CSI Cyprus: Η ιστορία των μαζικών τάφων (3)

Στις 14 Ιουνίου 2007, ταξίδεψα στη Γεράσα -ένα μέρος που δεν είχα ακούσει ποτέ, έξω από τη Λεμεσό- μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή, ο οποίος εκείνο τον καιρό ήταν ο βοηθός του Ελληνοκύπριου μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων. Εκεί γίνονταν εκσκαφές της ΔΕΑ και είχαμε πάει για να μπορέσω να δω τον μαζικό τάφο στη Γεράσα.

Άποψη από την εκσκαφή του μαζικού τάφου της Παρεκκλησιάς το 2014...

Μεταφορά από την Παλώδια

Στην πραγματικότητα, δεν ήταν αυτός ο πρώτος τόπος ταφής των «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων από την Τόχνη και το Ζύγι. Είχαν έρθει δύο λεωφορεία με Τουρκοκύπριους - το ένα λεωφορείο είχε πάει στο στρατόπεδο της Παλώδιας και ομάδες της ΕΟΚΑ Β τους είχαν εκτελέσει στο ελληνοκυπριακό στρατόπεδο της Παλώδιας και είχαν θαφτεί εκεί. Φυσικά, οι αρχές του στρατοπέδου γνώριζαν τι συνέβαινε, δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάτι διαφορετικό. Τα δύο λεωφορεία μετέφεραν 84 Τουρκοκύπριους - μόνο ένας από αυτούς που βρίσκονταν στο πρώτο λεωφορείο και σφαγιάστηκαν στην Παλώδια επιβίωσε και δραπέτευσε για να μας πει την ιστορία. Αυτός ήταν ο Suat Kafadar που επέζησε με τραύματα και ο οποίος πήγε στη Μουταγιάκα και από εκεί στις Βρετανικές Στρατιωτικές Βάσεις. Ο μαζικός τάφος στο στρατιωτικό στρατόπεδο της Παλώδιας δεν έμενε κλειστός για πολύ καιρό - όταν ο Suat Kafadar είπε την ιστορία για το πως η ελληνοκυπριακή ομάδα εκτέλεσε στο στρατόπεδο της Παλώδιας όσους βρίσκονταν στο πρώτο λεωφορείο, οι στρατιώτες του ΟΗΕ και οι Βρετανοί στρατιώτες πήγαν στο στρατόπεδο αλλά οι αρχές τους έδιωξαν, ισχυριζόμενοι ότι είχαν στρατιωτικές ασκήσεις εκείνη την ώρα και ότι θα έπρεπε να επιστρέψουν το πρωί. Μόλις έφυγαν οι στρατιώτες του ΟΗΕ και οι Βρετανοί στρατιώτες, άνοιξαν τον ομαδικό τάφο στο στρατόπεδο της Παλωδιάς και μετάφεραν τα πτώματα όλων των Τουρκοκυπρίων «αγνοουμένων» που σκοτώθηκαν εκεί στις 15 Αυγούστου 1974 με τα φορτηγά της Πυροσβεστικής σε ένα αχρησιμοποίητο λατομείο στη Γεράσα. Τους έθαψαν εκεί. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, όταν το λατομείο της Γεράσας χρησιμοποιήθηκε ξανά, απομάκρυναν τα πτώματα από το λατομείο και τα έθαψαν σε ένα άλλο μέρος κοντά στο λατομείο της Γεράσας. Στην πραγματικότητα αυτός ήταν ο τρίτος τόπος ταφής του μαζικού τάφου και αυτός ήταν ο μαζικός τάφος που επισκέφτηκα το 2007, δηλαδή πριν από 16 χρόνια.

Οι δύο αδελφοί της Yildan, Ahmet και Yuksel... Τα οστά του Ahmet, αλλά όχι του Yuksel βρέθηκαν στην Παρεκκλησιά...

Το λατομείο

Όσο για το δεύτερο λεωφορείο, οι Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» από εκείνο το λεωφορείο θάφτηκαν σε ένα άλλο λατομείο στην Παρεκκλησιά. Πήγα και εκεί πριν την εκσκαφή και κατά τη διάρκεια των εκταφών. Ενώ οι εκταφές της ΔΕΑ συνεχίζονταν σε αυτόν τον μαζικό τάφο, οι εργασίες του λατομείου συνεχίζονταν με τεράστια φορτηγά να πηγαινοέρχονται.

Υπάρχουν ακόμα «αγνοούμενοι» δύο Τουρκοκύπριοι από εκείνα τα λεωφορεία - ένας από το πρώτο λεωφορείο και ένας άλλος από το δεύτερο λεωφορείο. Ο Τουρκοκύπριος που «αγνοείται» από το πρώτο λεωφορείο σύμφωνα με φήμες, πιστεύεται ότι θάφτηκε ξεχωριστά κάτω από μια ελιά στο στρατόπεδο της Παλώδιας ή έξω από αυτό. Όσο για τον Τουρκοκύπριο που «αγνοείται» από το δεύτερο λεωφορείο, υπάρχουν φήμες ότι είναι ακόμα θαμμένος στο λατομείο της Παρεκκλησιάς. Είναι αυτονόητο ότι οι συγγενείς των δύο αυτών Τουρκοκυπρίων «αγνοουμένων» από την Τόχνη περιμένουν ακόμα από τη ΔΕΑ να βρει τα οστά των αγαπημένων τους προσώπων για να μπορέσουν να τους θάψουν. Αν έχετε οποιαδήποτε πληροφορία για τους μαζικούς τάφους στο στρατόπεδο της Παλώδιας, στη Γεράσα και την Παρεκκλησιά, παρακαλώ προσπαθήστε να βοηθήσετε τη ΔΕΑ για να μπορέσουν να βρουν και να επιστρέψουν τα οστά αυτών των δύο «αγνοουμένων» Τουρκοκυπρίων που σκοτώθηκαν τον Αύγουστο του 1974 από την ΕΟΚΑ Β.

Εκσκαφές στη λίμνη της Γαλάτειας

Ο Niyazi Musa εξακολουθεί να είναι «αγνοούμενος» από το πρώτο λεωφορείο που τους πήραν από την Τόχνη...

«Αγνοούμενοι» Nyiazi και Yuksel

Η Sevgi, η αδελφή του Niyazi Musa, «αγνοούμενου» από το πρώτο λεωφορείο, πονάει πολύ και το ίδιο και η Yildan, η αδελφή του Yuksel Hamza που ήταν στο δεύτερο λεωφορείο και είναι ακόμα «αγνοούμενος», είναι συντετριμμένη. Ένας άλλος αδελφός της, του οποίου τα οστά βρέθηκαν στον ομαδικό τάφο στην Παρεκκλησιά -ο Ahmet Hamza- θάφτηκε αλλά ακόμα περιμένει να βρεθούν τα οστά του αδελφού της.

Η Yildan Sedef Gulakdeniz είναι καλλιτέχνιδα κεραμικής και αντικατοπτρίζει τον πόνο της στα κεραμικά που δημιουργεί και εκθέτει και η μεγαλύτερη επιθυμία της είναι να κάνει μια κοινή έκθεση με έναν Ελληνοκύπριο καλλιτέχνη κεραμικής για να μπορέσουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και το όνειρό της για ειρήνη. Τέτοιους ανθρώπους πρέπει να ακούμε, όχι αυτούς που προσπαθούν να δηλητηριάσουν την ατμόσφαιρά μας, αλλά ανθρώπους που έχουν πραγματικά υποφέρει και μας δείχνουν τον δρόμο για την ειρήνη.

ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ

Οι μαζικοί τάφοι στη λίμνη Γαλάτειας στην Καρπασία

Από τους πρώτους μαζικούς τάφους με τους οποίους ασχολήθηκα από το 2001 ήταν οι δύο μαζικοί τάφοι στη λίμνη Γαλάτειας στην Καρπασία. Μάλιστα μία από τις πρώτες συνεντεύξεις που είχα κάνει ήταν με τον Σπύρο Χατζηνικολάου το 2001, δηλαδή πριν από 22 χρόνια. Ο πατέρας του, ο δικαστής Τάκης Χατζηνικολάου ήταν «αγνοούμενος» από τη Γιαλούσα από τον Αύγουστο του 1974 και μετά τη δημοσίευση αυτής της συνέντευξης, δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από μια Τουρκοκύπρια αναγνώστρια που ήθελε να συναντηθώ κρυφά με μια άλλη αναγνώστριά μου. Κανονίσαμε να συναντηθούμε μαζί της σε ένα κτήριο συνδικαλιστικής οργάνωσης όπου μπαινόβγαινε πολύς κόσμος για να μην αντιληφθεί κανένας την παρουσία της. Συναντηθήκαμε μαζί της και μου διηγήθηκε την ιστορία της Γαλάτειας. Αυτό ήταν το μέρος όπου κρατούνταν οι Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι πολέμου από τη Γιαλούσα, την Επτακώμη, την Κώμη Κεπήρ και άλλες περιοχές, μερικές φορές ξυλοκοπούνταν και τελικά, πολλοί από αυτούς κατέληξαν να δολοφονηθούν και να θαφτούν σε δύο μαζικούς τάφους στη λίμνη της Γαλάτειας. Ο πατέρας της αναγνώστριάς μου είχε ενημερώσει τη ΔΕΑ για την τοποθεσία των μαζικών τάφων στη λίμνη της Γαλάτειας και όταν έκαναν εκταφές στον πρώτο ομαδικό τάφο, βρήκαν θαμμένους εκεί 11 «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους. Ο πατέρας της αναγνώστριάς μου επέμενε να μην φύγουν αλλά να συνεχίσουν να σκάβουν λίγα μέτρα μακριά από τον πρώτο μαζικό τάφο - ότι υπήρχε ένας δεύτερος μαζικός τάφος εκεί και που έπρεπε να σκάψουν, αλλά η ΔΕΑ έφυγε και χρειάστηκε χρόνια δουλειάς και προσπάθειας να τους πείσουμε να σκάψουν τον δεύτερο μαζικό τάφο. Ο πατέρας της αναγνώστριάς μου επέμενε και μου έλεγε: «Σκάβουν πάλι αλλά δεν σκάβουν αρκετά βαθιά». Όχι, αυτή η οικογένεια δεν ήταν αναμεμειγμένη με οτιδήποτε - απλά προσπαθούσε να βοηθήσει. Ο πατέρας της αναγνώστριάς μου γνώριζε τον πατέρα της Χριστίνας και του είχε δώσει τσιγάρα όταν τον κρατούσαν φυλακισμένο στη Γαλάτεια. Ήταν φίλοι. «Το κάνω αυτό για τη Χριστίνα» μου είπε πολλές φορές. Τελικά έστειλε κάποιον ως «μάρτυρα» -αφού δεν πίστευαν τον πατέρα της αναγνώστριάς μου- και είπε στη ΔΕΑ την τοποθεσία του δεύτερου μαζικού τάφου όπως του την περιέγραψε ο πατέρας της αναγνώστριάς μου. Και όταν τελικά έσκαψαν εκεί, ναι, βρήκαν τους έξι «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους σε αυτόν τον μαζικό τάφο. Και όπως ακριβώς είχε περιγράψει ο πατέρας της αναγνώστριάς μου, ήταν τόσο βαθύς όσο ένα δωμάτιο. Επισκεφτήκαμε τη λίμνη στη Γαλάτεια μαζί με τη Χριστίνα όταν γίνονταν οι εκταφές και δεν θα ξεχάσω ποτέ σε όλη μου τη ζωή αυτό το θέαμα. Ήταν σαν ένας σουρεαλιστικός πίνακας του Νταλί, κατεβήκαμε μέσα στον ομαδικό τάφο και είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια, τον αδελφό της Χριστίνας. Τον αναγνώρισε από το μπλουζάκι που φορούσε, ήταν δώρο από τον Καναδά και επειδή είχε νάιλον, δεν αποσυντίθεται και δεν διαλύεται με τα χρόνια, όπως γίνεται με το βαμβάκι. Ήμασταν σε απόλυτο σοκ όταν είδαμε πως τους είχαν ρίξει στον μαζικό τάφο τυχαία και ο θάνατος είχε παγώσει εκεί πάνω στα σώματά τους. Η Χριστίνα είχε υποσχεθεί στη μητέρα της Παναγιώτα ότι θα έκανε τα πάντα για να βρει τα οστά του πατέρα και του αδελφού της. Και επιτέλους μπορούσε να αναπνεύσει με ανακούφιση αφού βρήκαμε τον τόπο ταφής τους. Μετά τις εξετάσεις DNA, πήρε τα οστά και τα έθαψε και η μητέρα της Παναγιώτα Παύλου Σολωμή ήταν στην κηδεία παρά την ηλικία της και τις ασθένειές της. Παρευρεθήκαμε όλοι στην κηδεία.