Οι δύο γαμπροί του βοσκού Σάββα από την Ποταμιά που «αγνοούνταν»

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518

Όπως γνωρίζετε έχω δημοσιεύσει σε αυτές τις σελίδες δύο άρθρα του φίλου μας Dr. Bekir Azgin για τους «μεικτούς γάμους» στο χωριό του, την Ποταμιά. Σε άλλο άρθρο είχε αναφέρει τις ιστορίες των δύο γαμπρών, ενός Ελληνοκύπριου και ενός Τουρκοκύπριου που ήταν από την Ποταμιά και που έγιναν «αγνοούμενοι» λόγω της σύγκρουσης στην Κύπρο το 1963 και το 1974. Με τίτλο «Απομνημονεύματα από έναν άλλο κόσμο», οι ιστορίες του Dr. Bekir θα πρέπει να εκδοθούν ως βιβλίο έτσι ώστε να μην χαθούν τόσο πολύτιμες αναμνήσεις από μια παλιά Κύπρο. Σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας το άρθρο του με τίτλο «Ο πιο άτυχος βοσκός της Κύπρου» που είχε δημοσιευτεί πριν από χρόνια στην εφημερίδα «Havadis»:

Από όσο θυμούμαι, στο σπίτι πάντα υπήρχαν κατσίκες. Είχαμε πάντα δύο-τρεις κατσίκες. Είχαν μακριά και πεσμένα αφτιά και μεγάλα βυζιά. Τις λέγαμε «Karshi kechisi» (κατσίκες από απέναντι) για να ξεχωρίσουν αυτές από τις ντόπιες κατσίκες. Αν δεν κάνω λάθος, οι Ελληνοκύπριοι τις έλεγαν Δαμασκηνές, δηλαδή κατσίκες από τη Δαμασκό. Κρατούσαν τις ντόπιες κατσίκες για τα κατσίκια τους στο κοπάδι. Αλλά οι «κατσίκες από απέναντι» εκτρέφονταν στο σπίτι για το γάλα τους. Τις κατσίκες που εκτρέφονταν στο σπίτι τις τάιζαν με άγρια χόρτα. Πάντα υπήρχαν γλιστρίδα και γλίντος στα χωράφια με βαμβάκι και πατάτες, λαψάνες και κόκκινοι λαλέδες ανάμεσα στο σιτάρι, καλαμάγκρες στους κήπους του Μάτσα με γκρέιπφρουτ ή ακόμα και ένα μάτσο τριφύλλι ήταν αρκετό για να ταϊστούν αυτές οι κατσίκες στο σπίτι.

Άποψη από την Ποταμιά... Φωτό από την ιστοσελίδα Biodiversity of Cyprus.

Όταν όμως γεννούσαν οι κατσίκες, ο πληθυσμός τους αυξανόταν. Κάθε μία γεννούσε τρία ή τέσσερα κατσίκια. Για έναν μήνα τρέφονταν με το γάλα της μητέρας τους, αλλά όταν άρχιζαν να τρώνε χόρτα, η μητέρα μου έμπαινε στο παιχνίδι. Ετοίμαζε ένα σακί με δύο ξύλα, το κάθε ένα είχε μήκος ένα arshin (τουρκική υάρδα). Έβαζαν το στήθος της κατσίκας σε αυτό το σακί και το έδεναν στην πλάτη της. Και τα κατσίκια δεν έφταναν στο γάλα. Με αυτό το γάλα έφτιαχναν γιαούρτι ή χαλλούμι.

Η περιποίησή τους

Για να φέρουν καλά λεφτά τα μικρά και να ζυγίζουν έπρεπε να τα ταΐζουν για 6-8 μήνες. Εφόσον τον χειμώνα υπήρχε άφθονο γρασίδι δεν υπήρχε πρόβλημα, αλλά το καλοκαίρι τα πράγματα δυσκόλευαν. Τότε, έπρεπε να το αντιμετωπίσουμε. Όταν ο ήλιος έπεφτε το απόγευμα και η ζέστη γινόταν ανεκτή, το καθήκον του άντρα στο σπίτι ήταν να βγάλει τις κατσίκες στα χωράφια.

Έπαιρνα ένα ραβδί στο χέρι μου και έβαζα τις κατσίκες και τα κατσικάκια μπροστά μου. Περνούσα πίσω από το ελληνοκυπριακό σχολείο, κοντά στο πηγάδι του Μάστρου και έφτανα στον απέναντι λόφο. Οι κατσίκες και τα κατσίκια τρώνε τα θαμνόξυλα σε εκείνες τις πλαγιές και γέμιζε το στομάχι τους.

Ο βοσκός Σάββας που είχε ένα μικρό κοπάδι, εκείνες τις ώρες ήταν σίγουρα εκεί. Ανακατεύαμε τα κοπάδια μας, τα προσέχαμε και συζητούσαμε πολύ μαζί του. Στην πραγματικότητα μιλούσε αυτός και εγώ άκουγα. Μου έλεγε για τις λεπτότητες του να είσαι βοσκός. Αν δεν τα κατάφερνα να σπουδάσω λόγω συμπτώσεων, θα μπορούσα κάλλιστα να είμαι βοσκός, και καλός βοσκός μάλιστα.

Ο Σάββας μου έλεγε για τους ηλικιωμένους, την παλιά κατάσταση του χωριού μας, για κάποιες κλοπές στο χωριό και γι' αυτές που έγιναν σε κοντινά χωριά. Έμαθα πολλές πληροφορίες από αυτόν, τις οποίες δεν θα μπορούσα να είχα μάθει στο σχολείο. Αυτό πρέπει να ήταν αυτό που λέγεται το σχολείο της ζωής. (Αν και δεν θυμούμαι πολύ καθαρά, πιστεύω ότι μάλλον μου έλεγε αυτές τις ιστορίες στα τουρκικά. Δεν νομίζω ότι σε εκείνη την ηλικία μπορούσα να καταλάβω τόσα πολλά ελληνικά).

Και μου είχε πει και την ιστορία της δικής του ζωής, όχι μόνο μία φορά αλλά πολλές φορές. Πέρασαν πολλά χρόνια - δεν θυμάμαι τις λεπτομέρειες αλλά συνοπτικά η ιστορία είναι η εξής: Είχε παντρευτεί μια Ελληνοκύπρια σε νεαρή ηλικία. Είχε πολλά αγόρια και μια κόρη απ' αυτήν. Και μετά ερωτεύτηκε μια Τουρκοκύπρια. Έζησε μαζί της για λίγο και απέκτησε δύο κόρες και έναν γιο νομίζω. Μετά από λίγο καιρό έπρεπε να αφήσει την Τουρκοκύπρια και επέστρεψε στην πρώτη του γυναίκα. (Δεν θυμούμαι γιατί χώρισε από την Τουρκοκύπρια).

«Λοιπόν, όπως βλέπεις, τα μισά από τα παιδιά μου είναι χριστιανοί και τα μισά μουσουλμάνοι. Εντάξει, λοιπόν, εγώ, ο εαυτός μου, τι είμαι; Δεν είμαι ούτε χριστιανός ούτε μουσουλμάνος!», μου έλεγε και άρχιζε να γελάει. Προσπαθούσα να καταλάβω το νόημα αυτών των πραγμάτων με το μικρό μυαλό μου και λυπόμουνα αυτόν τον βοσκό. Δεν φανταζόμουν ότι αυτό δεν ήταν τίποτα, ότι η πραγματική καταστροφή ήταν πολύ πίσω.

Πέρασαν 10-15 χρόνια. Οι χριστιανοί έγιναν Έλληνες και οι μουσουλμάνοι Τούρκοι. Τα παιδιά μεγάλωσαν και παντρεύτηκαν. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία και άρχισε η σύγκρουση του 1963. Από τα πρώτα ονόματα που μπήκαν στον κατάλογο των αγνοουμένων ήταν ο Τουρκοκύπριος γαμπρός του Σάββα. Όταν τα πράγματα έδειχναν ότι ηρέμησαν κάπως, είχε φύγει από τη Λευκωσία για να έρθει στο χωριό αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να φτάσει στο χωριό. Τον έπιασαν στον δρόμο κάποιοι Ελληνοκύπριοι και τον σκότωσαν με το πρόσχημα ότι ήταν από την ΤΜΤ. Ο Τουρκοκύπριος γαμπρός του Σάββα ήταν θύμα των Ελληνοκυπρίων.

Πέρασαν άλλα δέκα χρόνια. Και αυτή τη φορά άρχισε ο πόλεμος του 1974. Αυτή τη φορά μπήκε στον κατάλογο με τους αγνοούμενους ο Ελληνοκύπριος γαμπρός του Σάββα. Ο Ελληνοκύπριος γαμπρός του έγινε θύμα των Τούρκων / Τουρκοκύπριων.

Τα αγάλματα

Στην τελευταία μου επίσκεψη στην Ποταμιά παρατήρησα ότι είχαν στήσει δύο αγάλματα στο κέντρο του χωριού. Επειδή ακόμα δεν είχε γίνει η αποκάλυψη των αγαλμάτων, τα αγάλματα ήταν καλυμμένα με ένα λευκό σεντόνι. Όταν ρώτησα ποιοι είναι αυτοί, μου είπαν ότι αυτά ήταν τα αγάλματα δύο χωριανών που αγνοούνταν.

Ο ένας από αυτούς ήταν ο Ελληνοκύπριος γαμπρός του Σάββα και ο άλλος ήταν ο γείτονάς μας Παναγιώτης. Ο Παναγιώτης είχε γεννηθεί λίγους μήνες πριν από μένα. Σύμφωνα με τη μητέρα του τη Μυροφόρα, ήμασταν αδέρφια γάλακτος με τον Παναγιώτη. Επειδή είχε λίγο γάλα, έφερνε τον Παναγιώτη στη μάνα μου και η μάνα μου τον θήλαζε.

Δεν είναι κακό να έχεις άγαλμα για τον Παναγιώτη. Αλλά για μένα η πιο δραματική ιστορία που μιλά για την κυπριακή τραγωδία είναι ο θάνατος των δύο γαμπρών του Σάββα. Αν υπάρξει λύση στην Κύπρο και η ειρήνη και η συνεργασία στεριώσουν, το κύριο πράγμα που πρέπει να γίνει πρέπει να είναι να υψωθεί ένα άγαλμα για να μνημονεύει αυτούς τους δύο γαμπρούς. Αυτό θα ταίριαζε πολύ στην Ποταμιά.