Παιδαγωγική και κοινωνιολογία: Πυλώνες κριτικής σκέψης

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι κάτω από το κίνητρο που διοχετεύεται μέσα από ένα θετικό σχόλιο που ο άνθρωπος εντατικοποιεί τις προσπάθειές του και κάνει τρομακτικά βήματα προόδου στη ζωή του. Δεν πρέπει όμως να υπάρξει παρανόηση σε αυτό το μήνυμα. Ως εκ τούτου, επιβάλλεται να υπάρξει διαφοροποίηση μεταξύ επαινετικών σχολίων που αποσκοπούν στην ενθάρρυνση και κολακείας που στοχεύει στο κέρδος εύνοιας. Είναι καθήκον μας να επαινούμε τους ανθρώπους ειλικρινά αλλά και να τονίζουμε τα τυχόν αρνητικά σημεία του έργου τους, της συμπεριφοράς τους ή των πράξεών τους. Με άλλα λόγια, να ασκούμε εποικοδομητική κριτική. Η παιδαγωγική επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στη διαπαιδαγώγηση των μαθητών μας, αυριανών πολιτών της κοινωνίας μας, βοηθώντας τους να απελευθερωθούν, να κρίνουν χωρίς προκατάληψη, να αξιολογούν ένα έργο δίκαια και αντικειμενικά και να εκφράζουν ένα θετικό σχόλιο λειτουργώντας σε ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού. Συνεπώς, είναι επιτακτικό να δοθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες στους μαθητές μας να ασκούν ελεύθερα κριτική πάνω σε εργασίες συμμαθητών τους, εκθέσεις, ποιήματα και κάθε είδους έργο που παράγουν για να μπορέσουν να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και να είναι ικανοί να ανακαλύπτουν λάθη τα οποία θα συζητούνται, θα αναλύονται και θα διορθώνονται. Η πιο πάνω διαδικασία μπορεί να αποφέρει καρπούς και καλά αποτελέσματα από ακαδημαϊκής και κοινωνικής άποψης. Ακαδημαϊκά είναι ωφέλιμη επειδή οι μαθητές μαθαίνουν από τα λάθη τους ενώ αποδεικνύεται και κοινωνικά χρησιμότατη αφού οι μαθητές ωριμάζουν και μπορούν να αντιμετωπίσουν την κριτική την οποία αναπόφευκτα θα συναντούν στην καθημερινή τους ζωή.

Φυσικά είναι καθήκον του καθηγητή να εφεύρει ιδέες και τρόπους για να καθοδηγήσει τους μαθητές του ούτως ώστε να εκμεταλλευτούν στο έπακρο αυτή τη χρυσή ευκαιρία για άσκηση και αποδοχή εποικοδομητικής κριτικής η οποία αναμφισβήτητα προάγει τη δημιουργία υγιών σχέσεων σε μια δημοκρατική κοινωνία. Η παιδαγωγική και κοινωνιολογία είναι συναφείς επιστήμες μιας και το σχολείο αποτελεί έναν κοινωνικό μικρόκοσμο ο οποίος αντανακλά την ίδια την κοινωνία όπου τα μελλοντικά στελέχη της πρέπει να διαπαιδαγωγηθούν κατάλληλα για να μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά για το γενικό καλό. Είναι καιρός, πιστεύω, να σταματήσουμε να κινούμαστε επιφανειακά στην περιφέρεια του κύκλου αλλά να φτάσουμε στον πυρήνα για να καταστήσουμε τα σχολεία μας πνευματικά φυτώρια με όλη τη σημασία της λέξης. Η παιδεία πρέπει πρωτίστως, όπως πολλάκις έχουμε τονίσει, να στοχεύει στην καλλιέργεια της ψυχής και στη δημιουργία ανθρώπων μέσα σε μια πολιτισμένη κοινωνία και όχι στη μαζική παραγωγή ρομποτοποιημένων υπάρξεων των οποίων το μοναδικό ενδιαφέρον είναι να επικεντρώνεται στην άχαρη αποστήθιση της γνώσης για να επιτύχουν σε μια εξέταση με τη βοήθεια κυρίως της παραπαιδείας. Είμαι πεπεισμένος ότι η κουλτούρα του ωχαδελφισμού για αμφότερα «τα κακώς και τα καλώς έχοντα» μπορεί να καταπολεμηθεί μέσα από μια ανθρωποκεντρική παιδεία της οποίας οι στόχοι δεν θα διακοσμούν απλώς το αναλυτικό πρόγραμμα αλλά θα υλοποιούνται με ευλάβεια έναντι οποιουδήποτε οικονομικά κόστους το οποίο σίγουρα θα αποδειχθεί τεράστια επένδυση για τις μελλοντικές γενιές της πατρίδας μας. Το κρυστάλλινο συμπέρασμά μας είναι ότι χωρίς μια καλή κουβέντα δύσκολα κάποιος προοδεύει. Όλοι μας, μικροί, μεγάλοι, επιστήμονες, υπάλληλοι και εργάτες χρειαζόμαστε υποστήριξη και ενθάρρυνση για να γευτούμε την εμπειρία των αλλαγών ενώ προχωρούμε μέσα από τις διάφορες καταστάσεις στη ζωή μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειαζόμαστε κίνητρα και προκλήσεις για να προοδεύσουμε σαν άνθρωποι, να καλυτερεύσουμε το επίπεδο της δουλειάς μας και να εκδηλώσουμε τη συμπεριφορά που θέλουμε για να επιτύχουμε τους στόχους μας στη ζωή.

*ΒΑ, ΜΑ, PhD, πρώην επιθεωρητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού