Ο αποθανών ΔΕΝ δεδικαίωται

Αν θυμάμαι καλά από τα μαθητικά μου χρόνια, είναι ο Απόστολος Παύλος ο πατέρας της ρήσης, ο «αποθανών δεδικαίωται» (από της αμαρτίας). Δηλαδή, πως ο νεκρός απαλλάσσεται. Για να είμαστε όμως ακριβείς, οι εκκλησιαστικοί πατέρες κατηγορηματικά διαβεβαιούν πως ο νεκρός απαλλάσσεται από την αμαρτία όχι επειδή συγχωρήθηκαν τα ανομήματά του, αλλά επειδή σαν νεκρός αδυνατεί πια να αμαρτήσει. Στη σύγχρονη εποχή, αυτή η ρήση υποδηλώνει ότι δεν είναι σωστό να μιλάμε άσχημα για τους νεκρούς. Με άλλα λόγια, έχει δημιουργηθεί ένα δόγμα -όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε πολλές άλλες χώρες- που δεν θεωρεί πρέπον να ασκείται κριτική για τον βίο και την πολιτεία του αποθανόντος. Αυτές τις μέρες, έχουμε γίνει μάρτυρες αυτού του δόγματος. Η γλώσσα όλων των πολιτικών, χωρίς καμιά εξαίρεση, στάζει μέλι για τον άρτι κοιμηθέντα μακαριστό Αρχιεπίσκοπο. Ως διά μαγείας, όλοι οι πολιτικοί και τα κόμματα τον εξιδανικεύουν. Λησμόνησαν ήδη την ανάμειξή του στην πολιτική, την εμπλοκή του στα σκάνδαλα με τα «χρυσά» διαβατήρια, τις επαφές του με τον υπόκοσμο και το πάθος του να μεγιστοποιήσει, πάση θυσία, τα κέρδη των εκκλησιαστικών επιχειρήσεων.

Στη σημερινή κηδεία του προκαθήμενου της Εκκλησίας, δεν γνωρίζω, φυσικά, τι ακριβώς θα πει ο ΠτΔ που θα εκφωνήσει τον επικήδειο. Προεξοφλώ, όμως, ότι θα πλέξει το εγκώμιο του Αρχιεπισκόπου και ένας που δεν γνωρίζει την πρόσφατη Ιστορία Εκκλησίας της Κύπρου, θα συμπεράνει, ακούγοντας τον Αναστασιάδη, ότι ο Χρυσόστομος Β’ ήταν αψεγάδιαστος, ένας Άγιος Άνθρωπος της Εκκλησίας που μάζευε λεφτά με κόπο και ιδρώτα, για την ευμάρεια του ποιμνίου του. Εν ολίγοις, ο Αναστασιάδης θα μας πει ότι μόνο καλά έκανε στην καριέρα του ο Αρχιεπίσκοπος. Ξεχνάμε, ή δεν συνειδητοποιούμε, ότι ό,τι έπραξε κάποιος ζων, εξακολουθεί να τον βαραίνει όσο κι αν τον αγιογραφούν στους επικήδειους οι επιτήδειοι της παραγραφής και της κολακείας οι οποίοι, παρεμπιπτόντως, αφθονούν στην Κύπρο.

Σύμφωνα με τoυς κοινωνιολόγους, αυτό το δόγμα (ή ταμπού) πηγάζει από παλιές πεποιθήσεις αιώνων για τη μετά θάνατον ζωή. Για παράδειγμα, στην εποχή του Αριστοτέλη, η υποβάθμιση της κληρονομιάς ενός αποθανόντος θεωρείτο ότι υποτιμούσε τη ζωή που είχε ζήσει αυτό το άτομο και, με τον τρόπο αυτό, υποβάθμιζε την ποιότητα της μεταθανάτιας ζωής του. Στην εποχή μας, αυτό το δόγμα τείνει να εξασθενίσει λόγω, κυρίως, της ανάπτυξης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ). Όταν πεθαίνει μια εξέχουσα πολιτική ή θρησκευτική προσωπικότητα, εκείνοι που μισούσαν αυτό το άτομο καταφεύγουν στο διαδίκτυο και διακηρύσσουν αμέσως πόσο χαρούμενοι είναι που πέθανε αυτός ο άνθρωπος, πόσο αχάριστος και υποκριτής ήταν, πώς ελπίζουν ότι το σώμα του θα καίγεται στην κόλαση κ.λπ. Από την άλλη, υπάρχουν φυσικά και εκείνοι που θα εγκωμιάσουν τον αποθανόντα. Αυτό το φαινόμενο ισχύει, φυσικά, για τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου μας. Kάποιος που έχει πρόσβαση στο facebook, θα διαπιστώσει ότι οι απόψεις του κυπριακού λαού για το πρόσωπο του Χρυσόστομου Β’ είναι έκδηλα αποκλίνουσες. Πιστεύω, ένας που δεν γνωρίζει τον βίο και τη πολιτεία του Αρχιεπισκόπου, θα ενημερωθεί γι΄ αυτόν πιο αντικειμενικά και σφαιρικά από τα ΜΚΔ, παρά από τον αναμενόμενο πληθωρικό επικήδειο του Αναστασιάδη που θα τον έχει γράψει καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια να αυτολογοκριθεί. Ίσως το κλασικότερο παράδειγμα για τον ρόλο των ΜΚΔ για το ποιόν των πεθαμένων να είναι η κηδεία του αρχιδήμιου της Κύπρου, Δημήτρη Ιωαννίδη. Το φέρετρό του ήταν τυλιγμένο με την ελληνική σημαία! Τον επικήδειο τον εκφώνησε ο Δ. Καρακώστας, ένας ακροδεξιός, πανεπιστημιακός καθηγητής της Πολιτειολογίας και του Συνταγματικού Δικαίου στην Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών και πολιτικός. Μεταξύ άλλων, ο Καρακώστας μάς είπε ότι ο αόρατος δικτάτορας -όπως αποκαλείτο ο Ιωαννίδης- ήταν «άξιον τέκνον της πατρίδας» και ότι οι «μέλλουσες γενεές θα τον ευγνωμονούν για το εθνικό έργο του». Όλες αυτές οι γραφικές περιγραφές του Καρακώστα χλευάστηκαν και γελοιοποιήθηκαν κυρίως από τα ΜΚΔ. Δεν θα ξεχάσω μια ανάρτηση που υποδείκνυε στον Καρακώστα ότι παρέλειψε να προσθέσει το επίθετο «τούρκικες» πριν τις «μέλλουσες γενεές». Συμπερασματικά, οφείλουμε να εκτιμήσουμε ότι σ΄ αυτές τις περιπτώσεις, τα ΜΚΔ διαδραματίζουν έναν εξισορροπιστικό ρόλο, αφού ενημερωνόμαστε όχι μόνο για τα συν του αποθανόντος αλλά και για τα πλην του.

Και ερχόμαστε στην καρδιά του θέματος: ο νεκρός δεδικαίωται, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να μιλάμε άσχημα γι΄ αυτόν; Η απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα είναι ένα εκκωφαντικό «Όχι». Πώς μπορεί να δικαιωθεί ένας Χίτλερ, ένας Ιωαννίδης, ένας διεφθαρμένος πολιτικός, ένας δολοφόνος, ένας βιαστής, ένας παιδεραστής; Όλοι αυτοί δεν αξίζουν σεβασμό λόγω του γεγονότος ότι πέθαναν! Κανείς δεν είναι άγιος, ούτε στον θάνατο ούτε στη ζωή, και πρέπει να εκφράσουμε τα παράπονά μας για να θεραπεύσουμε μια σαθρή κατάσταση. Κανείς δεν πρέπει να σιωπά καταστέλλοντας τον πόνο του ή το παράπονό του ή την αδικία που αισθάνεται επειδή ο θύτης του πέθανε. Οι νεκροί μπορούν να συνεχίσουν να μας βλάπτουν πολύ καιρό αφότου έχουν φύγει. Όταν έχει γίνει μια μεγάλη αδικία –ας πούμε μια πράξη παιδικής παρενόχλησης που φέρεται να διέπραξε ο αποθανών– η αποτυχία να διορθωθεί το αρχείο από σεβασμό προς τους νεκρούς διαιωνίζει την αδικία και, ταυτόχρονα, καθιστά δυσκολότερη την καταπολέμηση, στη συγκεκριμένη περίπτωση, της παιδεραστίας.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας