Τι γράφει, λοιπόν, σήμερα κάποιος για τον Αρχιεπίσκοπο;

Και να που πάλι κάνουμε την ίδια συζήτηση στα social media και αλλού: Τι γίνεται όταν πεθάνει ένα δημόσιο πρόσωπο του οποίου η ζωή ήταν αμφιλεγόμενη, πόσω μάλλον τόσο αμφιλεγόμενη όσο του Χρυσόστομου Β’;

Πώς χειριζόμαστε το μάλλον φολκλόρ φαινόμενο της δεδομένης και αυτόματης αγιοποίησης των δημοσίων προσώπων με τον θάνατό τους στη χώρα μας, εν έτει 2022, ένδειξη σίγουρα μιας κοινωνίας -ή έστω του μεγαλύτερου μέρους της- το κριτήριο της οποίας ολοφάνερα πάσχει και μάλιστα σοβαρά;

Και από εκεί, πώς στεκόμαστε απέναντι στην πολιτικώς ορθή και υποκριτική για τα όσα λέγονται, μεταξύ των ανθρώπων αλλά όχι δημόσια, απαίτηση της αποχής από σχόλια με το σκεπτικό ότι «δεν είναι σωστό». Είναι σωστό να τα λέμε μεταξύ μας; Είναι πιο σωστό, τέλος πάντων; Και πόσο σωστό μπορεί να είναι τελικά;

Από την άλλη, δικαιολογημένα θα ρωτήσει κάποιος: καλά, και εάν προσβάλεις έναν άνθρωπο λίγο μετά που πέθανε, αυτό εξυπηρετεί κάτι; Προάγεται κάτι πέρα από την τοξικότητα, έστω κι αν δεν το καταλαβαίνεις; Κι αυτό με τη σειρά του αφήνει κάτι καλό, κάτι χρήσιμο έστω στη δημόσια συζήτηση;

Στο τελευταίο, πολλοί θα απαντήσουν ότι είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί ο οδοστρωτήρας της συλλογικής αφέλειας, εάν όχι και της βλακείας σε πολλές περιπτώσεις. Εκείνος ο οποίος περνά πάνω από όλα τα κακά που έκανε ένα δημόσιο πρόσωπο κονιορτοποιώντας τα με το που θα πεθάνει.

Είναι, λοιπόν, σωστό για τη δίκαιη υστεροφημία του, θα απορούσαν εκείνοι. Είναι υποβοηθητικό για το άκρως προβληματικό κριτήριο της κοινωνίας που λέγαμε να στήνονται εικονίσματα με το που πεθαίνει κάποιος, ό,τι κι αν έκανε; Και τι μήνυμα λαμβάνουν τα εν ζωή δημόσια πρόσωπα τα οποία σαφώς και παρατηρούν αυτό το κουσούρι της κοινωνίας; Ότι μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις όσο ζεις, αφού ούτως ή άλλως οι αφελείς θα σου δώσουν άφεση αμαρτιών μόλις πεθάνεις;

Νομίζω πως η αλήθεια είναι, όπως στις πλείστες των περιπτώσεων, κάπου στη μέση. Η υστεροφημία ενός δημοσίου προσώπου μπορεί σίγουρα να επηρεαστεί από τη συνέχεια, ειδικά δε εάν μιλάμε για λαούς με τόσο χαμηλό κριτήριο όσο το δικό μας.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που, μόλις τις προάλλες, γίναμε ο μοναδικός ίσως λαός στον κόσμο ο οποίος αποφάσισε να φτιάξει μουσείο και μνημείο τιμώντας έναν τύπο ο οποίος είχε ιδρύσει τρομοκρατική οργάνωση για να ανατρέψει τη νόμιμη κυβέρνηση και η οποία, οργάνωση, μέχρι να τα καταφέρει να παραδώσει τη μισή χώρα σε μια άλλη με τον φανατισμό, το μίσος και τη βλακεία της, σκότωνε πολίτες σε καφενεία και ανατίναζε αστυνομικούς σταθμούς. Και δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα.

Εάν όμως ο στόχος σου είναι μια δίκαιη υστεροφημία, το να κράζεις κάποιον επί τούτου μόλις πέθανε βοηθάει, αλήθεια, προς αυτήν την κατεύθυνση; Μήπως δεν είναι μια αχρείαστη ποδοσφαιροποίηση ενός γεγονότος το οποίο χρειάζεται μια άλλη αισθητική προσέγγιση και το οποίο όσο βγαίνεις και επιμένεις να φωνάζεις και να κράζεις επί τούτου τον πεθαμένο, προκαλεί μια ανάλογη αντίδραση από όσους τον αγιοποιούν;

Μας χρησιμεύει σε κάτι αυτό; Εμάς που ζούμε ακόμα. Ως κοινωνία συλλογικά και ως ανθρώπους μεμονωμένα.

Με την άνεση εκείνου ο οποίος σίγουρα έγραψε τα περισσότερα και τα πιο έντονα πράγματα για τον Χρυσόστομο Β’ όσο ζούσε και που όταν προκύψει λόγος θα τα ξαναγράψει, θα έλεγα πως όχι. Η υστεροφημία είναι κάτι εξαιρετικά ρευστό και το να νομίζεις ότι έχεις τη δυνατότητα να το επηρεάζεις τόσο καθοριστικά είναι μια ψευδαίσθηση τραγική. Η υστεροφημία είναι κάτι απολύτως συλλογικό και επηρεάζεται καθοριστικά από την ικανότητα της κοινωνίας και των μελών της, σε ατομικό επίπεδο, να κρίνουν δίκαια.

Δεν βοηθά σε κάτι, νομίζω, το να φωνάζεις, απλά και μόνο επειδή άλλοι εξυμνούν. Αυτοί που έχουν το κριτήριο, θα το χρησιμοποιήσουν και σίγουρα θα είναι πιο κοντά από τους άλλους, και τους μεν και τους δε, σε μια πιο ακριβοδίκαιη εκτίμηση της πορείας του όποιου δημοσίου προσώπου. Οι υπόλοιποι απλά δεν θα το πράξουν. Διότι δεν μπορούν ή δεν ενδιαφέρονται.

Επί του προκειμένου, ο Χρυσόστομος Β’ ήταν μια βαθιά διχαστική προσωπικότητα, εκπρόσωπος μιας κοσμικότητας απάνθρωπης και αφοσιωμένης στον πλουτισμό, με ακραίες θέσεις, στον οποίο όμως θα πρέπει να πιστώσει κανείς πρώτον, την εδραίωση του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας του και, δεύτερον, το γεγονός ότι στάθηκε στο ύψος του έναντι ακριβώς αυτού, παραμένοντας δίπλα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο στην προσπάθεια της Μόσχας να το αποδυναμώσει.

Ως εκείνος που έγραψε αμέτρητα κείμενα τα οποία αφορούσαν τον βίο και την πολιτεία των ημερών του ως Αρχιεπισκόπου αλλά και ως μητροπολίτη, σίγουρα δεν αποτιμώ θετικά αυτήν την περίπτωση. Και, χωρίς να διαγράφω τα όσα ελάχιστα έστω καλά έπραξε, νομίζω πως ο καθένας αντιλαμβάνεται πού περίπου κινείται το τελικό μου συμπέρασμα.

Χαίρομαι που το έκανα όσο ζούσε, γνωρίζοντας μάλιστα ότι τα διάβαζε πάντοτε. Δεν νιώθω την ανάγκη να το επαναλάβω τώρα. Ήταν η ειλικρινής μου γνώμη για εκείνον, όμως πραγματικά δεν με αφορά να προσπαθήσω να επιβάλω την άποψή μου στην υστεροφημία του, διότι αυτό εκτός από έπαρση και ψώνιο που είναι, είναι και κάτι εξωπραγματικό και ανόητο.

Πάνω από όλα όμως, είναι κάτι το οποίο οι άνθρωποι με κριτήριο δεν χρειάζονται, διότι χρησιμοποιούν το μυαλό τους και καταλήγουν στα όποια δικά τους συμπεράσματα, υποκειμενικά όπως και τα δικά μου, αλλά και όλα τα συμπεράσματα.

Εάν απευθυνόμαστε σε αυτούς, καλό είναι να το θυμόμαστε. Εάν πάλι απευθυνόμαστε στους άλλους, καλύτερο είναι να μην ξεχνάμε ότι μάλλον χάνουμε τον χρόνο μας.

Ο θάνατος είναι η φυσική κατάληξη όλων μας. Τα γεγονότα είναι εκεί και καλό είναι να τα προσεγγίζουμε νηφάλια, καλά ή κακά, εάν μιλάμε για κάτι που αφορά -πια- την Ιστορία.