Μακάρι να εμφανιστούν μπροστά μου ξαφνικά

Είμαι περίεργος για τους παλιούς μου συμφοιτητές που στις χώρες τους γίνεται μακελειό. Φίλοι με τους οποίους περάσαμε από τα ίδια θρανία στη Μόσχα. Σύροι. Αιγύπτιοι. Παλαιστίνιοι. Υεμενέζοι, Αλγερινοί, Αιθίοπες, από την Ουγκάντα. Και Γιουγκοσλάβοι, Χιλιανοί, Κολομβιανοί, Βενεζουελάνοι και Περουβιανοί που κέρδισαν τον σεβασμό όλων μας με τους λατινικούς τους χορούς. Χωρίσαμε και δεν βρεθήκαμε ποτέ ξανά. Από κανέναν τους δεν μάθαμε τίποτα. Ζουν άραγε; Και αυτό δεν το έμαθα. Μου διηγήθηκαν πολύ θλιβερά πράγματα Ρώσοι φίλοι με τους οποίους συναντήθηκα όταν ξαναπήγα στη Μόσχα μετά από χρόνια. Ήταν σε επαφή με τον αγαπητό Τομ από την Ουγκάντα, λέει, όμως μια μέρα ξαφνικά αποκόπηκαν ο ένας από τον άλλο. Έμαθαν ύστερα την τρομερή αλήθεια. Ο Τομ δολοφονήθηκε από τον δικτάτορα της Ουγκάντας Ίντι Αμίν, λέει. Μάλιστα, έκανε κομμάτια και έφαγε το πτώμα του ο Ίντι Αμίν, ο οποίος ήταν ταυτοχρόνως και ανθρωποφάγος! Οι Σύροι συμφοιτητές μου Αντέλ, Αχμέτ και Ραμίζ. Μπόρεσαν άραγε να βγουν ζωντανοί από εκείνη την κόλαση; Πιάστηκε αιχμάλωτος καθώς πολεμούσε ενάντια στις δυνάμεις του καθεστώτος, λέει, ο θαρραλέος, γενναίος και ηρωικός φίλος μου Ρέττα από την Αιθιοπία. Τον εκτέλεσαν και αυτόν.

Μακάρι να είναι ζωντανοί και να εμφανιστούν μπροστά μου μια μέρα οι φίλοι μου που νομίζω ότι πέθαναν. Μακάρι να κάνω και εγώ λάθος, όπως ο Ναζίμ Χικμέτ. Ναι, έκανε λάθος ο Ναζίμ. Νόμισε ότι σκοτώθηκε στην Κίνα ο συμφοιτητής του στη Μόσχα Σιάο Σαν. Του αφιέρωσε ένα θαυμάσιο έπος. Ήταν πολύ καλοί φίλοι. Έμεναν στην ίδια εστία, στο ίδιο δωμάτιο. Ήταν ερωτευμένοι με το ίδιο κορίτσι. Ο Ναζίμ ζήλευε πολύ την αγαπημένη του Ανιούσκα, από τον Σιάο. Προτού επιστρέψει στην Κίνα ο Σιάο, τους είχε επισκεφτεί μια μέρα και αφήνοντας μόνο τον Ναζίμ στο σπίτι, βγήκαν έξω μαζί. Εκείνο το βράδυ δεν είχε μπορέσει να κοιμηθεί ο Ναζίμ μέχρι να επιστρέψει ο Κινέζος. Στριφογύριζε με ζήλεια και τύψεις. Ο δε Σιάο δεν του είπε τίποτα όταν επέστρεψε, ξάπλωσε αμέσως και κοιμήθηκε. Ο Ναζίμ ουδέποτε έμαθε αν είχαν κάνει έρωτα. Και ακόμα όταν το διηγείτο αυτό σε έναν φίλο του ευρισκόμενος στη φυλακή μετά από χρόνια, του έλεγε «πίστεψέ με ότι ακόμα δεν ξέρω». Ήταν η δεκαετία του '20 και στην Κίνα έπεφταν κεφάλια κομουνιστών. Δεν είχαν πιθανότητα ειδικά όσοι επέστρεφαν από τη Μόσχα. Μόλις περνούσαν τα σύνορα έχαναν το κεφάλι τους. Έμαθαν ότι με αυτό τον τρόπο σκοτώθηκε και ο Σιάο. Ο Ναζίμ επηρεάστηκε πολύ από αυτό. Και κάθισε και έγραψε εκείνο το γνωστό έπος. «Η Τζοκόντα και ο Σι-για-ο». Στο ποίημα του Ναζίμ, ο Σιάο έγινε Σι-για-ο.

Πέρασαν χρόνια από τότε. Ο Ναζίμ βγήκε από τη φυλακή το 1950 με αμνηστία μετά από φυλάκιση 12 χρόνων στην Τουρκία. Ύστερα, μόλις έμαθε ότι στήνονταν νέες παγίδες για να τον σκοτώσουν, διέφυγε από την Τουρκία με ένα σαπιοκάραβο. Πάλεψε με τα κύματα στη Μαύρη Θάλασσα. Ζούσε ακόμα ο Στάλιν και ήταν σαν Θεός τότε στη Μόσχα. Αναγκάστηκε και ο Ναζίμ να γράψει ένα ποίημα που τον επαινούσε. Όμως, όταν πέθανε ο Στάλιν έγραψε το πραγματικό του ποίημα και τον επέκρινε έντονα. Σε εκείνο το ποίημα είπε ότι «τα μουστάκια του ήταν μέσα στη σούπα μας». «Ήταν από πέτρα, ήταν από μπρούντζο, ήταν από ασβέστη, ήταν από χαρτί, από δύο εκατοστά μέχρι εφτά μέτρα». Εξαφανίστηκε ένα πρωί. Και έφυγε από πάνω τους το βάρος χιλιάδων τόνων πέτρας, μπρούντζου, ασβέστη και χαρτιού. Τότε ακριβώς υπήρχε μια σύνοδος της Ένωσης Συγγραφέων Ασίας-Αφρικής. Συμμετείχε και ο Ναζίμ σε αυτήν. Και τι να δει. Απέναντί του ο Σιάο Σαν που ήρθε από την Κίνα. Δηλαδή ο Σι-για-ο. Τι έκπληξη. Και τι γλυκιά χαρά. Μακάρι να συναντηθώ και εγώ έτσι με τους συμφοιτητές μου που θεωρώ νεκρούς.

Είχα τα ίδια αισθήματα και το 1974. Ήμουν μακριά. Και δεν ήξερα ποιος είχε μείνει ζωντανός και ποιος δεν είχε μείνει. Θα τα μάθαινα αργότερα αυτά. Έτσι ήταν και όταν ζούσαμε αποκομμένοι ο ένας από τον άλλο εδώ για 29 χρόνια. Όταν άνοιξαν οι πύλες και πέρασα στον νότο για πρώτη φορά, αυτούς αναζήτησα και γι' αυτούς ρώτησα πρώτα. Είχε πεθάνει ο Αντρέας, ο οποίος ήταν από τους πιο στενούς μου φίλους στη Μόσχα. Όμως, όχι στον πόλεμο, χρόνια αργότερα. Υπάρχει μια φωτογραφία. Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι στη σειρά για να μεταφερθούν στην Τουρκία. Μου φαίνεται πως μοιάζει πολύ σε αυτόν εκείνος που στέκεται μπροστά. Είναι εκείνος άραγε; Πλέον δεν μπορώ να ρωτήσω.

Η Γιουγκοσλαβία μοιράστηκε σε εφτά κομμάτια. Ποιος ξέρει σε ποιο κομμάτι έμεινε η αγαπητή Σβετλάνα. Ο Χένρικ από την Τσεχοσλοβακία έμεινε στην Τσεχία ή στη Σλοβακία; Εμείς στην Κύπρο πού μείναμε;