Μπροστά στην τουρκική εισβολή του 1974

Στην Κύπρο οι Ελληνοκύπριοι χάσαμε το 1974 έναν πόλεμο που μας στοίχισε τη μισή μας πατρίδα. Τον πόλεμο τελικά, 48 χρόνια μετά, φαίνεται πλέον ότι δεν τον κέρδισαν ούτε οι Τουρκοκύπριοι. Πόσο μας προβλημάτισε αυτή η ήττα και κυρίως τα όσα επισώρευσε; Απώλεια χιλιάδων ζωών, μάταιη αναζήτηση αγνοουμένων, δημιουργία 160.000 προσφύγων, αλλά και υλικές απώλειες. Χάθηκαν δύο από τις έξι πόλεις της Κύπρου (Κερύνεια και Αμμόχωστος) και 204 χωριά (92 στην επαρχία Αμμοχώστου, 60 στην επαρχία Λευκωσίας, 48 στην επαρχία Κερύνειας και 4 στην επαρχία Λάρνακας). Εξήντα χιλιάδες Τ/Κ μετακινήθηκαν στον βορρά και όλοι μαζί σήμερα πέρα από επαίτες απειλούνται από τον νεοοθωμανισμό της Άγκυρας. Το πολιτισμικό υφαντό της χώρας μας που ύφαιναν αρμονικά για εκατοντάδες χρόνια, Έλληνες, Τούρκοι, Μαρωνίτες, Αρμένιοι και Λατίνοι κατακερματίστηκε. Τρελάθηκαν οι βελονιές, χάθηκε ο ειρμός και μείναμε με την ασκήμια και τις χαρακιές που αποτύπωσε στα πρόσωπά μας μια πρωτόγνωρη τραγωδία.

Είναι πολλοί που στο πλαίσιο μιας αναζήτησης ευθυνών για την τραγωδία του 1974 καταγράφουν και αποτιμούν τα πιο πάνω. Θα 'λεγα επιπόλαια. Μένουν στην καταγραφή χωρίς να κατανοούν την ιστορική σημασία των γεγονότων. Ότι στα 9.000 χρόνια ιστορίας και πολιτισμού, αυτή η νησιωτική χώρα έζησε πολλούς κατακτητές, αλλά για πρώτη φορά βιώνει έναν βίαιο διαχωρισμό του πληθυσμού της με βάση την εθνική του καταγωγή. Για πρώτη φορά εδώ και 48 χρόνια κάποιες κοινότητες αυτής της χώρας ζουν χωριστά και αναπτύσσονται με βάση επιρροές τρίτων που τις απομακρύνουν από τις ρίζες και τον πολιτισμό τους. Χάθηκε ο συνεκτικός και ακατάλυτος εκείνος δεσμός που μπορούσε να εξομαλύνει τις διαφορές, να αφομοιώνει ακόμα και τους εισβολείς και να συνθέτει εκ μέρους των Χοιροκοιτιανών, των Ελλήνων, των Φοινίκων, των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Φράγκων, των Βενετών και των Οθωμανών κάποιες ρίμες αγάπης κοινά αποδεκτές. Οι δρόμοι των Κυπρίων φαίνεται ότι έχουν ανεπιστρεπτί χωρίσει. Το υπερεθνικό «γιασεμί στη γλάστρα μας», αντικαταστάθηκε από εθνικούς πολεμικούς παιάνες και ιαχές ανοήτων οι οποίοι θέλουν να διασώσουν κάτι το οποίο δεν μπορούν να περιγράψουν, καταστρέφοντας αυτό που υπάρχει, αυτό που ο μακαριστός ποιητής μας Μιχάλης Πασιαρδής μου έλεγε συνεχώς «Η Κύπρος είναι μια ήπειρος πολιτισμού».

Από τον οικουμενισμό στον τοπικισμό

Αυτό που κράτησε ζωντανή και ενωμένη την Κύπρο για αιώνες ήταν το καταπληκτικό DNA των κατοίκων της, που κατάφερνε να συντηρεί τη θετική εκδοχή του οικουμενισμού των αρχαίων Ελλήνων. Οι Έλληνες δεν μεγαλούργησαν γιατί είχαν περισσότερους πολεμάρχους και ήρωες από άλλους λαούς, ούτε διότι κέρδισαν όλες τις μάχες. Μεγαλούργησαν διότι έδειξαν ανοχή, σεβασμό και προσαρμοστικότητα στους άλλους πολιτισμούς, υιοθετώντας το άροτρο από τους Σουμέριους, τα μαθηματικά από τους Αιγυπτίους, το αλφάβητο από τους Φοίνικες. Μεγαλούργησαν κυρίως γιατί ήταν οι πρώτοι εικονοκλάστες στην ιστορία της ανθρωπότητας αμφισβητώντας με εκπρόσωπο τον Προμηθέα την καθεστηκυία σκέψη των Θεών. Δημιουργώντας έτσι μέσα από την αναρχική ερώτηση και την αμφισβήτηση την ακαδημαϊκή σκέψη και την επιστήμη. Αυτοί οι φορείς της ελληνικής σκέψης ανεξαρτήτως DNA (αν υπάρχει κάτι τέτοιο) κουβάλησαν εμπειρίες και πρακτικές έως τις όχθες του Ινδού Ποταμού, υπέταξαν τη Ρώμη παρότι είχαν κατακτηθεί, δημιούργησαν μια αυτοκρατορία - συνονθύλευμα λαών, όπως ήταν η Βυζαντινή και εμβολίασαν τους αγρότες και κτηνοτρόφους Σελτζούκους με έναν πολιτισμό ο οποίος συντήρησε μια ακόμα αυτοκρατορία, την Οθωμανική. Το καταϋφαντον γλύκισμα έγινε καταΐφ, η διφθέρα ντεφτέρ και η Αγία Σοφία υπόδειγμα αρχιτεκτονικής σε κάθε οθωμανικό κτίσμα.

Σήμερα δεν υπάρχουν φορείς οικουμενικής ελληνικής σκέψης αυτής της στόφας. Η τελευταία έκλαμψη ελληνικής σκέψης αντέχει ακόμα μόνο σε κάποιες δυτικές χώρες. Το «ποδοβολητό των Βαρβάρων», φτάνει πλέον στ' αφτιά μας. Η πυρκαγιά, κυριολεκτικά και μεταφορικά κατακαίει τα απομεινάρια αυτού που έμεινε. Απανθρακώνει τα δημοκρατικά συστήματα, μετατρέπει σε γη του πυρός έναν πλανήτη ο οποίος αρνείται να προσαρμοστεί στη λογική μιας πράσινης ανάπτυξης και πληρώνει τα επίχειρα της εμμονής του στην παρωχημένη πλέον βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα.

Σε ολόκληρο το πολιτικό spectrum έχουν επικρατήσει μικρόνοες εκδοχές του ελληνισμού τις οποίες εκπροσώπησαν οι «Σπαρτιάτες». Το φαινόμενο της κλειστής Σπάρτης των ανδρείων τοπικιστών που υπερασπίζονται τη γη και τα συμφέροντά τους άχρι θανάτου είναι πλέον παγκόσμιο. Ο Πούτιν δήθεν προστατεύει του Ρώσους, ο Ερντογάν δίνει τη μάχη για τους Οθωμανούς, ο Τραμπ αναφώνησε η Αμερική για τους Αμερικανούς, ο Μπορίς Τζόνσον περηφανεύεται γιατί απομόνωσε τη Βρετανία από την υπόλοιπη Ευρώπη. Εν ολίγοις η περίοδος της ανοχής δεν έχει εκλείψει μόνο για τη μικρή Κύπρο.

Οι Ελληνοκύπριοι

Κάπως έτσι πορευτήκαμε κι εμείς τις τελευταίες δεκαετίες. Ακραίοι, τοπικιστές, εθνικιστές μέχρι να φτάσουμε στο 1974. Αλλά και πάλι δεν καταλάβαμε τίποτα. Αυτή η χώρα τα τελευταία 150 χρόνια καθοδηγήθηκε από μια ανυπόφορα στενοκέφαλη κάστα παπάδων και μουφτήδων που την οδήγησαν στην καταστροφή. Ως Ε/Κ κάναμε δήθεν απολογισμό, δώσαμε στη δημοσιότητα τον φάκελο της Κύπρου. Φευ. Ο απολογισμός του σκληρού Ιούλη του 1974 όπως έγινε στην Κύπρο, υπηρέτησε ξεκάθαρα ρηχές πολιτικές σκοπιμότητες. Ο απολογισμός έγινε από αυτούς που κατά σύμπτωση βρέθηκαν τη συγκεκριμένη στιγμή στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ήταν τόσο μεγάλο το έγκλημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974, που οι υπόλοιποι βολεύτηκαν. Αυτοχρίστηκαν πατριώτες και κατηγόρησαν τους πολιτικούς τους αντιπάλους ως προδότες. Ουδείς τιμωρήθηκε.

Μετά το 1974 πρόσκαιρα οι πατριώτες έδρεψαν τις δάφνες και οι δάφνες δεν ήταν κάτι άλλο από τη νομή της εξουσίας. Τίποτε δεν άλλαξε από το πελατειακό κράτος της περιόδου 1960-1974 με εξαίρεση κάποιους περισσότερο αναλώσιμους ηγέτες που διαδέχθηκαν τον Μακάριο. Δέκα χρόνια μετά, τόσα χρειάστηκαν, τα περί πατριωτών και προδοτών άρχισαν να γίνονται τσιτάτα σε επετείους και προεκλογικές συνάξεις. Στην πραγματικότητα όλοι γίναμε ξανά φύρδην μίγδην με εκείνα τα χαρακτηριστικά που μας ένωναν πάντα: Ακραίοι, τοπικιστές, εθνικιστές.

Την περασμένη Τετάρτη ανήμερα της θλιβερής επετείου της εισβολής είδαμε σε διάφορες εκδηλώσεις τους πολιτικούς επιγόνους των δήθεν μεγάλων αντιπάλων της περιόδου πριν και μετά το 1974 να συναθροίζονται. Οι ξετσίπωτοι επίγονοι του Γρίβα με τις σημαίες του ΕΛΑΜ, τα υπολείμματα των βολεμένων μακαριακών, δηλαδή κάποιες νεολαίες του ΔΗΚΟ του Σπύρου Κυπριανού, του Τάσσου Παπαδόπουλου, κάποιοι νεολαίοι της ΕΔΕΚ του Βάσου Λυσσαρίδη και κάποιοι παπάδες με τα μυαλά της Εθναρχίας του 1950. Τους είδαμε να διαδηλώνουν με τα ίδια συνθήματα και να εκφωνούν πανομοιότυπους δεκάρικους ως να μην έχουν να χωρίσουν τίποτα μεταξύ τους.

Ενότητα θα μπορούσε να αντιτάξει κάποιος. Πρόκειται για συνάξεις που, όσο περνά ο καιρός, εκπροσωπούν ένα πλειοψηφικό ρεύμα στη χώρα μας. Τρομακτικά ανιστόρητες συνάξεις που εξηγούν εν μέρει τι λαός είμαστε. Ο πρώην μακαριακός και αντιστασιακός Πάφου Γεώργιος σε μια απόλυτη συμμαχία με τους επιγόνους της οργάνωσης Χ και της ΕΟΚΑ Β εκφωνεί λόγους πατριωτικούς κι από κάτω οι πρώην εχθροί να ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Λες και δεν έγινε τίποτε. Λες και δεν αντιπαρατάχθηκαν ποτέ. Λες και δεν μάθαμε τίποτα.

Η ευθύνη

Στην πραγματικότητα η ιστορία καθίσταται εργαλείο των εκάστοτε πολιτικών σκοπιμοτήτων και κατ' επέκταση κρίνεται αποσπασματικά, προσφέροντας βολικά αφηγήματα σε διάφορους πολιτικάντηδες.

Αν φτάσαμε στο 1974 αυτό οφείλεται και στον επεκτατισμό της Τουρκίας. Οφείλεται όμως και στην ανεπάρκεια των Ε/Κ ηγετών της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1960. Μακάριος και Γρίβας φανάτισαν και δίχασαν τον λαό σε μια μάχη πολιτικής επικράτησης. Ως ε/κ κοινότητα υποτιμήσαμε και επιχειρήσαμε να παραγκωνίσουμε τους Τ/Κ. Τόσο οι Ε/Κ όσο και οι Τ/Κ παρασύρθηκαν πολύ εύκολα από το εθνικιστικό αφήγημα των λεγόμενων μητέρων πατρίδων που τους αντιμετώπισαν προ του 1974 περισσότερο ως κακιές μητριές.

Από τη μια το πραξικόπημα της χούντας στην Κύπρο και από την άλλη η τουρκική εισβολή αποτέλεσαν και αποτελούν την προσπάθεια επιβολής της βούλησης των λεγόμενων εθνικών κέντρων επί όλων των Κυπρίων.

Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δεν αναπτύξαμε κουλτούρα συνεργασίας επ' ωφελεία των καλώς νοουμένων συμφερόντων της χώρας μας. Σήμερα όλοι ζούμε σε μια χώρα διχοτομημένη και όλοι μας είμαστε μέρος ενός δυσεπίλυτου προβλήματος. Είμαστε μέρος και αναλώσιμα γρανάζια ενός φαύλου κύκλου. Μετά από 48 χρόνια οι Τ/Κ οι οποίοι δήθεν απελευθερώθηκαν το 1974 έχουν γίνει υποτακτικοί της Άγκυρας και οι Ε/Κ χειροκροτητές μιας μικρής κάστας επαγγελματιών πατριωτών, οι οποίοι πλουτίζουν πωλώντας αέρα κοπανιστό.

Δεν πρωτοτυπούμε βέβαια. Είμαστε μέρος ενός παγκόσμιου φαύλου κύκλου: Ουκρανικό, Συριακό, Παλαιστινιακό, Κουρδικό, Κυπριακό. Η γειτονιά μας είναι case study για ολόκληρο τον πλανήτη.