Παρακολουθώντας τη δημοκρατία να χάνεται

Με ενδιαφέρον διαβάζει κανείς τις εξελίξεις σε σχέση με το προσχέδιο της PEGA, της εξεταστικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για διερεύνηση της χρήσης του λογισμικού Pegasus και άλλων κατασκοπευτικών λογισμικών παρακολούθησης.

Στο προσχέδιο, η Κύπρος αν και βρίσκεται «υπό κατηγορία» μαζί με άλλες τέσσερις χώρες της ΕΕ -συγκεκριμένα την Πολωνία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ισπανία- συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη προσοχή. Και είναι απολύτως λογικό αφού είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο σκάνδαλο. Από εδώ έγινε άλλωστε και η εξαγωγή του λογισμικού στην Ελλάδα.

Την απόλυτη αλήθεια μάλλον δεν θα τη μάθει κανείς. Κυρίως διότι, όσον αφορά το δικό μας κομμάτι, υπήρξε πλήρης αδιαφάνεια και συσκότιση με την επίκληση ενίοτε και κατάπτυστων νομικισμών οι οποίοι αν δεν θέλουμε να κοροϊδευόμαστε και μεταξύ μας, απέβλεπαν και αποβλέπουν σε ένα και μοναδικό πράγμα: την προστασία εκείνων που έφεραν το σύστημα στην Κύπρο αλλά κυρίως μέσω τους, εκείνων οι οποίοι μεσολάβησαν για να μπορέσουν να το φέρουν.

Εκείνων οι οποίοι είχαν και την πολιτική δύναμη να εκτελωνίσουν ένα βαν γεμάτο κατασκοπευτικά μηχανήματα ως… μετεωρολογικό εξοπλισμό (!). Ένα βαν ιδιοκτησίας μιας εταιρείας η οποία τάχα είχε έρθει εδώ για να εγκαταστήσει κάμερες στο κτήριο του κυβερνώντος κόμματος και η οποία τόσο καλές προσβάσεις είχε αποκτήσει «τοποθετώντας κάμερες» που ζητούσε και ρουσφέτια από την ηγεσία του ΔΗΣΥ. Γραπτώς μάλιστα. Σ’ αυτό αποσκοπούσε και σ' αυτό αποσκοπεί, η νέα επίκληση του «δημοσίου συμφέροντος» και του απορρήτου με τις οποίες ενταφιάστηκαν τόσες άβολες στιγμές αλλά και σκάνδαλα τα οποία εντελώς τυχαία αφορούσαν την Πινδάρου αλλά και στελέχη της κυβέρνησης.

Αυτό, όμως, που κυρίως εμάς μας ενδιαφέρει ή θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει, δεν είναι το πόσο έντονες θα είναι οι αναφορές για την Κύπρο στο πόρισμα της PEGA. Όχι γιατί δεν έχει σημασία αυτό ή διότι ο βρεγμένος δεν φοβάται το νερό. Έχει και μεγάλη μάλιστα. Και εάν το ζητούμενο είναι να είναι κανεί στεγνός αυτό που μετράει εδώ είναι το εάν είναι βρεγμένος πρωτίστως. Όχι το πόσο βρεγμένος είναι.

Ωστόσο, εμάς αυτό που μας αφορά περισσότερο είναι κάτι που δεν έχει να κάνει μόνο με το χθες, το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων και το όποιο πόρισμα συντάσσεται τώρα αλλά, κάτι που αφορά και το αύριό μας. Είναι το ποιες είναι πλέον οι δυνατότητές μας, ως κοινωνία, να απαιτούμε διαφάνεια και λογοδοσία σε τέτοιες περιπτώσεις και ποιες μπορεί να είναι οι προσδοκίες μας για να δούμε κάτι τέτοιο να συμβαίνει.

Κι αυτό αφορά όχι μόνο την ποιότητα της δημοκρατίας που έχουμε αυτή τη στιγμή και την ουσία της αλλά και τις ελευθερίες και τα δικαιώματά μας. Γιατί σε μια χώρα όπου οι υπόνοιες για σκάνδαλα, πόσω δε μάλλον με συγκεκριμένα στοιχεία, θάβονται με τέτοια ευκολία και οι υποθέσεις κλείνουν με συνοπτικές διαδικασίες ή χάνονται σε πορίσματα που δεν δημοσιοποιούνται γιατί έτσι θέλουν κάποιοι, σε μια τέτοια χώρα λοιπόν, είναι αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι οι ελευθερίες των ανθρώπων και τα δικαιώματά τους παραμένουν άθικτα. Και ακόμα μεγαλύτερη αφέλεια το ότι η ποιότητα της δημοκρατίας μπορεί να παραμένει αναλλοίωτη.

Απλούστερα ειπωμένο, όσο πιο ισχυρή είναι η δημοκρατία σε μια χώρα τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόσβαση των ανθρώπων στη διαφάνεια και φυσικά τόσο μικρότερη είναι η δυνατότητα όσων αυθαιρετούν να μην λογοδοτούν στον κόσμο που τους πληρώνει όταν υπάρχουν υπόνοιες για την ανάμειξή τους σε σκάνδαλα. Αυτό είναι γνώρισμα ολοκληρωτικών ή αυταρχικών καθεστώτων ακριβώς διότι εκεί περιορίζεται η δύναμη του πολίτη να ζητήσει εφαρμογή του νόμου και λειτουργία των θεσμών.

Θα μπορούσε εδώ κάποιος να πει πως, σ’ αυτόν τον τομέα, η Κύπρος δεν ήταν ποτέ μια ώριμη δημοκρατία στη λογική άλλων προηγμένων βορειοευρωπαϊκών λ.χ. κρατών και όχι μόνο. Πάντα συνέβαιναν τέτοια πράγματα. Διαχρονικά. Και θα έχει δίκαιο.

Όμως, αυτό που σήμερα διαφέρει είναι ο βαθμός της ευκολίας με την οποία συμβαίνουν και η συχνότητά τους. Παλαιότερα, ειδικά στο σχετικά πιο πρόσφατο παρελθόν, οι περιπτώσεις αυτές ήταν μονάδες σε ένα πολύ μεγαλύτερο σύνολο.

Τώρα πια είναι ο κανόνας. Τα πάντα ακόμα και τα πιο εξόφθαλμα μπορούν να κλείσουν και να αρχειοθετηθούν γρήγορα και απλά, χωρίς κανείς να μπορεί να κάνει κάτι και χωρίς η αντίδραση του κόσμου να μπορεί να το ανατρέψει και να επιβάλει την τήρηση των διαδικασιών και την αποφυγή της αυθαιρεσίας.

Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από ένα τρομακτικό δημοκρατικό έλλειμμα το οποίο, εάν αφεθεί, μετά βεβαιότητας θα συνεχίσει να μεγαλώνει και να καταπίνει με ακόμα πιο ταχείς και απόλυτους ρυθμούς ό,τι απομένει πια από το δικαίωμά μας στη λογοδοσία και την ενημέρωση, στη διαφάνεια και τη δημοκρατία τελικά.

Η σημερινή κατάληξη δεν είναι άσχετη βέβαια με την κρίση στα ΜΜΕ και την εξάρτηση της επιβίωσης του χώρου μας από συμφέροντα αλλά και τη συνεπακόλουθη απώλεια ενός σημαντικότατου μέρους του ελεγκτικού ρόλου που έχουμε και οφείλουμε να έχουμε στο πλαίσιο της αποστολής μας για ενημέρωση του κόσμου. Ή την παραίτησή μας από αυτό το ρόλο, πρακτικά. Την ενημέρωση του κόσμου κυρίως για τα δύσκολα, τα σκοτεινά και αυτά που δεν γνωρίζει: τα σκάνδαλα, το παρασκήνιο, την κατάχρηση της εξουσίας και τελικά το ροκάνισμα της δημοκρατίας.

Η ιστορία με τις παρακολουθήσεις ήταν ίσως η κορυφαία μιας σειράς από σκανδαλώδεις υποθέσεις μέσα από τις οποίες διαφάνηκε ότι η δυνατότητα παρέμβασης των πολιτών στη δημόσια ζωή όπως και απαίτησης για διαφάνεια και λογοδοσία έχει περιοριστεί σημαντικότατα τα τελευταία χρόνια, σε βαθμό μάλιστα που να μπλοκάρεται και η ίδια απονομή δικαιοσύνης τελικά. Αυτό θα πρέπει να μας ανησυχήσει βαθύτατα όλους. Να μας τρομάξει καλύτερα. Για αυτό πρωτίστως είναι σημαντική για εμάς η ιστορία με τις παρακολουθήσεις και η κατάληξή της.

Όσο για… εμάς, τους λειτουργούς του Τύπου είναι απαραίτητο να ξαναθυμηθούμε πού πρέπει να στεκόμαστε, ποια τελικά είναι η δουλειά μας και ποιον εκπροσωπούμε. Δεν έχει αλλάξει, ειδικά το τελευταίο.

Εάν κάτι άλλαξε είμαστε εμείς. Καιρός λοιπόν να επαναπροσδιοριστούμε. Και εάν δεν μπορούμε, απλώς να το πούμε.