Η ιστορία μιας κιθάρας από τα Γέναγρα και άλλες ιστορίες εκτοπισμού

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518

Ένας αναγνώστης μου γνωρίζοντας πως φέρνω κοντά ανθρώπους, μου έγραψε σχετικά με την ιστορία μιας κιθάρας. Ο αναγνώστης μου είναι από το χωριό Γέναγρα, που ήταν μεικτό χωριό. Γεννήθηκε το 1959, άρα είναι περίπου στην ηλικία μου. Γεννήθηκα το 1958 στη Λευκωσία. Είμαστε στην ίδια γενιά. Το όνομά του είναι Yucel Barbaros και μου γράφει:

«Αγαπητή Sevgul, γεια σου. Γεννήθηκα στο Nergisli (Γενάγρα) το 1959. Όταν είχαν φύγει οι Ελληνοκύπριοι συγχωριανοί από το χωριό μας, μετά το 1974, με το παιδικό μυαλό εκείνων των ημερών, είχα πάρει μια κιθάρα από το σπίτι ενός Ελληνοκύπριου συγχωριανού αλλά δεν την είχα χρησιμοποιήσει ποτέ. Έχει μείνει στη θήκη της. Οι Ελληνοκύπριοι του χωριού μας έχουν σελίδα στο Facebook και εκεί βρήκα τον ιδιοκτήτη της κιθάρας, αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να μιλήσω ελληνικά ή αγγλικά και συμφωνήσαμε μέχρι ενός σημείου αλλά αν γράψω το όνομα του ατόμου που είναι από την οικογένεια στην οποία ανήκε αυτή η κιθάρα, θα με βοηθήσεις σε παρακαλώ να την επιστρέψω στον ιδιοκτήτη της;». Μου στέλνει τη φωτογραφία, το προφίλ και το όνομα της Χριστίνας Κωνσταντίνου Ασκάνη και της γράφω αλλά δεν λαμβάνω απάντηση. Ο Yucel λέει ότι αφού μίλησε μαζί της, βεβαιώθηκε ότι γνώριζε τον πατέρα της - ότι ήταν ο οδηγός του χωριού, που έπαιρνε κόσμο στην Αμμόχωστο πριν τον πόλεμο του 1974. Ο Yucel νομίζει ότι τον έλεγαν Τσιαούση. Προφανώς, η κιθάρα ανήκει στον αδελφό της Χριστίνας και ο Yucel πιστεύει ότι μπορεί να βρίσκεται στο εξωτερικό. «Από τη στιγμή που πήρα αυτήν την κιθάρα δεν μπόρεσα ποτέ να τη δω σαν δική μου αλλά κατάφερα να τη διατηρήσω μέχρι σήμερα», λέει ο Yucel.

1. Η κιθάρα από τα Γέναγρα μέσα στη θήκη της.

Η συνομιλία

Μην έχοντας καμία απάντηση από τη Χριστίνα, αποφασίζω να γράψω στη Σκεύη Λουκά που είναι η διαχειρίστρια της ομάδας στο Facebook των ατόμων από το χωριό Γέναγρα. Ζητώ τη βοήθειά της για να επικοινωνήσει με την οικογένεια ώστε ο Yucel Barbaros να μπορέσει να επιστρέψει την κιθάρα στην οικογένεια στην οποία ανήκει η κιθάρα. Μετά τη δημοσίευση της ιστορίας στις σελίδες μου στην εφημερίδα «Yeniduzen», ο κ. Yucel τη μοιράστηκε στην ομάδα Γέναγρα και μια άλλη εγγονή του Τσιαούση, η Εύη Χριστοφόρου Κρασιά απάντησε λέγοντας ότι η κιθάρα ανήκει στον πατέρα της. Ο Yucel της πρότεινε να συναντηθούν στην Αμμόχωστο για να μπορέσει να της επιστρέψει την κιθάρα. Χαίρομαι που συνδέθηκαν με αυτόν τον τρόπο μέσω του άρθρου μου και κατάφερε να φέρει τις κοινότητές μας κοντά.

2. Η κιθάρα από τα Γέναγρα.

Τίποτα δεν μας μένει

Τίποτα δεν θα μας μείνει, τίποτα απολύτως. Έχοντας πάει σε τόσες κηδείες «αγνοουμένων», κοίταξα το μικρό κομμάτι γης που μας έχει διατεθεί καθώς αφήνουμε αυτή τη γη, εκεί που είμαστε θαμμένοι. Είτε είσαι πλούσιος είτε φτωχός, είτε ήσουν αδύνατος είτε χοντρός, είτε καλός είτε κακός, στο τέλος χάνει τη σημασία του και σε θάβουν χωρίς να πάρεις τίποτα μαζί σου. Ούτε λεφτά, ούτε κοσμήματα, ούτε ωραία ρούχα, ούτε αυτοκίνητα, ούτε τίτλοι ιδιοκτησίας σπιτιών και γης, ούτε τραπεζικοί λογαριασμοί, ούτε χρυσός, ούτε διαμάντια, ούτε πλούτη. Μόνο το δικό σου σώμα με το οποίο ήρθες στη γη και μόνο αυτό - τίποτα άλλο. Γιατί λοιπόν τόσος πόνος και τόση δυστυχία όσο ζεις σε αυτή τη γη; Γιατί τόση απληστία;

3. Εικόνα από την ομάδα Banksy.

Ιστορίες εκτοπισμού

Μπορώ να φανταστώ μερικούς ανθρώπους να αντιδρούν και να λένε «Τι λέτε για τα σπίτια που έχουν καταληφθεί;» Λόγω της σύγκρουσης και λόγω της «συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών» που υπέγραψαν στη Βιέννη οι Ντενκτάς και Κληρίδης, συνέβηκε το χειρότερο δυνατό πράγμα και ο πληθυσμός μετακινήθηκε από τη μία πλευρά στην άλλη δημιουργώντας μια «εθνοτικά καθαρή» περιοχή στην «κάθε πλευρά», που ονομάζεται «το βόρειο μέρος» και «το νότιο μέρος» της Κύπρου. Δεν μπορώ να φανταστώ χειρότερο σενάριο. Έλλειψη εμπιστοσύνης, φρικαλεότητες που διέπραξαν κάποιοι φασίστες και από τις δύο πλευρές εκείνες τις μέρες, έστρωσαν το έδαφος για μια τέτοια συμφωνία. Και τελικά κυρίως όσοι μεταφέρθηκαν από το νότιο μέρος του νησιού ως εκτοπισμένοι λόγω του πολέμου του 1974 εγκαταστάθηκαν στα ακίνητα που άφησαν όσοι πήγαν στο νότιο μέρος του νησιού λόγω της σύγκρουσης και της έλλειψης ασφάλειας.

Γι’ αυτό έπρεπε αργότερα να υπογράψουν ένα επίσημο έγγραφο με το οποίο παραιτούνταν από τα δικαιώματά τους στα ακίνητα που είχαν αφήσει στο νότιο μέρος του νησιού και ότι παρέδιδαν τα δικαιώματά τους επί της περιουσίας τους στις τουρκοκυπριακές αρχές. Μόνο με αυτόν τον όρο τους έδιναν τον «τίτλο ιδιοκτησίας» (κοτσάνι) του σπιτιού στο οποίο είχαν εγκατασταθεί.

Αργότερα, οι αρχές στο βόρειο μέρος του νησιού δημιούργησαν επίσης άλλες «κατηγορίες» για την απόκτηση γης και περιουσίας που είχαν αφήσει οι Ελληνοκύπριοι - γινόταν κατανομή «βαθμών/πόντων» ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας τους ως Τουρκοκύπριοι στρατιώτες, όσοι είχαν υπηρετήσει, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους «βαθμούς/πόντους» για να αποκτήσουν περιουσία. Διένειμαν «βαθμούς/πόντους» στην αξιολόγηση της γης και της περιουσίας και με αυτόν τον τρόπο αν οι «βαθμοί/πόντοι» κάποιου δεν ήταν αρκετοί για να αποκτήσει κάποιο ακίνητο, πήγαιναν και αγόραζαν «βαθμού/πόντους» από κάποιον άλλο. Για παράδειγμα, αν υπήρχε ένας Τουρκοκύπριος πρόσφυγας που είχε αφήσει 500 στρέμματα γης στην Πάφο και του έδιναν μόνο 100 στρέμματα ως αντάλλαγμα και τα υπόλοιπα του παραχωρούνταν σε «βαθμούς/πόντους», εφόσον δεν πήρε την ακριβή έκταση γης που είχε αφήσει στον νότο, επέλεγε να πουλήσει τους «βαθμούς/πόντους» του σε όσους τους χρειάζονταν. Και φυσικά υπήρχαν και οι εκτάσεις και οι περιουσίες που παραχωρήθηκαν στους εποίκους που μεταφέρθηκαν από την Τουρκία.

Υπήρξαν περιστατικά που «δημιουργήθηκαν» από ορισμένους αξιωματούχους, για παράδειγμα στην περιοχή της Καρπασίας, για να «φοβίσουν» όσους ήθελαν να μείνουν στα χωριά τους σύμφωνα με τις συμφωνίες μεταξύ των ηγετών των δύο κύριων κοινοτήτων του νησιού. Έχω ακούσει με τα αφτιά μου τις ιστορίες που μου είπε ένας πρώην αστυνομικός για το πώς κάποιοι Τουρκοκύπριοι στάλθηκαν για να τρομάξουν τους ανθρώπους στην περιοχή της Καρπασίας και να τους αναγκάσουν να φύγουν και να πάνε στο νότιο μέρος του νησιού, αφού η ιδέα της μεικτής συμβίωσης δεν ταίριαζε στα «εθνικά καθαρά» σχέδια περιοχών που είχαν για το μέλλον.

Κάποιοι που ΔΕΝ είχαν εκτοπιστεί από τη δύναμη των περιστάσεων εκείνων των ημερών μετά τον πόλεμο του 1974 πήραν και τις περιουσίες αυτών που είχαν φύγει. Είχε να κάνει με τη διαφθορά και αν είχαν «ξάδελφο» ή «θείο» που ήξερε θα μπορούσε να τους διαθέσει αυτήν την περιουσία. Ακούσαμε στις ειδήσεις πρόσφατα για ιστορίες για το ότι γινόταν κακή χρήση των τουρκοκυπριακών περιουσιών και ότι υπήρχαν σκάνδαλα που συνδέονται με τη χρήση τους.

Τι με έμαθε η μητέρα μου

Η μητέρα μου με έμαθε να μην παίρνω ποτέ τίποτα που δεν μου ανήκει, όποιες και αν είναι οι συνθήκες. Ποτέ, ποτέ. Ότι αυτό ήταν «αμαρτία» σύμφωνα με την πεποίθησή της. Ότι αυτό ήταν ανήθικο. Ότι δεν πρέπει ούτε να κόψουμε φρούτα από ένα δέντρο που δεν μας ανήκει. Έτσι, ακόμα και στο σπίτι της αδελφής μου δεν μπορούσα να ανοίξω το ψυγείο για να πάρω ό,τι μου άρεσε, αφού έτσι διδάχτηκα από πολύ μικρή ηλικία. Η μητέρα μου έδινε πράγματα από την καρδιά της, δώρα και φαγητό, και φρόντιζε άλλους ανθρώπους, καθώς και ζώα και φυτά σε όλη της τη ζωή. Αλλά ποτέ δεν έπαιρνε τίποτα απολύτως που δεν της άνηκε. Αυτή ήταν μια αρχή ζωής που με έχει διδάξει και έχω διδάξει το ίδιο πράγμα στον γιο μου. Και είμαι σίγουρη ότι ο γιος μου στο μέλλον θα διδάξει το ίδιο και στο παιδί του, όταν θα κάνει. Αυτή ήταν η παράδοση και από την οικογένεια του πατέρα μου - ότι δεν παίρνεις τίποτα που δεν σου ανήκει, ό,τι κι αν γίνει. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια του Yucel Barbaros να επιστρέψει την κιθάρα στον ιδιοκτήτη της είναι μια ανθρωπιστική χειρονομία που εκτιμώ και επαινώ. Πρέπει όλοι να διδάξουμε τέτοια πράγματα στα παιδιά μας, στο σχολείο, ώστε να ξέρουν τι είναι σωστό και τι λάθος, τι είναι καλό και τι κακό. Για να έχουμε ένα αξιοπρεπές μέλλον για τα παιδιά μας σε αυτή τη χώρα, ένα μέλλον με ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Προτείνω να δημιουργηθεί ένα μάθημα στα σχολεία και στις δύο πλευρές του διαιρεμένου νησιού μας που να ονομάζεται «Ανθρωπιά», όπου τα παιδιά και οι νέοι να μπορούν να μάθουν τι είναι ανθρωπιά, τι είναι συμπόνια, τι είναι ενσυναίσθηση, τι σημαίνει να προσεγγίζεις κάποιον άλλο και να του επιστρέφεις κάτι πολύτιμο γι' αυτόν, τι σημαίνει να κατανοούμε βαθιά τους «άλλους» στη χώρα μας και αλλού στον κόσμο. Ένα τέτοιο μάθημα θα μπορούσε να γίνει με τη συνεργασία της κοινωνίας των πολιτών που εργάζεται σε τέτοια θέματα, με συγγραφείς και δημοσιογράφους που γράφουν για τέτοια θέματα - ένα πραγματικό μάθημα που θα μπορούσε να υπηρετήσει μια κουλτούρα ειρήνης σε αυτή τη γη που είναι βουτηγμένη στο αίμα και τα δάκρυα.