Τους στέλνουμε στις στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων για να πεθάνουν;

Τα περισσότερα άτομα που διαμένουν σήμερα σε στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων έχουν διάφορες αναπηρίες και συμπτώματα γεροντικής άνοιας, της νόσου Αλτζχάιμερ κ.ο.κ. Ο εποπτικός έλεγχος των κρατικών υπηρεσιών για τις συνθήκες διαβίωσης των ενοίκων σε αυτά τα ιδρύματα είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Εξ ου και οι καταγγελίες κάθε τρεις και λίγο για κακομεταχείριση, για καταστάσεις που παραπέμπουν σε συνθήκες περιορισμού και κράτησης και που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε κοινωνική απομόνωση, αποκλεισμό και περιθωριοποίηση, για απάνθρωπη συμπεριφορά, για παράλειψη διερεύνησης και προσδιορισμού των αιτιών και συνθηκών θανάτων στα ιδρύματα αυτά και άλλα πολλά κακώς κείμενα.

Με στόχο την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στις στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων αποφασίστηκε το 2013 ο εκσυγχρονισμός της κείμενης νομοθεσίας. Μάλιστα, ετοιμάστηκε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο διαβιβάστηκε στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο. Κάπου εκεί ξεχάστηκε για μια πενταετία. Λόγω της παρέλευσης μεγάλου χρονικού διαστήματος, το κείμενο του νομοσχεδίου έτυχε νέας αναθεώρησης και έτσι υποβλήθηκε εκ νέου στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο στις 13/8/2018, όπου και εκκρεμεί! Όπως ενημέρωσε πρόσφατα τη Βουλή ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας κ. Κυριάκος Κούσιος, «από τον Φεβρουάριο του 2022 βρίσκεται σε εξέλιξη συνεργασία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας με λειτουργό της Νομικής Υπηρεσίας με σκοπό την ολοκλήρωση του νομοσχεδίου το συντομότερο δυνατό».

Εδώ και εννέα χρόνια οι κυβερνώντες πασκίζουν να ετοιμάσουν νομοσχέδιο για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στις στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων. Γιατί αυτή η απαράδεκτη καθυστέρηση; Γιατί δεν αποτελεί προτεραιότητα του αρμόδιου υπουργείου και της κυβέρνησης η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στις στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων;

Τα κατήγγειλε η επίτροπος. Ε, και;

Τον Σεπτέμβριο του 2018, η επίτροπος Διοικήσεως εξέδωσε έκθεση - καταπέλτη για τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν στις στέγες φιλοξενίας ηλικιωμένων ατόμων και ατόμων με αναπηρίες στις οποίες καταλήγουν και άτομα με νοητική υστέρηση και με ψυχικές παθήσεις. Τίποτα, όμως, δεν έγινε. Την παρέμβαση της κ. Λοττίδη προκάλεσαν οι καταγγελίες που διαβιβάστηκαν στο γραφείο της για περιστατικά θανάτου ατόμων σε στέγες ηλικιωμένων, καθώς και καταγγελίες που έφταναν κατά καιρούς στο γραφείο της για ταπεινωτική μεταχείριση των ενοίκων σ’ αυτά τα ιδρύματα. Οι επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν απροειδοποίητα. Παραθέτουμε τις πιο σημαντικές διαπιστώσεις από την έκθεση της επιτρόπου που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης:

1 Κατά τις επισκέψεις στις στέγες ηλικιωμένων παρατηρήθηκε ότι πολλοί ένοικοι παρέμεναν καθισμένοι στις καρέκλες τους, στους κοινούς χώρους της στέγης για πολλές ώρες, χωρίς να έχουν οποιαδήποτε δυνατότητα δημιουργικής απασχόλησης πέραν της παρακολούθησης προγραμμάτων τηλεόρασης, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό να γίνει σε κοινόχρηστους χώρους, όπου ο καθένας έχει διαφορετικές ανάγκες, προτιμήσεις και ιδιαιτερότητες. Παρατηρήθηκαν περιπτώσεις όπου συγκεκριμένοι ένοικοι στεγών κάθονταν στην ίδια καρέκλα και είχαν την ίδια στάση σώματος τόσο κατά το χρόνο άφιξης των λειτουργών του Γραφείου της επιτρόπου στις στέγες, όσο και κατά τον χρόνο αναχώρησής τους, λίγες ώρες αργότερα. Σε κάποιες στέγες παρέχονταν προγράμματα φυσιοθεραπείας ή μουσικοθεραπείας μία ή δύο φορές την εβδομάδα, αλλά κατά τον υπόλοιπο χρόνο δεν υπήρχε οποιαδήποτε άλλη δημιουργική δραστηριότητα.

2 Οι αιφνίδιοι έλεγχοι της επιτρόπου ανέδειξαν για ακόμη μια φορά το φαινόμενο της διαμονής ατόμων με θέματα ψυχικής υγείας εντός των στεγών ηλικιωμένων. Παρότι η σχετική νομοθεσία επιτρέπει τη διαμονή ατόμων άνω των 18 ετών με ψυχική αναπηρία σε στέγες ηλικιωμένων, έχουν επανειλημμένα εκφραστεί έντονες επιφυλάξεις όσον αφορά τη συμβατότητα της πρακτικής αυτής με τα διεθνώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες. Επιπλέον, ο συγχρωτισμός των ατόμων αυτών με άτομα προχωρημένης ηλικίας σε ένα τέτοιο περιβάλλον τους αποστερεί τη δυνατότητα να αναπτύξουν μια σειρά ικανοτήτων και δεξιοτήτων τις οποίες θα μπορούσαν να αποκτήσουν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις πραγματικής αποϊδρυματοποίησης.

3 Ιδιαίτερο προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής των ψυχικά ασθενών σε στέγες δεν παρέχεται καμία θεραπευτική παρέμβαση από τις αρμόδιες αρχές, παρά μόνο ακολουθείται φαρμακευτική αγωγή που συνταγογραφείται από ψυχίατρο. Οι επισκέψεις στις στέγες αναδεικνύουν τον φαύλο κύκλο που πολλοί ψυχικά ασθενείς διανύουν μεταξύ της νοσηλείας τους στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αθαλάσσας και της διαμονής τους σε στέγες ηλικιωμένων.

Αξιοπρέπεια και ασφάλεια

Η κείμενη νομοθεσία περί στεγών για ηλικιωμένους και αναπήρους ψηφίστηκε το 1991, είναι αναχρονιστική και εντοπίζονται σοβαρές ελλείψεις και κενά που δεν διασφαλίζουν καν τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα των ενοίκων σ' αυτές τις στέγες. Η παροχή φροντίδας για διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης και ασφάλειας των ατόμων που ζουν σε ιδρύματα και άλλες δομές διάκρισης αποτελεί ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ του κράτους. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει και αντίστοιχη υποχρέωση προς τις στέγες για παροχή δημιουργικής απασχόλησης και υπηρεσιών που να οδηγούν σε πραγματική βελτίωση των συνθηκών φροντίδας των ενοίκων στις στέγες αυτές.

michalis.h@politis.com.cy