Αριθμοί και «νούμερα»

Όταν συζητούμε για την οικονομία, ειδικά σε μια πολιτικά φορτισμένη περίοδο όπως είναι η προεκλογική, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε, σε μεγάλο βαθμό, με μετρήσιμα δεδομένα και αριθμούς. Και όπως λέει και το γνωστό κλισέ, μπορεί να υπάρχουν μεγάλα και μικρά ψέματα, αλλά υπάρχει και η στατιστική, δηλαδή οι μετρήσεις και οι αριθμοί. Και όπως κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι το «πέντε» δεν είναι «πέντε» αλλά είναι «τρία», επειδή έτσι θέλει, ανάλογα δεν μπορεί κανείς να κρύψει την αλήθεια των αριθμών, εκτός και αν πλαστογραφήσει, αποκρύψει ή «μαγειρέψει» κανείς τα δεδομένα, πράγμα που έγινε και γίνεται φυσικά σε κάθε είδους λογαριασμούς. Αλλά, αν δεχτούμε ότι δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, τότε η αλήθεια των αριθμών αποκαλύπτει την αλήθεια της οικονομίας. Αλλά, την αλήθεια της οικονομίας την επιβεβαιώνει, τη διαψεύδει και την εξηγεί ποιοτικά μόνο η αλήθεια της αγοράς.

Αυτό το τελευταίο είναι που έρχεται στο μυαλό των επιχειρηματιών μας τον τελευταίο καιρό, στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τις προκλήσεις των διαδοχικών κρίσεων που περνά η κυπριακή και η παγκόσμια οικονομία. Τα ξαναγράψαμε πρόσφατα και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβουμε, γι’ αυτό θα επικεντρωθούμε στην, ας την αποκαλέσουμε για ευκολία, επικοινωνιακή διαχείριση της αλήθειας των αριθμών.

Για παράδειγμα, όταν λέμε ότι η οικονομία μας παρουσιάζει θετικό ρυθμό ανάπτυξης, και μάλιστα πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τις υπόλοιπες οικονομίες της ευρωζώνης σε σχέση με το προηγούμενο έτος (πάντοτε είναι σε σχέση με την όποια αντίστοιχη επιλεγόμενη παρελθοντική χρονική περίοδο μετρήσεων), χρειάζεται, νομίζω, να εξηγήσουμε και πού τούτο οφείλεται, αλλά και τι σημαίνει σε απόλυτα μεγέθη, αλλά και αν αφορά το πραγματικό (real) ή το ονομαστικό (nominal) μέγεθος, αφού το πρώτο δεν συμπεριλαμβάνει πληθωριστική αναπροσαρμογή, ενώ το δεύτερο συμπεριλαμβάνει πληθωριστική αναπροσαρμογή. Επίσης, ένας δείκτης, όπως αυτός του ρυθμού ανάπτυξης, μπορεί να κρύβει και μια άλλη μεγάλη αλήθεια, πέραν του μεγέθους της αύξησης του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας. Μπορεί, για παράδειγμα, να κρύβει μια ανισομέρεια κατανομής παραγόμενου πλούτου και δαπανών, αφού μπορεί η αύξηση να οφείλεται σε ένα μικρό, κατά αναλογία ποσοστού οικονομικής παραγωγής, τομέα δραστηριότητας που δεν «καταφέρνει» να διαχυθεί ευρύτερα στην οικονομία, αλλά και την ίδια την εξαιρετικά σημαντική επίδραση του εμπορικού ισοζυγίου, επί του συνολικού μεγέθους του ΑΕΠ.

Αν δούμε ένα υπεραπλουστευμένο παράδειγμα, όπου το κράτος επιλέγει να αυξήσει δραματικά τις δαπάνες του για την αγορά εγχώρια παραγόμενων φρούτων και λαχανικών. Όταν το πράξει (το κράτος) τότε αυτή η αύξηση, όσο δεν επηρεάζει αρνητικά το εμπορικό ισοζύγιο, θα καταγραφεί, τηρουμένων ασφαλώς των αναλογιών ως προς τα υπόλοιπα δημόσια έσοδα και έξοδα, ως αύξηση του ΑΕΠ. Αλλά δεν σημαίνει ότι η αύξηση της συνεισφοράς του πρωτογενούς κλάδου, που συμπεριλαμβάνει τους γεωργούς, θα σημαίνει και αυτόματη αύξηση της συνεισφοράς π.χ. του τριτογενούς κλάδου παραγωγής στο ΑΕΠ, αφού μπορεί οι γεωργοί και καλλιεργητές φρούτων και λαχανικών να επωφεληθούν, αλλά τούτο δεν σημαίνει ότι θα επωφεληθούν και οι ερευνητές και ακαδημαϊκοί, για παράδειγμα. Μπορεί, μάλιστα, και να μειωθεί, αν εξαρτούνται από το κράτος, η δική τους συνεισφορά, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει μεταβολή στο ΑΕΠ, τελικά.

Ακόμα και εντός του ίδιου κλάδου, η ευημερία των γεωργών δεν σημαίνει και ευημερία των μεταλλωρύχων, που επίσης συμπεριλαμβάνονται στον πρωτογενή τομέα, ή δεν σημαίνει ότι η ευημερία των ακαδημαϊκών είναι και ευημερία των συμβούλων επιχειρήσεων, που επίσης συνυπάρχουν στον τριτογενή τομέα παραγωγής. Με άλλα λόγια, η κατανομή δεν είναι ποτέ ισόρροπη και γι’ αυτό απαιτείται ποιοτική ανάλυση για να καταλάβουμε πώς η πραγματικότητα της αγοράς σχετίζεται με την πραγματικότητα των αριθμών. Και κάπου εδώ γύρω είναι που προκύπτει και το γνωστό ζήτημα περί «βουτύρου και κανονιών», καθώς και το επιχείρημα περί ευημερίας των αριθμών και όχι των ανθρώπων, αν και και σε συνολικό μέγεθος τα δύο πάντα ταυτίζονται. Το ερώτημα είναι ποιοι άνθρωποι από ποιους κλάδους και σε ποιους τομείς ευημερούν κάθε φορά.

Έχοντας υπόψη το πιο πάνω παράδειγμα, αλλά και τις λογής-λογής θέσεις και προτάσεις ιδεών έως και αοριστιών που συνοδεύουν τα προγράμματα διακυβέρνησης των υποψήφιών και τη ρητορική των εκλογών, καλό θα ήταν να αρχίσουμε να μιλούμε πιο ποιοτικά και πιο συγκεκριμένα όταν αναφερόμαστε σε αριθμούς και ρυθμούς, μεταβολές και δεδομένα, ειδικά σε «πονηρούς» καιρούς όπως είναι ο προεκλογικός. Επειδή, όπως ξαναείπαμε, αν κάποιοι δεν προσέξουν τους αριθμούς, κινδυνεύουν να γίνουν «νούμερα»…