Η 1η Απριλίου 1955 γέννησε τo πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974

«Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές»

Διονύσιος Σολωμός, 1797-1857

Εθνικός ποιητής  

Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ για την ένωση άρχισε την 1^η Απριλίου 1955, διακόπηκε το 1959 με την επίτευξη των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου και επανήρχησε το 1971, για να τελειώσει τελεσίδικα με την τραγική τουρκική εισβολή. Οι τελευταίες πράξεις της ΕΟΚΑ ήταν οι σφαγές των 126 Τ/Κ γυναικόπαιδων και ηλικιωμένων από τα τρία μικρά τ/κ χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου -Μάραθα, Σανταλάρη και Αλόα- καθώς και η εκτέλεση 83 Τ/Κ άοπλων αιχμαλώτων από την Τόχνη, τον Αύγουστο του 1974.

Ο αδέκαστος ιστορικός δεν μπορεί να ξεχωρίσει τη δράση της ΕΟΚΑ Α΄ από τη δράση της ΕΟΚΑ Β΄. Απλά θα διαιρέσει το βιβλίο του για την ΕΟΚΑ σε δύο τόμους, Α και Β: ο πρώτος τόμος θα αναφέρεται στην περίοδο 1955-59 που η Κύπρος ήταν βρετανική αποικία και ο δεύτερος στην περίοδο 1971-74 που η Κύπρος ήταν, θεωρητικά, ανεξάρτητο  κράτος. Και θα το κάνει αυτό διότι, για να λέμε τα σύκα- σύκα και τη σκάφη -σκάφη,  ΕΟΚΑ Α΄ και ΕΟΚΑ Β΄ ήταν ένα και το αυτό. Και στις δύο περιόδους ο στόχος ήταν ό ίδιος: η ένωση με τη «μητέρα» Ελλάδα. Και στις δύο περιόδους ο αρχηγός ήταν ο ίδιος- ο Γρίβας. Και στις δύο περιόδους οι τομεάρχες ήταν οι ίδιοι. Και στις δύο περιόδους το modus operandi ήταν το ίδιο- δολοφονίες «εχθρών» και ανατινάξεις κυβερνητικών κτηρίων. Η διαφορά είναι ότι ενώ η ΕΟΚΑ την περίοδο 1955-59 τύγχανε της υποστήριξης της συντριπτικής πλειοψηφίας της Δεξιάς, η ΕΟΚΑ του 1971-74 είχε πολύ λιγότερη λαϊκή υποστήριξη, αν και σύμφωνα με κάποιους μελετητές η απήχησή της δεν ήτανε καθόλου αμελητέα, αφού είχε 20.000 στρατευμένα μέλη και 5.000 μάχιμους (βλ. Σπυρου Παπαγεωργιου «Από την ΕΟΚΑ στην ΕΟΚΑ Β΄», σελ. 13 ).

Πού οφείλεται όμως η επαναδραστηριοποίηση της ΕΟΚΑ το 1971; Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα τον Ιούνη του 1971 συμφωνήθηκε μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Οσμάν Ολτζάι και του υφυπουργού Εξωτερικών της χούντας  Ξανθόπουλου Παλαμά -με την έγκριση φυσικά των ΗΠΑ- ένα μακρόπνοο σχέδιο που θα οδηγούσε στη  διχοτόμηση της Κύπρου. Λίγες βδομάδες αργότερα, ο Γρίβας, που ήταν υπό αστυνομική επιτήρηση στην Ελλάδα «διέλαθε» της προσοχής των υπευθύνων και ήρθε παράνομα στην Κύπρο για να συνεχίσει τον ανένδοτο αγώνα για την… ένωση. Απ΄εκείνη την ημέρα άρχισε η αντίστροφος μέτρηση για τη συμφορά της Κύπρου. Θα 'πρεπε όμως να τηρηθεί η αλληλουχία που συνέστησαν οι ΗΠΑ: πρώτα προλείανση του εδάφους για χουντική εισβολή (κατ' ευφημισμό πραξικόπημα) και μετά, ως επιστέγασμα, η έλευση του Αττίλα. Αυτό που δεν πήγε κατ' ευχήν για τους συνωμότες ήταν η διάσωση του Μακάριου, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

Διερωτώμαι πώς γίνεται από τη μια να θρηνούμε την επέτειο της 15^ης Ιουλίου και από την άλλη να εορτάζουμε με δοξολογίες και παρελάσεις την 1^η Απριλίου. Όταν όλοι γνωρίζουμε ότι η ΕΟΚΑ Β΄, η μετεξέλιξη της ΕΟΚΑ, μαζί με τη χούντα εκτέλεσαν το πραξικόπημα  που προκάλεσε τον  Αρμαγεδδώνα του '74. Φοβάμαι ότι ο ιστορικός του μέλλοντος θα μας αποκαλέσει «σχιζοφρενείς». Θα αντιταχθεί ότι η ΕΟΚΑ ανέδειξε ήρωες που όλοι θαυμάζουν. Φυσικά! Στην πρώτη περίοδο της δράσης της οργάνωσης γράφτηκαν σελίδες απίστευτου ηρωισμού, με τους Βρετανούς να οδηγούν στην αγχόνη και να εκτελούν νεαρά παιδιά που συμμετείχαν στην ΕΟΚΑ. Καραολής, Δημητρίου, Πατάτσος, Παναγίδης, Παλληκαρίδης… Όλοι στάθηκαν μπροστά στην αγχόνη ψέλνοντας τον εθνικό ύμνο και φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάδα». Κρίμα όμως, διότι η παπαδοκρατία τότε τους έκανε να πιστεύουν ότι σκοτώνοντας Άγγλους ή ανατινάζοντας κυβερνητικά κτήρια, αυτό έφερνε την Κύπρο πιο κοντά στην Ελλάδα, ενώ, στην πραγματικότητα, το αντίθετο συνέβαινε. Η θυσία τους ήταν μάταιη, αφού και ο στόχος ήταν ανέφικτος. Αυτός όμως ο ηρωισμός ήταν μόνο μια πτυχή του αγώνα της ΕΟΚΑ. Υπάρχει και η άλλα όψη της οργάνωσης που δεν μας επιτρέπει να μιλάμε για το «έπος της ΕΟΚΑ». Το 1958 δολοφονούνταν ή κακοποιούνταν δεκάδες  Ε/Κ για τα φρονήματά τους με τον πιο άγριο τρόπο. Το αποκορύφωμα της αγριότητας, σύμφωνα με τη μαρτυρία του αξέχαστου δημοσιογράφου Χριστάκη Κατσαμπά, ήταν η εκτέλεση του Σάββα Μένοικου τον οποίον έδεσαν σε δέντρο στο προαύλιο της εκκλησίας του Λευκονοίκου και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Ενώ τον λιθοβολούσαν, του έβαζαν περιττώματα στο στόμα, τον έφτυναν και τον έβριζαν. Πώς, επίσης, μπορούμε να μιλάμε για το έπος της ΕΟΚΑ όταν  άντρες της  διαδοχικά κατέλαβαν, άρπαξαν τον οπλισμό και ανατίναξαν τους αστυνομικούς σταθμούς στο Πισσούρι, στη Λεμεσό, στο Παραλίμνι, στην Αμμόχωστο, στο Πραστειό, στα Λεύκαρα, στην Κοκκινοτριμιθιά, την Αγκαστίνα, στην Καλαβασό, στη Βατυλή και αλλού; Πολλοί από τους σταθμούς αυτούς ήταν σταθμοί επιστράτευσης και κατά την εισβολή οι έφεδροι παρουσιάζονταν μπροστά σε ερείπια. Τέλος, πώς μπορούμε να μιλάμε για το έπος όταν άντρες-κτήνη της ΕΟΚΑ εκτέλεσαν εν ψυχρώ Τ/Κ  άοπλους άνδρες και γυναικόπαιδα που αποτελούν μια από τις μαύρες σελίδες στην ιστορία του τόπου μας;

Για τη σημερινή επέτειο του πραξικοπήματος ένοχος είναι ο εσμός των παπάδων που αποφάσισαν να διεκδικήσουν την ένωση με ένοπλα μέσα για τα δικά τους οικονομικά οφέλη.  Κι όμως, κάθε 1^η Απριλίου εορτάζουμε την επέτειο με δοξολογίες. Προσπαθώ να σκεφτώ ένα καλό που έκανε αυτός ο αγώνας, αλλά τα δίκτυα της φαντασίας μου δεν μπορούν να συλλάβουν κανένα. Η 1^η Απριλίου μόνο δεινά επισώρευσε και κατέληξε στις 15 Ιουλίου. Αυτό που με λυπεί, είναι ότι το περιβάλλον στην Κύπρο- το σχολείο, η οικογένεια, τα ΜΜΕ- παράγει ανίδεους Ιστορίας, και γι΄αυτό γινόμαστε τα πιο πρόθυμα θύματα και τα πιο εύκολα αθύρματα των λαϊκιστών, των «πατριωτών», των δημαγωγών, των ρασοφόρων, των λαοπλάνων, των απατεώνων, των κερδολάγνων.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας