«Κάψτε τα βιβλία»

Το κάψιμο βιβλίων έχει μια μακρά και επίμονη παρουσία στην Ιστορία. Το Μουσείο - Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας έγινε στόχος των χριστιανών αρκετές φορές, με αποκορύφωμα την καταστροφή του το 415 μ.Χ. Η «μοναδική αλήθεια» βρισκόταν στη Βίβλο. Όλα τα υπόλοιπα ήταν δημιουργήματα του Σατανά. Από την άλλη, σύμφωνα με αμφισβητούμενες ιστορικές αναφορές, το 642 μ.Χ. ο χαλίφης Ομάρ Α' έδωσε την εξής εντολή για τα κατάλοιπα της άλλοτε μεγαλειώδους βιβλιοθήκης: «Εάν το περιεχόμενο των παπύρων συμπίπτει με το Κοράνι, τότε είναι περιττοί. Αν όχι, τότε είναι βέβηλοι. Προχωρήστε στην καταστροφή τους».

Η πρακτική της καταστροφής βιβλίων είναι συνεχής ιστορικά. Συνήθως το μυαλό μας κάνει στάση στον Μεσαίωνα και στη ναζιστική Γερμανία, αλλά συνειδητές καταστροφές έχουμε και πολύ αργότερα. Χαρακτηριστικά, το 1992 στον πόλεμο της πρώην Γιουγκοσλαβίας έγιναν 188 οργανωμένες επιθέσεις-βομβαρδισμοί σε βιβλιοθήκες και αρχεία. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της μεγάλης βιβλιοθήκης - αρχείου στο Σαράγιεβο. Βομβαρδίστηκε ανηλεώς· και ελεύθεροι σκοπευτές από τα γύρω υψώματα πυροβολούσαν τους πυροσβέστες που προσπαθούσαν να σβήσουν τη φωτιά. Σύμφωνα με τη συγγραφέα Irene Vallejo, «εκεί που τα έγγραφα εξαφανίζονται και τα βιβλία δεν κυκλοφορούν ελεύθερα είναι πολύ εύκολο να τροποποιήσει κανείς κατά βούληση, ατιμωρητί, το αφήγημα της Ιστορίας».

Μαυρογιάννης

Πριν από μία βδομάδα περίπου ο Ανδρέας Μαυρογιάννης ζήτησε με επιστολή του από την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς να διερευνήσει τα στοιχεία που περιέχονται στο βιβλίο του Μ. Δρουσιώτη «Κράτος Μαφία» για διαφθορά του Προέδρου. Η κίνηση αυτή είχε απήχηση και συνέπειες που ούτε ο ίδιος δεν προσδοκούσε:

1. Ξεκόλλησε την εικόνα του Α. Μαυρογιάννη από την εντύπωση ότι πρόκειται για έναν φειδωλό σε τολμηρές κινήσεις υποψήφιο. Και τον ευεργέτησε επικοινωνιακά, ιδιαίτερα ανάμεσα στο ακροατήριο όσων δεν εγκρίνουν την πολιτική Αναστασιάδη. Σε σημείο που κάποιοι άλλοι υποψήφιοι να διερωτηθούν με ζήλια «πώς και δεν το σκέφτηκα να το κάνω εγώ;».

2. Έδωσε ένα στίγμα διαφοροποίησης από τον Ν. Αναστασιάδη. Μπορεί να μην είναι τελικά και τόσο ουσιαστικό, από τη στιγμή που οι διευκρινίσεις του στη συνέχεια ήταν ισορροπιστικές. Αλλά ήταν σημαντικό, με δεδομένη την πείσμονα άρνησή του μέχρι τώρα να διαφοροποιηθεί καθαρά σε οτιδήποτε από τον Πρόεδρο.

3. Προκάλεσε την ενόχληση του Προέδρου, ο οποίος έκανε άστοχες κινήσεις ως αντίδραση: (α) Μίλησε περιφρονητικά και «κυστημένα» για τον πρώην συνεργάτη του. Πράγμα που χάλασε την εικόνα του στέιτσμαν, που προσπαθεί εναγωνίως να ξαναχτίσει πριν τη λήξη της θητείας του. (β) Ζήτησε ο ίδιος διεξαγωγή έρευνας από την Αρχή, εκ του ασφαλούς. Για να τον αδειάσουν στη συνέχεια οι της Αρχής ότι ούτε τον χρόνο ούτε τα μέσα έχουν για να ασχοληθούν με το θέμα, επί του παρόντος. (γ) Επέκρινε τον Α. Μαυρογιάννη ότι τον υπέσκαψε την ώρα που «βρισκόταν στο εξωτερικό και αγωνιζόταν για τα δίκαια της Κύπρου». Πιο άκυρο επιχείρημα δεν μπορούσε να σκαρφιστεί! Ούτε τη δεκαετία του '60 δεν θα το ξεστόμιζε κάποιος πολιτικός.

Νομιμοποίηση

Η σημαντικότερη συνέπεια του ντόμινο που προκάλεσε η κίνηση Μαυρογιάννη είναι ότι, εν τέλει, «νομιμοποιήθηκαν» τα βιβλία του Μακάριου Δρουσιώτη. Εδώ και τρία χρόνια, με τρεις αλλεπάλληλες εκδόσεις γεμάτες έγγραφα, πρακτικά και αρχεία ο Μ. Δρουσιώτης τεκμηριώνει τις χειρότερες εκδοχές της πραγματικότητας που ζούμε για δέκα σχεδόν χρόνια. Ακόμα και για όσους παρακολουθούν στενά τα πράγματα, το περιεχόμενό τους είναι ένας συνθλιπτικός εφιάλτης. Τον οποίο, λόγω της τεκμηρίωσης, δεν μπορείς να απαρνηθείς.

Το καθεστώς, είχε επιχειρήσει αρχικά, με διάφορους μυθιστορηματικούς τρόπους, να αποτρέψει την έκδοση αυτών των βιβλίων. Αφού δεν το πέτυχε, στη συνέχεια επέβαλε μια ομερτά για την ύπαρξή τους. Παρά το γεγονός ότι σε μια σύγχρονη δημοκρατική χώρα δύο μόνο σελίδες από τις χίλιες δύο θα ήταν αρκετές για να οδηγήσουν σε παραίτηση ολόκληρη την κυβέρνηση (και μέρος της ηγεσίας της αντιπολίτευσης), στον επίσημο δημόσιο λόγο και στα ΜΜΕ δεν ακουγόταν λέξη για την ύπαρξή τους. Πρόκειται για περίπτωση που στο μέλλον θα διδάσκεται στους φοιτητές πολιτικών επιστημών και δημοσιογραφίας ως η πιο χαρακτηριστική οργουελική στιγμή της Κύπρου.

Στο ιδιόμορφο αυτό «κάψιμο βιβλίων» έδωσε λύση η πρόταση Μαυρογιάννη. Σε σημείο που και ο ίδιος να μένει έκπληκτος από το ντόμινο: Η κίνησή του, η αντίδραση του Προέδρου, η απάντηση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, υποχρέωσαν όλους να αρχίσουν να ψελλίζουν το όνομα του συγγραφέα και τους τίτλους των βιβλίων του. Έτσι, τα στοιχεία που περίπου λαθροβίωναν μέσα στο μυαλό μερίδας πολιτών και στα σιωπηρά ράφια των βιβλιοπωλείων, γίνονται τώρα «νόμιμο» υλικό προς διερεύνηση και αναφορά. Από όλους.

Ο επίμονος κηπουρός

Μπορεί η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας να χάθηκε, όμως όχι τα βιβλία που φιλοξενούσε - τουλάχιστον όχι όλα. Για αιώνες, «επίμονοι κηπουροί» αντέγραφαν και αναπαρήγαν τα βιβλία της, με απίστευτη υπομονή, πίστη στην αξία της αλήθειας και της δημιουργίας. Με τα αντίγραφα να καταλήγουν σε απίθανα μέρη του κόσμου. Και τα αντίγραφα των αντιγράφων να φτάνουν μέχρι εμάς.

Το γράψιμο και η προσήλωση στις ιστορικές αλήθειες, αυτό το πάθος του Ranke για το «τι πραγματικά συνέβη», απαιτούν πολλή υπομονή και επιμονή. Ιδιαίτερα τις στιγμές που αυτό φαίνεται να είναι μάταιο. Γιατί ποτέ δεν είναι. Και πάντα κάποια στιγμή το φράγμα του νόμου της σιωπής, όσο ατρόμητο και να φαίνεται, παρουσιάζει μια ρωγμή που σηματοδοτεί το τέλος του. Μια ρωγμή που ακόμη και αυτός που ευθύνεται γι’ αυτήν δεν υπολόγιζε τις συνέπειες. (Το δεύτερο βιβλίο του Μ. Δρουσιώτη, «Έγκλημα στο Κραν Μοντανά», κατακρεουργεί ολόκληρο το αφήγημα Αναστασιάδη στο Κυπριακό - ένα αφήγημα που κατά 80% ασπάζεται και υπηρέτησε και ο Α. Μαυρογιάννης).

Η Irene Vallejo το λέει κάπως «ποιητικά», αλλά έχει απόλυτο δίκιο: Μάθαμε πια να κρατάμε ζωντανή την αλήθεια. Να «συντηρούμε τα βιβλία». Από «τον σκόρο, τη σκουριά, τη μούχλα και τους βαρβάρους με τα σπίρτα»!

Καλάθι

• …του αυτοκράτορα (1): Είναι μεγάλη επιτυχία της κοινωνίας των πολιτών το γεγονός ότι την ανάγκη για αλλαγή του Συντάγματος του 1964, μετά από χρόνια συζητήσεων στη «σκιά» της «επίσημης» πολιτικής, πλέον την ασπάζονται δύο από τους τρεις κύριους υποψήφιους. Αβέρωφ Νεοφύτου και Ανδρέας Μαυρογιάννης. Το ανησυχητικό -αλλά όχι ανεξήγητο- είναι η επιμονή του τρίτου υποψηφίου για το αντίθετο. Με επιχειρήματα πολύ επιφανειακά, ο Νίκος Χριστοδουλίδης επιμένει στις αυτοκρατορικές εξουσίες του θεσμού του Προέδρου, όπως προέκυψαν από το 1964!

• …του αυτοκράτορα (2): Όσοι παρασύρονται από το μειλίχιο ύφος του Ν. Χριστοδουλίδη απορούν με τις θέσεις του επί του πρακτέου σε πολλά ζητήματα (από την αλλαγή του Συντάγματος μέχρι το θέμα των φυλακών). Τους φαίνονται περίεργα συντηρητικές και παλιομοδίτικες. Στην πραγματικότητα, αυτές είναι που αποκαλύπτουν τα αυτοκρατορικά πρότυπά του, κατευθείαν από το Βυζάντιο. Δεν θέλει αλλαγές. Θέλει να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Το όραμά του είναι να γίνει ένας νέος εθνάρχης. Και για να γίνει κάτι τέτοιο (και για να εφαρμόσει το μακαριακό πρότυπο όλοι να είναι κάτω από το ράσο του, σε μια μονολιθική πολιτική ζωή και κοινωνία, χωρίς ουσιώδη αντίλογο) είναι απαραίτητη η διαφύλαξη της απόλυτα συγκεντρωτικής εξουσίας.

• …του αυτοκράτορα (3): Τι κακό κι αυτό με τον απερχόμενο Πρόεδρο! Τόσος κόπος, τόσα ταξίδια, τόσες δηλώσεις, όλα απανωτά τους τελευταίους μήνες, και κανένας δεν πείθεται. Ξεκινά διεθνή εκστρατεία για «επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό» δύο μήνες πριν την αποχώρησή του, και όλοι μειδιούν. Ρίχνει τασάκια στον «αχάριστο» Μαυρογιάννη, και τον αδειάζουν οι άνθρωποι που διόρισε στην Αρχή κατά της Διαφθοράς. Συγκαλεί σύσκεψη για το θέμα των φυλακών και του γυρίζουν την πλάτη μέχρι και οι υπ’ αυτού ευεργετηθέντες στη Γενική Εισαγγελία! Είναι να μην χάνει την ψυχραιμία του;