Από εσένα εξαρτάται, κύριε Πρόεδρε

«Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες», έλεγε ο Αμερικανός συγγραφέας Μαρκ Τουαίην (1835-1910). Στη δική μας περίπτωση μπορεί να χάσαμε πολλές φορές το τρένο της ιστορίας και να αγνοήσαμε τα κτυπήματά της, αλλά φαίνεται υπάρχουν ακόμα προοπτικές για ομοιοκαταληξίες.

Το 1999, και συγκεκριμένα στις 10 και 11 Δεκεμβρίου, κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι, στα συμπεράσματα υπήρξε η επιβεβαίωση της ένταξης της Κύπρου χωρίς προϋπόθεση τη λύση του Κυπριακού. Βέβαια, τα πιο πάνω δεν ήσαν ανοικτή επιταγή από τους Ευρωπαίους αλλά έμμεση πίεση προς την πλευρά μας. Πίστευαν ότι οι συνομιλίες θα είχαν αίσιο τέλος γιατί οι τότε ηγέτες Κύπρου και Ελλάδος, Γλαύκος Κληρίδης και Κώστας Σημίτης, εθεωρούντο αξιόπιστοι και έχαιραν εκτίμησης μεταξύ των κύκλων των Βρυξελλών. Στην ουσία η ένταξη της Κύπρου ήταν προσωπική επιτυχία των ηγετών Κύπρου και Ελλάδος.

Παράλληλα, συμφωνήθηκε η έναρξη των διαπραγματεύσεων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ και η παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στο δικαστήριο της Χάγης, αν δεν μπορούσαν μέχρι το 2004 να λυθούν μέσω συνομιλίων. Το τραγικότερο όλων είναι ότι το τεράστιο εθνικό επίτευγμα του Ελσίνκι όχι μόνο αγνοήθηκε αλλά χαρακτηρίστηκε ως μια μειοδοτική συμφωνία, αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά. Με πρωτεργάτη τον Κώστα Καραμανλή, χάθηκε ακόμα μια ευκαιρία για να λυθούν τα κυριότερα προβλήματα του ελληνισμού. Δυστυχώς ο λαϊκισμός νίκησε τον ρεαλισμό και όταν η ιστορία κτυπούσε επίμονα την πόρτα μας, ο Κώστας Καραμανλής δήλωνε απών. Ναι μεν διαφώνησε με την απόφαση του 1999, όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές διαφορές, αλλά από την άλλη δεν έπραξε το παραμικρό για μια εναλλακτική επιλογή. Αντίθετα, στην κρισιμότερη σύνοδο του Μπούρκενστοκ συμπεριφέρθηκε ως ο τελευταίος κομπάρσος παρά ως ο ηγέτης του εθνικού κέντρου.

Σήμερα, 23 χρόνια μετά, ίσως να μπορεί να επαναληφθεί παρόμοιο σενάριο, για λύση των ελληνοτουρκικών διαφορών και κατ’ επέκταση του Κυπριακού. Ίσως να έχουμε κάτι που, «ομοιοκαταληκτικά» τουλάχιστον, θα ομοιάζει με το Ελσίνκι.

Ο Ταγίπ Ερντογάν επαναβεβαίωσε τον Σαρλ Μισέλ για τη θέλησή του για τη θετική ατζέντα των ευρωτουρκικών σχέσεων. Σίγουρα απαραίτητη προϋπόθεση είναι η λύση των βασικών ελληνοτουρκικών διαφορών είτε με απευθείας συνομιλίες είτε με προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης. Η απόφαση του Ελσίνκι, έστω ως οδηγός, είναι ακόμα στο τραπέζι. Τα συμπεράσματα του πρόσφατου συμβουλίου κορυφής, τηρουμένων βεβαίως των σημερινών συγκυριών και πραγματικοτήτων, ομοιάζουν με το Ελσίνκι. Σίγουρα υποτονική μέχρι χωρίς ουσία η αναφορά στο Κυπριακό και πολύ πιο κάτω από τις προσδοκίες του Προέδρου, αλλά έγινε μια αρχή. «Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παραμένει πλήρως προσηλωμένο σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, κατά τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ των ΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο (acquis). Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί για την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας της οποίας ηγούνται τα Ηνωμένα Έθνη, με όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της». Αναφορικά με την Τουρκία, και πάλι η παράγραφος των συμπερασμάτων θα μπορούσε να παραλληλιστεί με το Ελσίνκι. «Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του αναφορικά με τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Ιουνίου του 2021 και της Δήλωσης του Μαρτίου του 2021, και λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες εκλογές στην Τουρκία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον ύπατο εκπρόσωπο και την επιτροπή να υποβάλουν έκθεση για την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας, χτίζοντας πάνω στα εργαλεία και επιλογές που έχει προσδιορίσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με προοπτική να προχωρήσουν κατά τρόπο στρατηγικό και προσανατολισμένο στο μέλλον».

Συνεπώς, 23 χρόνια μετά, υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για ένα νέο Ελσίνκι. Από πλευράς Ελλάδος το εχέγγυο είναι η θριαμβευτική επανεκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν υπάρχει στην Κύπρο κάτι αντίστοιχο του Γλαύκου Κληρίδη. Επαφίεται λοιπόν στον νέο Πρόεδρο ποιο ρόλο θέλει να παίξει ή καλύτερα πια φιλοσοφία θέλει να υιοθετήσει. Τη φιλοσοφία της διατήρησης του στάτους κβο του Τάσσου Παπαδόπουλου ή το ρεαλπολιτίκ του Γλαύκου Κληρίδη; Τις αλλοπρόσαλλες και καταστροφικές πολιτικές του προκατόχου του ή τη σύνεση και τον πραγματισμό των Γλαύκου Κληρίδη και Κώστα Σημίτη;

Την ερχόμενη Τρίτη 11 Ιουλίου, ο ΥΠΕΞ συναντάται με τον ΓΓ των ΗΕ σίγουρα μεταφέροντας μηνύματα του Προέδρου Χριστοδουλίδη. Το τι θα μεταφέρει στον Αντόνιο Γκουτέρες είναι το μεγαλύτερο ορόσημο. Αν του πει τα «ναι μεν αλλά», τότε το Κυπριακό τελείωσε. Αν τον πείσει ότι δεχόμαστε το πλαίσιό του χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις, τότε υπάρχει η προοπτική για επανέναρξη των συνομιλιών. Κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας, από σένα εξαρτάται το αν θα δοξαστείς από την ιστορία ή αν θα μείνεις στο περιθώριο σαν ένα από τα ίδια. Από σένα εξαρτάται αν η ιστορία θα σε καταγράψει ως έναν ακόμα από την πλειάδα των καταραμένων ηγετών που καταπόντισαν την πατρίδα ή ως έναν ηγέτη του φωτός, της ελπίδας και του ευοίωνου μέλλοντος. Στην ουσία από σένα εξαρτάται το μέλλον των παιδιών μας, και σίγουρα των παιδιών σου, σε αυτήν τη μαρτυρική γη.