Η αβάστακτη άνεση της κατοχής

Εγώ δεν σπούδασα στην Τουρκία. Σπούδασα στη Σοβιετική Ένωση. Πέρασα από μια μαρξιστική εκπαίδευση. Υπήρχε ένα τεράστιο γύψινο άγαλμα του Λένιν στον διάδρομο της σχολής μας η οποία έβλεπε προς την Κόκκινη Πλατεία στη Μόσχα. Από τα παράθυρα των τάξεών μας φαίνονταν οι κόκκινοι πύργοι του Κρεμλίνου. Εκεί κανείς δεν μπορούσε να μιλήσει κατά του Λένιν, δεν μπορούσε να αντιταχθεί στις ιδέες του και δεν μπορούσε να πει ότι δεν τον αγαπούσε. Πέρασα συνολικά δεκαπέντε χρόνια στη Μόσχα. Τα εφτά στη σχολή και τα οκτώ ως διαπιστευμένος δημοσιογράφος. Δηλαδή, αφότου αποφοίτησα το 1977 και έφυγα απ’ εκεί, επέστρεψα ξανά στη Μόσχα το 1990 ως διαπιστευμένος δημοσιογράφος. Είδα και τον σοσιαλισμό και την κατάρρευση του σοσιαλισμού. Έζησα γεγονότα τα οποία έκαναν άνω - κάτω το μυαλό και την καρδιά μου. Άρχισα να αμφισβητώ τα πάντα ξανά. Μια μέρα επισκέφτηκα τον κοσμήτορα της σχολής μας, Γιασέν Νικολάγιεβιτς Ζασούρσκι, ο οποίος δεν απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του ακόμα και αφότου κατέρρευσε ο σοσιαλισμός. Δεν είχε απομείνει τίποτα από τις παλιές σοσιαλιστικές εποχές στη σχολή της οποίας πέρασα την πόρτα δεκατρία χρόνια μετά Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν το άγαλμα του Λένιν, που δεν είχε απομακρυνθεί ακόμα από τον διάδρομο. Όμως, ήταν σπασμένο. Ήταν φανερό πως όποιος περνούσε του έδινε μια κλοτσιά. Ο Ζασούρσκι χάρηκε πολύ όταν με είδε. Μου πρότεινε να διδάσκω στη σχολή. Δεν δέχτηκα. «Πώς γίνεται», είπα, «εσείς εδώ μας κάνατε μαρξιστικά μαθήματα, πώς θα κάνω εγώ το αντίθετο απ’ αυτό τώρα;»         

Τα χρόνια που πέρασα στη Σοβιετική Ένωση υπήρξαν κομβικό σημείο στη ζωή μου. Αργότερα, πάντα μέσα από εκείνο τον φακό έβλεπα τα γεγονότα στην Κύπρο. Μέσα στην ψυχή μου πήραν εκ νέου νόημα ο σοσιαλισμός, ο καπιταλισμός, η επανάσταση, ο εθνικισμός, η τάξη κ.λπ. Ο ενδοτισμός και ο ξεσηκωμός. Η εθελοντική σκλαβιά και η υποταγή. Στη Σοβιετική Ένωση είδα την άνευ όρων υποταγή στο κόμμα και στο κράτος. Είδα την τάξη πραγμάτων η οποία εξαφάνιζε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των σοσιαλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που ήταν δορυφόροι της Σοβιετικής Ένωσης και τις ανάγκαζε να γίνουν κόλακες. Επέστρεψα στην πατρίδα με αυτά τα συναισθήματα. Δεν συμμετείχα καθόλου στους εορτασμούς νίκης της ιμπεριαλιστικής Δύσης.   

Στην πρώτη επιστροφή μου βρήκα μοιρασμένη την πατρίδα μου την οποία είχα αφήσει ενιαία. Αυτό ήταν ένα απερίγραπτα θλιβερό συναίσθημα για εμένα. Παράνοια του πλιάτσικου. Πληθυσμός που μεταφέρθηκε στο νησί. Και η χώρα μου που απαγορευόταν να περάσω στην απέναντι πλευρά της. Ακόμα δεν είχαν σβηστεί από την άσφαλτο τα σημάδια των τανκ. Έστω και αν είχε τελειώσει ο πόλεμος, υπήρχε παντού στρατός. Εισβολή και κατοχή. Όμως, κανείς δεν την αποκαλούσε «εισβολή και κατοχή». Ήταν η εποχή που μιλούσαν με ψιθύρους. Σαν να ήξεραν όλοι ποιος ήταν ο πραγματικός ένοχος, όμως δεν μπορούσαν να το πουν. Είχαμε περάσει σε ένα πολυκομματικό σύστημα. Μας ίδρυσαν ένα κράτος. Μας έδωσαν στο χέρι μια βουλή. Πάρτε την και χασομεράτε. Τι καταπληκτικά παιχνίδια ήταν. Μας άρεσαν πολύ αυτά τα παιχνίδια. Μας άρεσαν τόσο πολύ, που ύστερα γίναμε οι μεγαλύτεροι υπερασπιστές του κράτους, που αρχικά αντιτασσόμασταν στην ανακήρυξή του. Όλα τα πολιτικά μας κόμματα.       

Η αντιπολίτευσή μας ουδέποτε αντιτάχθηκε στην Τουρκία. Ασχολήθηκε συνεχώς μόνο με τους δούλους της Άγκυρας. Έτσι, όλοι, εκτός των αποκαλούμενων περιθωριακών, έγιναν οπαδοί του στάτους κβο. Οι εκλογές για το θεαθήναι μετατράπηκαν σε κούρσα υπηρεσίας προς την Τουρκία. Όταν έγινε αντιληπτό ότι δεν είναι δυνατό να κερδίσει κανείς εκλογές χωρίς να πάρει άδεια από την Άγκυρα, αναπτύχθηκε η νοοτροπία της υποταγής μέσα στην κοινότητα. Οι σχέσεις μας με την Τουρκία πάντα μου θύμιζαν την τότε Σοβιετική Ένωση και τα κράτη δορυφόρους στην Ανατολική Ευρώπη. Ουσιαστικά εμείς ήμασταν και χειρότεροι από εκείνους ως δορυφόρος της Τουρκίας. Τουλάχιστον η Ουγγαρία το 1956 και η Τσεχοσλοβακία το 1968 είχαν δοκιμάσει να απαλλαχτούν. Όμως, δεν τα κατάφεραν. Η Σοβιετική Ένωση κατέστειλε με τανκ εκείνους τους ξεσηκωμούς. Εμείς δεν δοκιμάσαμε έστω και μία φορά να απαλλαχτούμε. Και επειδή δεν δοκιμάσαμε, δεν είδαμε πώς θα κατέστελλε ο κατακτητής μας αυτό τον ξεσηκωμό.     

Είδα και εδώ ένα αντίγραφο των σχέσεων κόμματος -λαού που είχα δει στη Σοβιετική Ένωση. Δεν υπάρχει απολύτως καμία διαφορά. Ειδικά στα αριστερά κόμματα το μοντέλο είναι το ίδιο. Δεν ωφελούν σε τίποτε άλλο από το να εμβολιάζουν τη νοοτροπία της υποταγής στην κοινότητα αυτά τα κόμματα που μετατράπηκαν σε φρουρό του υφιστάμενου στάτους κβο. Έτσι, στέκονται ως το μεγαλύτερο εμπόδιο μπροστά στον αγώνα ενάντια στην εισβολή και την κατοχή. Είμαι βέβαιος πως αν ήταν στη Μόσχα, θα έριχναν και αυτοί μια κλοτσιά στον πισινό του Λένιν!