Αναζητώντας «αγνοούμενους» από τη Λάπηθο και το Βαρώσι

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518

Μία από τους αναγνώστριές μου μου τηλεφώνησε για να μου πει την ιστορία που άκουσε και συμφωνήσαμε να την επισκεφτούμε στο σπίτι της για να μιλήσουμε. Το πρωί της Τρίτης 6 Σεπτεμβρίου 2022, ο Devran Akbayram, ένας νεαρός ερευνητής της κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων με παίρνει και πάμε στη Λάπηθο για να βρούμε την αναγνώστριά μου, η οποία μας διηγείται την ιστορία της.

«Το 1974, σε ένα σπίτι στη Λάπηθο σκοτώθηκαν μια γυναίκα και ένα παιδί. Ίσως περισσότερα παιδιά, αλλά μου είπαν για τουλάχιστον ένα παιδί. Σύμφωνα με τις ιστορίες που άκουσα στο χωριό, ένας Τούρκος στρατιώτης κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1974 μπήκε σε ένα σπίτι και άκουσε έναν θόρυβο και άνοιξε πυρ. Μετά κοίταξε και είδε ότι είχε πράγματι σκοτώσει μια γυναίκα και ένα παιδί. Ένιωσε πολύ άσχημα και δεν μπορούσε να το ξεπεράσει για πολλά χρόνια, μου είπαν. Σε παρακαλώ, ερευνήστε το. Δεν άκουσα τίποτα για το πού μπορεί να είχαν θαφτεί, αλλά ίσως θα μπορούσαν να ερευνηθούν η αυλή του σπιτιού και τα μέρη γύρω από το σπίτι». Η αναγνώστρια μάς υπέδειξε ένα σπίτι. Έδωσε κι άλλες λεπτομέρειες στον Devran για να μπορέσει να συνεχίσει την έρευνά του. Την ευχαριστούμε πολύ και επιστρέφουμε στη Λευκωσία.

«Κάποιοι θάφτηκαν στον κήπο»

Δημοσιεύω την ιστορία στη σελίδα μου στην εφημερίδα «Yeniduzen» και μια αναγνώστρια που το βλέπει μου τηλεφωνεί, αυτή τη φορά για το Βαρώσι. Πάντα είναι έτσι: Όταν δημοσιεύεις πληροφορίες σχετικά με έναν πιθανό τόπο ταφής ενθαρρύνεις άλλους αναγνώστες να μιλήσουν για άλλους πιθανούς τόπους ταφής που γνωρίζουν. «Θυμήθηκα ότι ένας βετεράνος πολέμου μου είχε πει για διάφορους πιθανούς τόπους ταφής στο Βαρώσι, όπου μπορεί να είναι θαμμένοι κάποιοι 'αγνοούμενοι' Ελληνοκύπριοι. Και ήθελα να σας τηλεφωνήσω. Δεν είμαι αυτόπτης μάρτυρας, αλλά το άκουσα αυτό από έναν βετεράνο πολέμου, ο οποίος ήταν στρατιώτης κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1974 και μου είπε διάφορα για πιθανούς τόπους ταφής. Αυτοί βρίσκονται στην περιοχή Βαρωσίου που είναι ανοιχτή στο κοινό. Ένα από αυτά τα μέρη ήταν στο μέσο ενός δρόμου, που ήταν σωρός από χώμα, ωστόσο μετά ο χώρος καλύφθηκε με άσφαλτο. Ο βετεράνος πολέμου μου έδειξε το σημείο και μου είπε ότι είχαν θάψει εκεί κάποιους 'αγνοούμενους'. Μου είπε και για άλλο ένα μέρος. Υπάρχει ένα διάσημο πρόσωπο στα Βαρώσια που λέγεται… Και δίπλα στο σπίτι του υπάρχει ένας κήπος. Σε αυτόν τον κήπο υπάρχει ένα μικρό σπίτι. Ο βετεράνος πολέμου μου είπε ότι κάποιοι άνθρωποι ήταν θαμμένοι σε αυτόν τον κήπο. Μπορώ να σας δείξω αυτά τα μέρη, αν θέλετε». Συμφωνούμε να συναντηθούμε με την αναγνώστρια, μαζί με τον Okan Oktay, τον βοηθό του Τουρκοκύπριου μέλους της κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων που είναι αρμόδιος για τις έρευνες. Θα πάμε τις επόμενες μέρες για να την επισκεφτούμε και να μπορέσει να μας δείξει αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής.

1. Στις 17 Φεβρουαρίου 2011 η Leyla Kiralp υπέδειξε τόσο σε μας όσο και στους λειτουργούς της ΔΕΑ έναν πιθανό τόπο ταφής μπροστά από το σπίτι της.

Τα μέρη που υποδείξαμε πριν από 11 χρόνια

Πριν από 11 χρόνια είχαμε δείξει στους λειτουργούς της ΔΕΑ το μέρος στη μέση του δρόμου ως πιθανό τόπο ταφής, στο οποίο αναφέρεται η αναγνώστριά μου από την Αμμόχωστο. Στις 17 Φεβρουαρίου 2011 είχαμε επισκεφτεί τη Leyla Kiralp που είχε χάσει τον σύζυγό της στη σφαγή της Τόχνης και μας είχε υποδείξει αυτόν τον τόπο ταφής. Στα επόμενα χρόνια, η Sema Kilinch, της οποίας ο σύζυγος σκοτώθηκε το 1974 στην Πάφο και της οποίας ο αδελφός είναι «αγνοούμενος» από την Πάφο από το 1965, μας είχε υποδείξει το ίδιο μέρος και στους λειτουργούς της ΔΕΑ. Από όσο γνωρίζουμε, δεν έγιναν εκσκαφές εκεί. Σε κάποια φάση, είτε το Τμήμα Υδάτων είτε το Τμήμα Οδοποιίας έκαναν κάτι στην άκρη του δρόμου σε εκείνον τον πιθανό τόπο ταφής και πάλι η Leyla μου είχε τηλεφωνήσει και είχα ειδοποιήσει τη ΔΕΑ και είχαν στείλει έναν αρχαιολόγο για να ελέγξει τι συνέβαινε και να προειδοποιήσει αυτούς που εργάζονται εκεί ότι αυτός μπορεί να είναι ένας πιθανός τόπος ταφής. Αλλά μετά δεν έγινε τίποτε άλλο.

Σύμφωνα με μια αναγνώστριά μου, μια Ελληνοκύπρια και το παιδί της δολοφονήθηκαν το 1974 σε αυτό το σπίτι στη Λάπηθο.

Τι είχαμε γράψει το 2011

Στις 27 Φεβρουαρίου 2011 είχα γράψει το ακόλουθο άρθρο για τη σελίδα μου στην εφημερίδα «Πολίτης». Συνοπτικά, είναι τα ακόλουθα, ως υπενθύμιση τέτοιων πιθανών τόπων ταφής που είχαμε δείξει: «Αναζητώντας τους 'αγνοούμενους' από την Αμμόχωστο: Ταξιδεύουμε με τον Ξενοφώντα Καλλή και τον Murat Soysal από την κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων στην Αμμόχωστο για να δούμε διάφορους πιθανούς τόπους ταφής. Μερικοί από τους Τουρκοκύπριους αναγνώστες μου θα μας υποδείξουν διάφορους πιθανούς τόπους ταφής...

Ο πρώτος μας σταθμός είναι η περιοχή 'Yeni Izmir' (Νεάπολη ή Νέα Σμύρνη) της Αμμοχώστου όπου μόλις ξεκινά η εκταφή μιας 'αγνοούμενης' Ελληνοκύπριας. Ήταν η ιδιοκτήτρια του σπιτιού έξω από το οποίο στεκόμαστε και όπου φέρεται να είχε ταφεί στην αυλή της το 1974. Ακριβώς απέναντι από το σπίτι της, φέρεται να έχει ταφεί ένα άλλο άτομο. Μερικές μέρες αργότερα μαθαίνουμε ότι οι αρχαιολόγοι που έσκαβαν στην αυλή της ηλικιωμένης γυναίκας βρήκαν τα οστά της...

Πάμε για να πάρουμε έναν Τουρκοκύπριο αναγνώστη που εντόπισε κάποια οστά δίπλα από έναν ποταμό... Μας δείχνει το σημείο και μας εξηγεί ότι στο τέλος του 1974 ήταν στρατιώτης εδώ και είχε δει ορισμένα ανθρώπινα οστά σκορπισμένα στην άκρη του ποταμού... Παίρνουμε τις συντεταγμένες του σημείου και τον πηγαίνουμε πίσω στο σπίτι του...

Η Leyla Kiralp που έγραψε το βιβλίο 'Το Άσπρο και Βρεγμένο Μαντίλι Που Μοιραστήκαμε' στα ελληνικά και στα τουρκικά θέλει να μας δείξει έναν πιθανό τόπο ταφής στη γειτονιά της. Ζει στην Αγία Παρασκευή στο Βαρώσι και μας δείχνει το σημείο όπου υπήρχε μια τεράστια τρύπα που ήταν σκεπασμένη με χώμα, ακριβώς δίπλα από το σπίτι της...

'Υποψιαζόμασταν ότι εκεί πρέπει να υπήρχε μαζικός τάφος... Για να μπούμε στο σπίτι μας έπρεπε να πηγαίνουμε γύρω από την τρύπα αυτή... Μπλόκαρε όλο τον δρόμο', λέει. Ευχαριστούμε τη Leyla για τη βοήθειά της και την αφήνουμε για να πάμε σε μια άλλη γειτονιά όπου ένας Τουρκοκύπριος είπε σε κάποιον από τους αναγνώστες μου ότι ανακάλυψε ορισμένα πτώματα στον κήπο του, δεμένα χειροπόδαρα, ενώ προσπαθούσε να φυτέψει κάτι:

'Βρήκα έναν σκελετό με τα πόδια και τα χέρια δεμένα... Μετά πιο κάτω, άλλο ένα... Πιο κάτω, ακόμα ένα... Τους σκέπασα και τους άφησα εκεί...'.

Αυτό ήταν πίσω από το σπίτι του σε ένα περβόλι με πορτοκαλιές...

Χτυπάμε την πόρτα αλλά δεν είναι κανένας στο σπίτι... Δεν μπαίνουμε στην πίσω αυλή, αλλά βγάζουμε φωτογραφίες και παίρνουμε συντεταγμένες - η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων πρέπει να ερευνήσει και αυτό το σημείο και να δει τι υπάρχει εκεί...

Επιστρέφοντας από την Αμμόχωστο, θέλω να υποδείξω στον Καλλή και τον Murat ορισμένα σημεία που μου είχαν πει αναγνώστες μου, αλλά πρώτα σταματάμε σε ένα χωριό για να συναντήσουμε έναν Τουρκοκύπριο μάρτυρα...

Ήταν στρατιώτης στην Κάτω Δερύνεια και έπρεπε να καθαρίσει λωρίδες γης για προστασία από τη φωτιά... Αυτό ήταν τη δεκαετία του '90... Ενώ καθάριζε αυτές τις λωρίδες με την μπουλντόζα εντόπισε οστά... Το μέρος που περιγράφει ακούγεται να είναι κοντά στο 'Perdjana Gardens'... Τον ευχαριστούμε που μοιράστηκε αυτές τις πληροφορίες και συνεχίζουμε για το Λευκόνοικο. Στην είσοδο του Λευκονοίκου (Gechitkale) σταματούμε για να δείξω στον Καλλή και το Murat τρεις πιθανούς τόπους ταφής: Σε ένα πηγάδι, ένας από τους αναγνώστες μου μου είπε ότι είχε ακούσει ότι είχαν θάψει 7-8 Ελληνοκυπρίους. Στην ίδια περιοχή, σε ένα άλλο πηγάδι που άνοιξε για σκοπούς άρδευσης, ανακάλυψε ορισμένα οστά και κάποια άτομα από την Πυροσβεστική ήρθαν για να αδειάσουν το πηγάδι και εντόπισαν τουλάχιστον ένα κρανίο... Ακριβώς απέναντι από το πηγάδι αυτό, κάτω από τη μεγάλη κεραία για τα τηλέφωνα, υπήρχαν επίσης πληροφορίες ότι εκεί ήταν θαμμένοι μερικοί Ελληνοκύπριοι... Υπάρχουν περισσότερα σημεία ακριβώς έξω από το Λευκόνοικο αλλά δεν έχουμε χρόνο - μια άλλη φορά θα δείξω και εκείνα τα σημεία!

Συνεχίζουμε και καθώς μπαίνουμε στο Τζιάος (Chatoz - Serdarli) δείχνω το σημείο στο οποίο πρέπει να πάμε... Υπάρχουν ορισμένες καλαμιές και δίπλα από τη δεύτερη σειρά καλαμιών, ένας από τους αναγνώστες μου μου είχε πει ότι υπήρχε τόπος ταφής 8 Ελληνοκυπρίων. Πάμε κάτω για να ερευνήσουμε και να πάρουμε συντεταγμένες και να βγάλουμε φωτογραφίες...

Με τη δύση του ηλίου επιστρέφουμε στη Λευκωσία...».