Υπάρχει τελικά εξήγηση;

Το νησί μας αλλάζει αργά ή δεν αλλάζει ποτέ. Οι κουβέντες που γίνονται σχεδόν για τα πάντα είναι ίδιες με τις κουβέντες που είχαν γίνει πριν. Αυτό κάποιοι το ονομάζουν συντήρηση, δηλαδή στασιμότητα. Ο φόβος για κάθε νέα ιδέα κυριαρχεί στο είναι των θεσμών.

Στα σχολεία πάντα διδάσκονται οι μαθητές την περιβόητη «γεωγραφική θέση» του νησιού ως αιτία για τα κάθε δεινά. Ακόμα και ο μαθηματικός την επικαλείται μέσα-μέσα. Και νιώθουμε σχεδόν περήφανοι. Που είμαστε το κέντρο της γης, έστω και αν μας βασανίζουν πάντα κάποιοι άλλοι.

Είναι πολύ πιο βολικό το τίποτε από το κάτι. Και έτσι συνεχίζουμε. Με εξαίρεση μερικές ομάδες πολιτών που σκέφτονται λίγο διαφορετικά. Πολύ λίγοι. Που εμφανίζονται κάποτε, μα το κάποτε μπροστά στο πάντα γίνεται στο τέλος πολύ μικρό. Μα σημαντικό. Όπως την πυραμίδα του Ηλία Πετρόπουλου στο βιβλίο «Υπόκοσμος και καραγκιόζης». Που δείχνει τις κοινωνικές τάξεις της Ελλάδας του '30 και στο τέλος βάζει μια λεπτή γραμμή που την ονομάζει «υπόκοσμος» και λέει πως αυτή η μικρή θολή γραμμή έχει το ίδιο βάρος με όλη την υπόλοιπη πυραμίδα.

Το πρόβλημα με το νησί μας είναι η έννοια του «υπόκοσμου» της οποίας η αύρα συναντάται και μέσα στους ίδιους τους δημοκρατικούς θεσμούς. Δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς ποιοι τον αποτελούν. Διότι, και το ίδιο το κράτος με τους θεσμούς του παίρνει αυτόν τον ρόλο του γκάνγκστερ. Τότε πουλά διαβατήρια σε άλλα μέλη συμμοριών, μετρά το μέγεθος της τρίχας, φωτογραφίζεται η διευθύντρια με τους τελειόφοιτους που τρία χρόνια δεν έμαθε τα ονόματά τους. Οι γονείς, οργανωμένοι και μη, νιώθουν το ίδιο περήφανοι για την τελετή αποφοίτησης. Είναι μια περηφάνια περίεργη. Εξηγείται όμως καλά. Οι μαθητές-παιδιά τους, στην αποφοίτηση, όπως και να είναι αυτοί, βρίσκονται ένα βήμα πριν το «τέλος». «Αυτό», πρέπει κάποτε να τελειώνει.

Μα το τέλος δεν είναι ακριβώς τέλος. Διότι, μετά που τελειώνει το σχολείο, ξεκινά το επόμενο βάσανο της ένταξης στην ίδια την κοινωνία των ακίνητων.

Τούτο φαίνεται επίσης πολύ καλά και στις κουβέντες των υποψήφιων Προέδρων. Είναι ακριβώς ίδιες με τις προηγούμενες κουβέντες, κάποιοι τις αντιγράφουν κιόλας αυτούσιες.

Πέντε πλάσματα στις συνομιλίες στο Μοντανά, και ακόμα δεν κατάλαβε ο κόσμος τι έγινε. Τη μια βγαίνει ήρωας ο ένας, την άλλη ο άλλος, τη μια φταίει ο ένας, την άλλη ο άλλος. Οι ιδέες κάθε αλλαγής κατεστημένου σχεδιάζονται και αναλύονται με πολλές κόλλες, άπειρες σελίδες και υποσημειώσεις. Οι εγκύκλιοι στα σχολεία κάνουν αυτή τη δουλειά. Και οι εγκύκλιοι σημαίνουν κατ’ ουσία απουσία διαλόγου, επαφής και χαράς. Και από το «τελευταίο μίλι», ακριβώς εκεί στην άκρη του, πάνω που ο σπινθήρας της αλλαγής πρόκειται να ανάψει, κάνουμε ένα μεγάλο πήδημα μπρος, για να βρεθούμε σαν χάνοι εκεί ακριβώς που ξεκινήσαμε, στον πόλο του πλην. Και ξανά προς τον κύκλο τραβούμε, τραγουδώντας το ανασήκωσε την πλάτη, απέναντι που έναν Πενταδάχτυλο που ξεκαπνίζει.

Έτσι, ο τόπος σκοτώνεται με τον εαυτό του, αφού με κανέναν άλλο δεν μιλά σοβαρά, εκτός από τους τουρίστες της Αγίας Νάπας. Και μόλις κουραστούν οι μονομάχοι, ανακοινώνεται από το ηχείο του κυπριακού ρινγκ η φράση «φταίει η Τουρκία», φταίει το σύστημα, ο σατανάς, η πυρά, ο μαθητής, ο δάσκαλος. Για λίγο κρατά η ανάπαυλα έως την επόμενη αναμέτρηση των ίδιων.

Για να αλλάξει κάτι, θα πρέπει ο κόσμος να ψάξει τους πολιτικούς που του προσφέρονται πολλά βαθκιά. Να μην μείνει μόνο στο περίβλημα. Κάτι εξαιρετικά δύσκολο αφού το περίβλημα πάντα πουλά. Και οι ίδιοι το γνωρίζουν. Και ο κόσμος το γνωρίζει ότι το γνωρίζουν. Και δώσ' του χειροκρότημα και χαιρετούρα και υποταγή στις συγκεντρώσεις σε αίθουσες δεξιώσεων που θυμίζουν καταθλιπτικό γάμο. Πόσα ευρώ ξοδεύονται σε μια προεκλογική εκστρατεία από τα κόμματα, είναι πολύ εντυπωσιακό. Πόσα κοστίζει μια σχολική χρονιά είναι επίσης πολύ εντυπωσιακό. Και οι δύο περιπτώσεις είναι το ίδιο. Η «εξέλιξη» του τόπου καθορίζεται από τη διαφημιστική καμπάνια. Όπως τα νέα μαγιό, τα νέα εσώρουχα, το νέο κούρεμα.

Και αν όλα αυτά ακούγονται μαύρα και απελπιστικά, δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Διότι έχουμε τον αρχαίο πολιτισμό μας, την περιβόητή μας γλώσσα, την τεράστια παράδοση. Αυτή στο τέλος σίγουρα θα μας σώσει. Ως διά μαγείας.