Η πινακοθήκη των υποκριτών

«Ορκιζόμαστε ότι, μεγαλώνοντας κάτω από τη σκιά των ιερών συμβόλων του έθνους και του κράτους μας, θα τα διαφυλάττουμε άγρυπνα και θα αγωνιζόμαστε με αυτοθυσία για τα μεγάλα ιδανικά του ελληνισμού, την προστασία της ιδιαίτερής μας πατρίδας και το μεγαλείο του έθνους μας. Ορκιζόμαστε να μην τα εγκαταλείψουμε!».

Δεν είναι ο όρκος κάποιου στρατιωτικού αγήματος. Είναι ο όρκος που έδωσαν προχθές δεκατετράχρονοι και δεκαεφτάχρονοι του αγήματος των αρίστων μαθητών, σε όλα τα γυμνάσια και λύκεια της Κύπρου. Με υψωμένο το χέρι και τα δάκτυλα στο τριαδικό σχήμα. Αμέσως μετά την τελετή παράδοσης του λαβάρου και των σημαιών. Για να ακολουθήσει η στρατιωτική παρέλαση-περιφορά τους, υπό τους ήχους των τυμπάνων.

Είναι μια κανονικότητα. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, εδώ και πολλές δεκαετίες, γίνεται το ίδιο πράγμα σε όλη την Κύπρο.

Διαστάσεις

Θα μπορούσαμε να συζητούμε για μέρες για κάθε μια από τις διαστάσεις που έχει το θέμα:

(α) Το περιεχόμενο του όρκου, με τις δηλώσεις και τις συνυποδηλώσεις του, εμπίπτει καθαρά στον χώρο του μεταφυσικού εθνικισμού. «Ορκιζόμαστε», «κάτω από τη σκιά», «ιερά σύμβολα», «αυτοθυσία», «μεγάλα ιδανικά του ελληνισμού», «ιδιαίτερη πατρίδα (= η Κύπρος επίσημο κομμάτι της Ελλάδας!)», «μεγαλείο του έθνους μας».

(β) Το γεγονός ότι υποβάλλονται στη διαδικασία της ορκωμοσίας παιδιά των 14 και 17 ετών. Έχουν δικαίωμα οι ενήλικες να βάζουν ανηλίκους να ορκίζονται για οτιδήποτε; Οι ανήλικοι ορθά υπόκεινται σε περιορισμούς, ορθά διδάσκονται από το σχολείο, τους γονείς και την κοινωνία τα όρια και τις υποχρεώσεις. Η ορκωμοσία, όμως, είναι κάτι άλλο. Υπερβαίνει τα όρια των δικαιωμάτων των ενηλίκων πάνω στους ανηλίκους. Για να το πούμε διαφορετικά: Οι ενήλικες δεν δικαιούνται να βάζουν ανήλικους να ορκίζονται για οτιδήποτε, ακόμη και για το ότι θα προστατεύουν την ατομική τους ελευθερία, θα πλένουν τα χέρια τους, ή θα λατρεύουν τα corn flakes.

(γ) Η όλη διαδικασία εμπεριέχει και άλλες μορφές βίας. Για παράδειγμα, αυτοί που αισθάνονται ικανοποίηση από την επιλογή των έντεκα μαθητών του αγήματος, δηλαδή οι έντεκα και οι γονείς τους, είναι πολύ λιγότεροι από όσους εισπράττουν απογοήτευση. Από τον δωδέκατο μέχρι τον περίπου πεντηκοστό, ενώ η βαθμολογική διαφορά είναι ελάχιστη από τους πρώτους, εισπράττουν το αίσθημα της αποτυχίας. Αυτές οι διαδικασίες επιλογής είναι «φυσιολογικές» για ενήλικες. Γιατί, όμως, πρέπει να υποβάλλονται στο αίσθημα της απόρριψης δεκατετράχρονοι αριστούχοι; Και μην βιαστείτε να πείτε «για να προετοιμαστούν για τον πραγματικό κόσμο»· γιατί στον πραγματικό κόσμο της Κύπρου ΔΕΝ παίζει καν ρόλο αν είσαι αριστούχος.

(δ) Η στρατιωτικού τύπου παρέλαση στην οποία υποβάλλονται οι έντεκα άριστοι είναι ένα μικρό μόνο δείγμα της ευρύτερης παρέλασης των σχολείων, στην οποία υποβάλλονται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο οι μαθητές. Ναι, η συμμετοχή στις μεγάλες μαθητικές παρελάσεις είναι εθελοντική. Αλλά το ερώτημα είναι καθαρό: Έχουν δικαίωμα οι ενήλικες να στρατιωτικοποιούν ανηλίκους, έστω και με τη θέλησή τους; Αυτή η μεταξική αντιγραφή της τακτικής του Μουσολίνι και του Χίτλερ για στρατιωτικοποίηση των παιδιών, μόνο στην Κύπρο (και στην Ελλάδα, πολύ πιο χαλαρά) επιμένει να επιβιώνει για σχεδόν έναν αιώνα.

(ε) Τα σχετικά με τη γενική μαθητική παρέλαση, ενώ απαιτούν απίστευτο κόπο και τεράστια δαπάνη χρόνου στα σχολεία, για εβδομάδες κάθε έτος, και πάλι παράγουν περισσότερη δυστυχία παρά ευτυχία. Άπειροι μαθητές, λόγω του σωματότυπού τους, δεν τολμούν να ζητήσουν να συμμετάσχουν. Και από αυτούς που το τολμούν, μέχρι και την παραμονή της παρέλασης πολλοί απορρίπτονται. Η παρέλαση λειτουργεί όπως τον νόμο της φυσικής επιλογής. Δοκιμάζουν πολλοί, για να μείνουν οι «καλύτεροι». Ναι, αλλά μιλάμε για παιδιά! Τα σχολεία, κάθε χρόνο, γεμίζουν από παιδιά που κλαίνε σιωπηλά, ή γοερά. Μέσα στην αυλή του σχολείου ή στο σπίτι τους, γιατί αποκλείστηκαν ακόμη και τελευταία στιγμή. Και μην σκεφτείτε ότι αυτό έχει ίχνος έστω υπερβολής!

Το χειρότερο;

Ακόμη και με όλα αυτά, ίσως το χειρότερο είναι η υποκρισία εμάς των ενηλίκων. Βάζουμε τα παιδιά να ορκίζονται και να παρελαύνουν γι’ αυτό που πιστεύουμε ότι «οφείλουν», την ώρα που εμείς καθημερινά αποδεικνύουμε ότι το «πιστεύουμε» μόνο στα λόγια. Ακόμη και από τους γονείς που κορδώνουν στις τελετές και στις παρελάσεις, πόσοι στην καθημερινότητα αφιερώνουν έστω και δέκα λεπτά για να υπηρετήσουν αυτά τα «πιστεύω»; Πόσοι από εμάς τους ενήλικες θα δίναμε και θα τηρούσαμε αυτόν τον όρκο αυτοθυσίας και αυτοκατάργησης που υποχρεώνουμε δεκατετράχρονους να δώσουν;

Σαν νέοι Ισραηλίτες της Παλαιάς Διαθήκης: Στέλνουμε στην κοιλάδα του Ιλάι τον μικρό Δαυίδ να αντιμετωπίσει τον Γολιάθ. Κι εμείς κρυμμένοι πίσω από τα βράχια μετρούμε και ξαναμετρούμε τα πρόβατά μας, μπας και μας έχει ξεφύγει κανένα. Σταματούμε μόνο για να ζητωκραυγάσουμε που ο Δαυίδ νίκησε.

Οι υποκριτές και ο βασιλιάς τους

Η αποδοχή αυτών των «μικρών» ζητημάτων ως κανονικότητες, η ανοχή μας απέναντι στην ίδια τη δική μας υποκρισία, είναι ο προβολέας των μεγάλων προβλημάτων.

Επειδή κολυμπούμε μέσα στην υποκρισία, ο τύπος και η κανονικότητα είναι πιο ουσιαστικά από το περιεχόμενο. Κι όταν η ίδια η ουσία είναι υποβαθμισμένη, εύκολα παραμερίζεται από εικόνες, λόγια, σύμβολα, τελετές. Ο Πρόεδρος το ξέρει πολύ καλά, γι’ αυτό και αντί να κυβερνά ασχολείται εδώ και χρόνια με την εικόνα του, τα λόγια που ακουμπούν στα ισχυρά στερεότυπα, τα σύμβολα και τις τελετές. Ξέρει πολύ καλά πως ο τύπος, το στερεότυπο, και η κανονικότητα είναι το αποκούμπι και της προσωπικής μας υποκρισίας. Γι’ αυτό και είναι βέβαιος πως με μια καταγγελία της τουρκικής αδιαλλαξίας είμαστε έτοιμοι να καταπιούμε τη διχοτόμηση που έφερε. Και ότι με το χρυσό κλειδί της Πάφου θα κλειδώσουμε στην κασέλα της λήθης τα «χρυσά» διαβατήρια.

Η απόδειξη για όλα αυτά είναι η επικείμενη τρίτη θητεία Ν. Αναστασιάδη. Μέσω του καλύτερου μαθητή του, του Ν. Χριστοδουλίδη. Ο οποίος από την πρώτη μέρα που πάτησε το πόδι του στο Προεδρικό πριν δέκα χρόνια, άρχισε να μαθαίνει πως σημασία έχει τι νομίζουν για σένα και όχι τι κάνεις. Τι φαίνεται να λες και όχι αν λες κάτι πραγματικά.

Το πρόβλημά μας δεν είναι ο Ν. Αναστασιάδης και ο Ν. Χριστοδουλίδης. Το πρόβλημά μας είναι η δική μας αδυναμία και αυτοεξαπάτηση· που μας κάνει να κρυβόμαστε πίσω από τα βράχια των τύπων, των μεγαλόστομων λόγων, των παρελάσεων και των εικόνων. Αυτή η αδυναμία είναι που τους στέφει βασιλιάδες.

Καλάθι

• Ξεκάθαρα (1): Αν δεν πρόκειται για εισήγηση κάποιου επικοινωνιολόγου, τότε σίγουρα πρόκειται για επιδημία. Ο Ν. Χριστοδουλίδης, όσο πιο γενικόλογος είναι, τόσες περισσότερες φορές χρησιμοποιεί τη λέξη «ξεκάθαρα». Το καινούργιο είναι ότι άρχισαν και οι συνεργάτες του το ίδιο. Ο Νικόλας Παπαδόπουλος στο ΡΙΚ, σε μια συνέντευξη όπου το μόνο ξεκάθαρο ήταν ότι τα γύρισε με τον Αναστασιάδη και τον παρουσίασε σχεδόν ως άγιο, χρησιμοποιούσε συνεχώς τη λέξη. Περισσότερο και από τον Ν. Χριστοδουλίδη!

• Ξεκάθαρα (2): Η σχετική σιωπή των ΜΜΕ διευκόλυνε τον Πρόεδρο να μην απαντήσει καν στη βόμβα Αβέρωφ περί ελέφαντα. Από την άλλη, ο Α. Νεοφύτου έκανε ένα επικοινωνιακό βήμα που θα φανεί αν θα του βγει. Προσπάθησε να δώσει την εικόνα του «ειλικρινούς και θαρραλέου», και ταυτόχρονα να αντιστρέψει την παγιωμένη εντύπωση: ότι είναι συνυπεύθυνος για τα κυβερνητικά σκάνδαλα, ενώ ο ευνοούμενος και πιο στενός συνεργάτης του Προέδρου για δέκα χρόνια, ο Ν. Χριστοδουλίδης, είναι αναμορφωτής!

• Ξεκάθαρα (3): Η γενικότερη κατάσταση σε όλα τα μεγάλα θέματα είναι πια πέρα από οριακή. Με τόσο συμβατικές «διεξόδους» που αντιπροσωπεύουν οι πρωταγωνιστές της προεκλογικής περιόδου, δεν φαίνεται να πηγαίνουμε πουθενά. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Κύπρου αυτό φαίνεται τόσο καθαρά. Ξεκάθαρα!...