Η αξιοπιστία της Κύπρου στην ΕΕ

Στο περιθώριο του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ε.Σ.), ο απερχόμενος Πρόεδρος της Κύπρου Ν. Αναστασιάδης ακούγεται να συνομιλεί με έναν νεότερο Ευρωπαίο ομόλογό του και να του εξηγεί ότι αποχωρεί, αλλά θα τον διαδεχθεί, όπως είπε, «ένας από τους τρεις συνεργάτες του…». Κανείς δεν γνωρίζει αν ο Ευρωπαίος συνομιλητής του αισθάνθηκε ανακούφιση. Ο Ν. Αναστασιάδης, πάντως, είναι ένα από τα μακροβιότερα μέλη του Ε.Σ., οι παλιοί το γνωρίζουν, αλλά οι νεότεροι ίσως να έχουν απορίες. To ερώτημα ποιος θα τον διαδεχθεί απασχολεί ορισμένους Ευρωπαίους που γνωρίζουν τα τεκταινόμενα στο νησί. Πιο πολύ, όμως, ενδιαφέρει τους Κυπρίους που θα πάνε σε τρεις μήνες στην κάλπη και εξετάζουν τις επιλογές τους κάτω από το εξής πρίσμα: θα συνεχιστεί η παρακμιακή πορεία της 10ετίας Αναστασιάδη; Θα καταφέρει η Κύπρος να γίνει φυσιολογικό κράτος της ΕΕ;

Οι ευθύνες

Στο πρόσωπο Αναστασιάδη αντανακλάται σήμερα η εικόνα μιας μικρής χώρας μέλους της ΕΕ για 18 χρόνια – τα πλείστα κάτω από τη δική του ηγεσία – αλλά παραμένει εγκλωβισμένη στο παρελθόν, με άλυτο το Κυπριακό και με την κάκιστη φήμη της διεφθαρμένης ηγεσίας. Η Κύπρος βρίσκεται ιστορικά και γεωπολιτικά στο μεταίχμιο διαφορετικών κόσμων. Το γεγονός αυτό, όχι μόνο δεν απαλλάσσει την κυπριακή ηγεσία από τις ευθύνες της, αλλά επιβάλλει ακριβώς το αντίθετο: αφενός, τη βαθιά αντίληψη των συνεπειών της τουρκικής κατοχής και αφετέρου την ανάγκη για αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η συμμετοχή στην ΕΕ.

Ο απερχόμενος Πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης απέτυχε και στα δύο. Όμως, τα αδιέξοδα του κομματικού συστήματος στην επιλογή προεδρικών υποψηφίων τον έχουν ευνοήσει. Γι’ αυτό κλείνει σιγά - σιγά τη 10ετή συμμετοχή του στο Ε.Σ. προσπαθώντας να αποκομίσει επικοινωνιακά κάποια αίγλη. Οι τηλεοράσεις τον δείχνουν να κάνει χειραψίες με όσους ηγέτες βρει μπροστά του, συνήθως την ώρα που ετοιμάζονται να καθίσουν στο τραπέζι. Αυτός καλλιεργεί την εντύπωση ότι τόσα χρόνια δημιούργησε δεσμούς και φιλίες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Όλα είναι μέρος μιας παραπλανητικής εικόνας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που γνωρίζουν ότι συμβαίνει το αντίθετο.

Το ευρωπαϊκό τραπέζι

Οι ηγέτες μικρών κρατών της ΕΕ χρειάζεται να πασκίσουν πολύ για να κερδίσουν τη θετική προσοχή των συνομιλητών τους για να αποκτήσουν ρόλο στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Η περίπτωση του Ν. Αναστασιάδη δεν είναι τέτοια, όχι μόνο λόγω του μεγέθους της Κύπρου, αλλά γιατί αποστέρησε από τη χώρα του δύο σημαντικά γνωρίσματα: το κύρος και την αξιοπιστία.

Άλλωστε, το ευρωπαϊκό τραπέζι έγινε πολύ μεγάλο για την άμεση επαφή των ηγετών. Επιστρατεύονται μικρόφωνα και ακουστικά και τις περισσότερες φορές οι ηγέτες που δεν έχουν τίποτε να πουν, μιλούν μέσα από υπηρεσιακά σημειώματα. Έτσι κάνει συχνά και ο Ν. Αναστασιάδης. Ακολούθως, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ενημερώσει τους Κυπρίους τΙ είπε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ποτέ δεν μαθαίνουμε – στα ανιαρά ανακοινωθέντα – ποια απήχηση έχουν οι τοποθετήσεις του.

Οι πιο ουσιαστικές ζυμώσεις γίνονται μεταξύ ηγετών προτού τυπικά προσέλθουν στις συνεδρίες. Έτσι ωριμάζουν οι αποφάσεις του Ε.Σ., αντανακλώντας την προεργασία, τον σχεδιασμό και την επιρροή του καθενός. Στα δέκα χρόνια που πέρασαν, ο Ν. Αναστασιάδης δεν απέδειξε ότι είχε κάποια συμβολή. Γι’ αυτό αρκείται στις συνεδριάσεις να κάνει καταγγελίες και παράπονα για την Τουρκία. Όταν δε επιστρέψει στην Κύπρο, εξαπολύει μύδρους για τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, αφήνοντας αιχμές για το πόσο συμφεροντολόγοι είναι οι ηγέτες που δεν τον λαμβάνουν υπόψη και «χαϊδεύουν» την Τουρκία.

Με τέτοιο πολιτικό προσωπικό στην ηγεσία της, η Κύπρος έχει απωλέσει την ικανότητά της να αξιοποιεί και να επηρεάζει τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Ο δε απερχόμενος Πρόεδρος της, Ν. Αναστασιάδης εξελίχθηκε μάλλον ως το χειρότερο παράδειγμα ηγεσίας.

Ευρωπαϊκή «πρωτοβουλία»

Ο Κύπριος Πρόεδρος επισκέφθηκε (22/10) τον σοβαρά ασθενούντα Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο και στη συνέχεια αποκάλυψε τη μεταξύ τους συνομιλία: «Με ρώτησε εάν υπάρχει κάποια προοπτική για το Κυπριακό και τον ενημέρωσα ότι τον Νοέμβριο θα έχω συνάντηση, τόσο με τον Γάλλο Πρόεδρο όσο και με τον Γερμανό Καγκελάριο, με μια πρόταση ανάληψη πρωτοβουλίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χαμογέλασε ικανοποιημένος και είπε 'εύχομαι'».

Με βάση επίσημα ανακοινωθέντα που έπονται συνεδριάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Ν. Αναστασιάδης προσκαλεί εδώ και έναν χρόνο την ΕΕ να αναλάβει πρωτοβουλία για το Κυπριακό που βρίσκεται σε τραγικό αδιέξοδο από το 2017. Προηγουμένως, δηλαδή για 4 χρόνια, ο Κύπριος Πρόεδρος ουδέποτε επιδίωξε μια εις βάθος συζήτηση του Κυπριακού στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ούτε ήθελε «πρωτοβουλία». Κατά σύμπτωση, στο μέσο της προεκλογικής εκστρατείας, οι «συνεργάτες» του, υποψήφιοι για την προεδρία, διατείνονται και αυτοί ότι θα αποταθούν στις Βρυξέλλες. Κανένας εξ αυτών τόσο καιρό δεν μίλησε για κάτι τέτοιο: ούτε ο τέως ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης, ούτε ο Α. Νεοφύτου, αρχηγός της κυβερνητικής παράταξης του ΔΗΣΥ, αλλά ούτε και ο τέως διαπραγματευτής Α. Μαυρογιάννης.

Στρατευμένη διπλωματία

Ο Ν. Αναστασιάδης ακολούθησε στρατευμένη διπλωματία μετά το Κραν Μοντάνα, αποφεύγοντας κάθε συζήτηση επί της ουσίας για το Κυπριακό σε ευρωπαϊκό όργανο. Κρυβόταν μαζί με τον τότε ΥΠΕΞ του από τους Ευρωπαίους εταίρους για 2 – 3 χρόνια μήπως ερωτηθούν τι πήγε στραβά και εκτεθούν. Όταν το διαπραγματευτικό πλαίσιο του ΟΗΕ εξανεμίστηκε και η Τουρκία τράβηξε τη γραμμή «δύο κρατών», ο Ν. Αναστασιάδης αποφάσισε να ζητήσει από την ΕΕ πρωτοβουλία…

Δυστυχώς για τη χώρα μας, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην ΕΕ κοινός παρονομαστής για το τι μπορεί να γίνει στην Κύπρο. Η όλη προσπάθεια εξαντλείται στην αποτροπή του χειρότερου σεναρίου – τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ν. Αναστασιάδης αποχωρεί και αφήνει πίσω του ένα σοβαρό κενό. Μια μερίδα αξιωματούχων της ΕΕ γνωρίζουν τα πάντα για τα «χρυσά» διαβατήρια και κάποιοι άλλοι θυμούνται τη μεγάλη απογοήτευση του Ζαν - Κλοντ Γιούνκερ για τους κόπους που κατέβαλε για το Κυπριακό. Κανείς δεν θέλει να μπλέξει με το πρόβλημα, αν δεν δει πειστικές ενέργειες που να προέρχονται πρώτα από την Κύπρο.

Σήμερα, η Κύπρος είναι σε σταυροδρόμι. Μια επιλογή είναι η συνέχιση της πεπατημένης, η δήθεν πολιτική των κυρώσεων. Μια άλλη, είναι να διαβάσει τις δυνατότητες που προσφέρει η ΕΕ για να βρει τρόπο να φθάσει στον μεγάλο στόχο της επίλυσης του Κυπριακού. Ένα παράδειγμα είναι η προοπτική της ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι σε θέση κανείς να προτείνει λειτουργική φόρμουλα για την εκπροσώπηση της Κύπρου στην περιφερειακή διάσκεψη που προτείνει ο Σαρλ Μισέλ; Κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν μπορεί να είναι άλμα στο… κενό. Έχει προϋπόθεση την αναζωογόνηση των διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ και την ανάκτηση της συμφωνημένης βάσης και των συγκλίσεων μέχρι το Κραν Μοντάνα. Σε αυτό δεν προσβλέπει ο ύπατος εκπρόσωπος Ζοζέ Μπορέλ για να ενεργοποιήσει τη σύμπραξη και τη θετική ατζέντα με την Τουρκία;

Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπάρχει επίσης θετική προδιάθεση για την Κύπρο, την επίλυση του Κυπριακού και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η στήριξη που προσφέρει για την υλοποίηση των σχεδίων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έναντι εφαρμογής μεταρρυθμίσεων, μοιάζει γραφειοκρατική, αλλά είναι επί της ουσίας. Τη συμπληρώνει το βλέμμα της Κομισιόν στην επανένωση της Κύπρου, όπως εκδηλώθηκε, για παράδειγμα, με την πρόταση της Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν για πιλοτικά έργα στη νεκρά ζώνη για φωτοβολταϊκά. Υπάρχει Κύπριος Πρόεδρος να προτείνει μια συμπεριληπτική προσέγγιση της τ/κ κοινότητας στην ΕΕ; Ή μήπως, η Κύπρος θα εκλέξει εκείνον που θα παρακολουθεί την ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία και φραστικά – ίσως και υποκριτικά – θα την καταγγέλλει;

Το άρθρο αναδημοσιεύεται ταυτόχρονα στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στην Αθήνα.