Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για την ΑΤΑ

Οι διαπραγματεύσεις συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων για την παραχώρηση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ) έφτασαν σε αδιέξοδο και οδήγησαν σε απεργιακά μέτρα. Η ΑΤΑ είναι ένας μηχανισμός που αποκαθιστά στους μισθούς την ετήσια απώλεια της αγοραστικής τους δύναμης λόγω των γενικών αυξήσεων των τιμών, δηλαδή λόγω του πληθωρισμού. Αν για παράδειγμα ένας εργαζόμενος με τον μισθό που παίρνει σήμερα αγοράζει συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, μετά πάροδο κάποιου χρόνου λόγω της αύξησης των τιμών θα αγοράζει λιγότερα. Για να αγοράσει τα ίδια αγαθά και υπηρεσίες θα πρέπει ο μισθός του να αυξηθεί. Γι’αυτό τον σκοπό προσφέρεται η ΑΤΑ και για τον καθορισμό της υπολογίζονται οι τιμές ορισμένων αντιπροσωπευτικών αγαθών και υπηρεσιών. Επινοήθηκε σε χώρες του εξωτερικού λόγω των μεγάλων πληθωριστικών πιέσεων. Ωστόσο οι περισσότερες χώρες λόγω προβλημάτων που προέκυψαν εγκατέλειψαν τον θεσμό.

Οι υποστηρικτές της διατήρησης της ΑΤΑ και οι πολέμιοί της εκφράζουν δύο διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές φιλοσοφίες και η κάθε μία έχει τα επιχειρήματά της. Οι οργανώσεις των εργαζομένων εκτιμούν ότι η ΑΤΑ κατοχυρώνει και προστατεύει τις απολαβές τους και τους προφυλάσσει από αυξήσεις των αγαθών χωρίς να έχουν την ανάγκη κάθε φορά να διεκδικούν το αυτονόητο. Θεωρούν ότι αποτελεί μια σημαντική τους κατάκτηση, αφού ο θεσμός έχει μεγάλη προϊστορία στην Κύπρο, και τυχόν κατάργησή της θα σημαίνει απώλεια κεκτημένων.

Υπάρχουν όμως και εκείνοι που εισηγούνται την κατάργησή της και προβάλλουν πολύ δυνατά επιχειρήματα. Ισχυρίζονται ότι πρόκειται για έναν αναχρονιστικό θεσμό ο οποίος με τις αυξήσεις που παρέχει στους εργαζόμενους οξύνει το πρόβλημα του πληθωρισμού, αυξάνει τις τιμές και μειώνει την ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας. Οι αυτόματες αυξήσεις όπως δίνονται σήμερα στην Κύπρο δεν ευνοούν την παραγωγικότητα και συνιστούν αντικίνητρο για την προσωπική απόδοση εκάστου εργαζόμενου. Η ΑΤΑ έχει κλείσει τον κύκλο της ως θεσμός και υπάρχουν άλλες πιο σύγχρονες μέθοδοι για την αποζημίωση των εργαζομένων και που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας του τόπου. Άλλο αρνητικό στοιχείο για την ΑΤΑ, εφόσον παραχωρείται στο ίδιο ποσοστό για χαμηλόμισθους και υψηλόμισθους παρόλο που οι βασικές ανάγκες και στις δύο περιπτώσεις είναι οι ίδιες, είναι ότι μεγαλώνει το άνοιγμα της ψαλίδας και ως εκ τούτου διευρύνει τις κοινωνικές αδικίες. Εάν η ΑΤΑ είναι για παράδειγμα 5% τότε ο υπάλληλος των 1.000 ευρώ τον μήνα θα πάρει αύξηση 50 ευρώ ενώ αυτός των 5.000 ευρώ τον μήνα θα πάρει αύξηση 250 ευρώ και έτσι αυξάνεται η ανισότητα. Οι εργοδοτικές οργανώσεις δεν δέχονται να παραχωρείται η ΑΤΑ μόνον όταν υπάρχει πληθωρισμός αλλά και να μειώνεται ο μισθός όταν υπάρχει αρνητικός πληθωρισμός.

Όσοι υποστηρίζουν κατάργηση της ΑΤΑ δέχονται κάποιας μορφής αποζημίωση την οποία συνδέουν με την παραγωγικότητα της επιχείρησης και ενός εκάστου εργαζόμενου χωριστά. Το θέμα είναι ότι η εξάρτηση μισθών και παραγωγικότητας είναι αόριστη και είναι δύσκολο να καθοριστεί αφού η απόδοση ενός υπαλλήλου δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις μετρήσιμη.

Μπορεί η ΑΤΑ να έχει τα μειονεκτήματά της αλλά δεν μπορεί να καταργηθεί χωρίς να έχει εξευρεθεί ένα άλλο κατάλληλο εργαλείο που να ικανοποιεί τους εργαζόμενους. Είναι τόσο συνυφασμένη με τα εργασιακά μας θέσμια που οποιαδήποτε ανατροπή ή διαφοροποίησή της θα προκαλέσει εργατική αναταραχή. Όντως ο θεσμός είναι παρωχημένος και είμαστε από τις λίγες χώρες που ακόμη εφαρμόζεται, μπορεί ενδεχομένως να προκαλεί στρεβλώσεις στην οικονομία αλλά διατήρησε για πολλά χρόνια την εργατική ειρήνη και επιτελεί σε μεγάλο βαθμό τον σκοπό της.

Δεν πρέπει να αφεθεί η διαφορά αντιλήψεων αναφορικά με την εφαρμογή της ΑΤΑ να εξελιχθεί σε σύγκρουση των κοινωνικών εταίρων. Παρ' όλα τα προβαλλόμενα οφέλη που θα επιφέρει στην οικονομία η κατάργησή της, οι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι αυτά θα τα επωφεληθούν οι εργοδότες και όχι οι ίδιοι. Είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την κατάργησή της, άλλωστε αυτό ούτε καν βρίσκεται στο τραπέζι. Εκείνο που διεκδικούν οι συντεχνίες είναι την πλήρη εφαρμογή της όπως συμφωνήθηκε γιατί μέχρι τώρα τους παραχωρείται μόνο το 50%.