικό κουτί και πολύ πέραν αυτών; Και ποιος ξέρει τι άλλο καινούργιο μας επιφυλάσσει το αύριο; Καθώς, λοιπόν, η περιρρέουσα μεταλλάσσεται και μεταμορφώνεται με ασύλληπτους ρυθμούς, τα παραδοσιακά/συμβατικά μέσα επικοινωνίας και κατ’ επέκταση οι λειτουργοί των, οι άνθρωποι, δηλαδή, που τα υπηρετούν, καλούνται να αναζητήσουν επειγόντως τη νέα τους ταυτότητα, τον νέο τους ρόλο, την καινούργια τους αποστολή και, τελικά, τον λόγο ύπαρξής τους!

Επιμύθιον

Για χρόνια οι άνθρωποι έλεγαν «βάλε το ράδιο, να ακούσουμε τα νέα». Τώρα, μαθαίνουν τα νέα από το κινητό, συχνά προτού προλάβουν να τα μεταδώσουν τα ραδιόφωνα. Για χρόνια πολλά, οι άνθρωποι στην Κύπρο έλεγαν «το είπε το ΡΙΚ. Είναι αλήθεια». Τώρα λένε, «το άκουσα σε κάποιο ραδιόφωνο, το είδα στο κινητό, το διάβασα στο Facebook, κάποιος το δημοσιοποίησε στο X (τέως Twitter) ή το ανάρτησε στο YouTube. Είναι όμως, αλήθεια;». Μήπως αυτό το κλειδί, που ακούει στο όνομα αξιοπιστία, μάς οδηγεί σ’ ένα ασφαλές, ξεχασμένο λιμάνι, για να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις;

*Δημοσιογράφου