Η δύσκολη επιλογή του τρίτου δρόμου

Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Διομήδης Σπινέλλης εντυπωσίασε πρόσφατα τους φοιτητές του και μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας, κάνοντας κάτι όχι και τόσο αναμενόμενο:

Παρέλαβε ηλεκτρονικά τις μελέτες των φοιτητών του για τα θέματα που τους είχε αναθέσει, και διαπίστωσε ότι στην πλειονότητά τους αυτές ήταν το προφανές αποτέλεσμα απαντήσεων σε σχετικά ερωτήματα προς το Chat GPΤ. Η αναμενόμενη αντίδραση θα ήταν να απορρίψει τις μελέτες αυτές, να επιπλήξει τους φοιτητές του που έπεσαν σε αυτό το πονηρό ολίσθημα, και να τους ζητήσει με αυστηρότητα να εργαστούν έντιμα· ετοιμάζοντάς του νέες, αυθεντικές εργασίες.

Αντί αυτού, ενημέρωσε όλους αυτούς τους φοιτητές ότι θα αποδεχόταν τις εργασίες τους αν προχωρούσαν σε μια σειρά από συμπληρώσεις. Για παράδειγμα, να παραθέσουν σχετική δημοσιευμένη βιβλιογραφία που να τεκμηριώνει τις απαντήσεις, να παραθέσουν τα ίδια τα ερωτήματα που εκείνοι έθεσαν στο Chat GPT, να κρίνουν την επάρκεια και την ακρίβεια των απαντήσεών του, και να γράψουν κεφάλαιο με τη δική τους δημιουργική συμβολή στη διαδικασία επεξεργασίας των απαντήσεων.

Η τακτική του, μετά από δική του επιμονή και σκληρή δουλειά, εν τέλει πέτυχε.

Η διαφορά

Το σημαντικότερο σε αυτό το περιστατικό είναι ότι ο συγκεκριμένος καθηγητής διάλεξε μιαν τρίτη επιλογή, πέρα από τις δύο εύκολες και προφανείς.

Η πρώτη επιλογή είναι η πιο συνηθισμένη ανάμεσα στους συναδέλφους του. Η επιλογή της άρνησης: «Δεν φτιάχνονται έτσι οι μελέτες, αυτό είναι απάτη, να τις ξαναφτιάξετε!» Η δεύτερη επιλογή, είναι εκείνη της βολικής αποδοχής της πραγματικότητας ως κάτι το μοιραίο: «Τι να κάνουμε; Είναι αναπόφευκτο να καταφεύγουν στα τεχνολογικά εργαλεία οι νέοι. Εξάλλου, γιατί να μπλέκω τώρα με απορρίψεις, εξ υπαρχής δουλειά και διόρθωση νέων μελετών; Προσποιούμαι ότι δεν κατάλαβα και τις αποδέχομαι».

Ο Δ. Σπινέλλης ακολούθησε μιαν τρίτη επιλογή: «Αποδέχομαι ότι η χρήση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης είναι πλέον μια πραγματικότητα. Η οποία δεν θα αλλάξει, ούτε θα σταματήσει με τη δική μου άρνηση. Ούτε και πρέπει. Αλλά, ας τους μάθω ότι η χρήση τους, για να είναι δημιουργική και παραγωγική, θα πρέπει να χτίζει πάνω στα προϊόντα της, ώστε να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Ως χρήστες της τεχνολογίας και ως κοινωνία».

Η δυσκολία

Ας δούμε το παράδειγμα ως μια γενικότερη κατάσταση. Η επιλογή ενός δημιουργικού δρόμου, πέραν της άρνησης ή της απόλυτης προσαρμογής, φαίνεται να είναι η «σωστή συνταγή». Γιατί λοιπόν δεν την ακολουθούμε όλοι, σε όλα τα ζητήματα;

Ο ένας λόγος είναι γιατί πιστεύουμε ότι αφορά μόνο κάποιον άλλο. Στην προκειμένη, τον συγκεκριμένο καθηγητή και τους φοιτητές του. Μας εντυπωσιάζει το περιστατικό, αλλά ώς εκεί. Είναι πολύ πιο δύσκολο να δεχτούμε ότι δείχνει ένα γενικότερο μοντέλο σκέψης που μας αφορά προσωπικά και αντανακλάται στην καθημερινή μας συμπεριφορά και στις επιλογές μας. Δεν μας περνά καν από το μυαλό. Και όταν κάποιος μας το επισημαίνει, λέγοντάς μας «γιατί δεν αναζητάς κι εσύ τον τρίτο, δημιουργικό δρόμο στο Χ θέμα;», η απάντηση είναι περίπου δεδομένη: «Άλλο αυτό. Το δικό μου θέμα είναι διαφορετικό!»…

Γιατί, το να αποδεχτούμε πως αυτή είναι η λύση π.χ. στην όποια πονηριά του παιδιού μας, στα προβλήματα με τους συναδέλφους στη δουλειά, ακόμη και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε μεγάλα ζητήματα όπως η οικονομία, η διαφθορά, το Κυπριακό, συνεπάγεται πολλή ευθύνη και πολύ κόπο! Συγχαίρουμε τον Δ. Σπινέλλη, αλλά ούτε θέλουμε να ακούσουμε για τις εργατοώρες, την ψυχική ενέργεια και όλα τα υπόλοιπα που συνεπαγόταν η επιλογή του.

Δίπλα σ’ όλα αυτά, είναι και το γεγονός ότι, ενόσω απλώς θαυμάζουμε το «μεμονωμένο περιστατικό» του όποιου Σπινέλλη, αυτό δεν συνεπάγεται κάτι ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό για τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, που συμπεριφερόμαστε, και κάνουμε τις επιλογές μας. Αν τολμήσουμε και το γενικεύσουμε, ανατρέπεται το στερεοτυπικό σύμπαν των ερμηνειών και των «απόψεων μας». Τότε, θα είμαστε υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουμε την προσωπική μας σχέση π.χ. με τη διαφθορά και την ανοχή που επιδεικνύουμε σ’ αυτήν, τις μικρές λαμογιές μας στη δουλειά – που στη γενίκευσή τους είναι γάγγραινα για την οικονομία και το κράτος δικαίου. Θα πρέπει να απαρνηθούμε ακόμη και το βολικό «πήγαινε έλα» της λογικής μας στο Κυπριακό: Ανάμεσα στο «ξέρω ότι ο Αναστασιάδης και ο Χριστοδουλίδης μας δουλεύουν, αλλά καλύτερα να μείνουμε όπως είμαστε»· και στο «δεν δέχομαι την πραγματικότητα της κατοχής, αλλά στην ανάγκη ας κρατήσουν οι Τούρκοι τη μισή Κύπρο».

Επανάσταση

Κάθε κοινωνία και κάθε υποσύστημά της έχουν καθιερωμένες νόρμες και δομές. Αυτές, με την πάροδο του χρόνου τείνουν να γίνουν ένα καθεστώς, δύσκολα μεταβαλλόμενο. Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις σύγχρονες κοινωνίες και σε αυτές που υστέρησαν στη διαδρομή προς τον εκσυγχρονισμό είναι ότι οι πρώτες ενσωμάτωσαν μέσα στις δομές και τις σχέσεις τους τη διαδικασία δημιουργικής ανανέωσης· ενώ οι δεύτερες όχι.

Το αποτέλεσμα είναι: Αυτό που για π.χ. τον Ολλανδό είναι αυτονόητο, δηλαδή ότι έχει προσωπική υποχρέωση να αναγνωρίζει με εντιμότητα τις αλλαγές στον κόσμο και να χτίζει δημιουργικά το μέλλον πάνω σε αυτές, για π.χ. τον Ελληνοκύπριο είναι μεγάλη ανατροπή, ισοδυναμεί στην πράξη με επανάσταση! Για τον πρώτο, η καινοτομία στην οικονομία είναι υποχρέωση. Για τον δεύτερο, η εγκατάλειψη της παρασιτικής οικονομίας, του ξεπλύματος κεφαλαίων, και ο παραμερισμός των διεφθαρμένων, δεν είναι αυτονόητα· συνιστούν τεράστια ανατροπή. Ολόκληρο βουνό!

Ο τρίτος δρόμος είναι δύσκολος για εμάς, τόσο για το μυαλό μας όσο και στην πράξη. Εύκολο είναι να κλείνεις τα μάτια στις νέες συνθήκες, να αποφεύγεις να παραδεχτείς ότι μετά από 49 χρόνια κατοχής τα πράγματα έχουν αλλάξει. Εύκολο είναι, επίσης, μέσα από αόριστα μεγάλα λόγια, να αποδέχεσαι σιωπηλά ότι η μισή Κύπρος θα μείνει μόνιμα υπό τουρκική κατοχή. Το δύσκολο είναι να αναγνωρίσεις έντιμα αλλά και δημιουργικά τις νέες συνθήκες· για να σκεφτείς και να δουλέψεις σκληρά για την καλύτερη δυνατή εφικτή λύση.

ΚΑΛΑΘΙ

• …με τα κινούμενα σχέδια (1) : Υποτίθεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κόμπος θα πήγαινε στη Ν. Υόρκη για να ενημερώσει για τις θέσεις μας, πριν προλάβει να τις παρουσιάσει παραποιημένες ο Κόλιν Στιούαρτ! Κι όμως, παραμονές της επίσκεψής του στην έδρα των Η.Ε,, ο Γκουτέρες με έκθεσή του στο Σ.Α. έστειλε το μήνυμα: «Σας ξέρω κι από την καλή κι από την ανάποδη, εσάς και τις πραγματικές σας θέσεις». Ήταν πάντα καθαρός με τις ευθύνες Αναστασιάδη. Τώρα, πήγε ένα βήμα πιο πέρα ο Γκουτέρες: Για τις ευθύνες Χριστοδουλίδη και Τατάρ ήταν Ξεκάθαρος – κατά την αγαπημένη έκφραση Χριστοδουλίδη!…

• …με τα κινούμενα σχέδια (2) : Σκληρό ροκ στο παρασκήνιο για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Ακόμη πιο σκληρό στις αμερικανοτουρκικές, ιδιαίτερα στο γήπεδο του ΝΑΤΟ (και της ένταξης της Σουηδίας). Κι εμείς οραματιζόμαστε ακόμη απεσταλμένους που θα έρθουν από ΟΗΕ και ΕΕ για να τους πούμε τα ίδια: Δεν δεχόμαστε τα τρία από τα έξι σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες, δεν δεχόμαστε ΜΟΕ, δεν συνομιλούμε με το κατοχικό καθεστώς, και τα όμοια. Αυτά τα ξέρουν ήδη. Όχι απεσταλμένο να μας στείλουν, ούτε SMS να τους στείλουμε εμείς δεν χρειάζεται!

• …με τα κινούμενα σχέδια (3) : Όλη αυτή η παρωδία με τα νομοσχέδια για τα κόκκινα δάνεια, ιδιαίτερα με το κομμάτι που αφορά το δικαίωμα προσφυγής στη δικαιοσύνη, έδειξαν ότι ο Πρόεδρος δεν έχει βρει ακόμη τα πατήματά του. Δεν αποφάσισε πού θα «γείρει». Και ότι νομίζει πως βρισκόμαστε ακόμη σε προεκλογική περίοδο, όπου θα πρέπει να ικανοποιεί τους πάντες. Ακόμη και τις πιο αντιφατικές μεταξύ τους θέσεις. Το ίδιο σε όλα τα ζητήματα. Ακόμη και το προχθεσινό αλαλούμ με την υπογραφή της διακήρυξης δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΙ, ή εκείνο της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία, την ίδια συμπεριφορά δείχνουν. Του τύπου «όπου φυσά»…