Του Αντώνη Αντωνίου
Εδώ και μέρες το θέμα Αγγλική Σχολή (ΑΣ) ξεπετάχτηκε στην επικαιρότητα μέσω των ΜΜΕ. Οι πληροφορίες έλεγαν ότι μερίδα του Διοικητικού Συμβουλίου (ΔΣ) προσπάθησε να πιέσει τον διευθυντή να αποδεχτεί στην ΑΣ παιδί μέλους του ΔΣ που δεν πέρασε τις εξετάσεις και ο διευθυντής αντιστάθηκε. Οι συζητήσεις μαγνητοφωνήθηκαν και σε 24 ώρες δόθηκαν στη δημοσιότητα, απόσπασμα της μαγνητοφώνησης, μια επιστολή του διευθυντή στους γονείς όσο και το ηλεκτρονικό μήνυμα του διευθυντή στα μέλη του ΔΣ.
Με ένα οπαδικό πνεύμα γονείς και απόφοιτοι της ΑΣ άρχισαν να τοποθετούνται με τη μεγάλη πλειοψηφία να είναι υπέρ του διευθυντή ο οποίος έγινε ξαφνικά ο ήρωας της στιγμής έστω και αν κρίθηκε πριν έναν χρόνο ανεπαρκής και δεν του ανανεώθηκε το συμβόλαιο. Κανένας δεν ασχολήθηκε με το γεγονός ότι μέλος της διευθυντικής ομάδας μαγνητοφώνησε τη συνομιλία με το ΔΣ ή ότι σε ελάχιστο χρόνο όλη η αλληλογραφία δόθηκε στη δημοσιότητα. Με τη δημοσιότητα που δόθηκε, όλοι στάθηκαν στην αρένα και χειροκρότησαν τον διευθυντή ζητώντας άμεσα την παραίτηση των ενόχων.
Άμεση αντίδραση και του Συνδέσμου Γονέων (ΣΓ) που σε επιστολή στον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη αναφέρουν ότι «Η κοινότητα της Αγγλικής Σχολής -γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικοί- είναι σοκαρισμένη και βαθιά αγανακτισμένη. Το ήθος, η ακεραιότητα και η ιστορική φήμη ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος με τόσο μακρά και ένδοξη πορεία τίθενται για πρώτη φορά υπό αμφισβήτηση». Με την αντικατάσταση του ΔΣ από την κυβέρνηση ήρθε γενική ανακούφιση.
Στο πλαίσιο ενός άρθρου μόνο σύντομα σχόλια μπορούν να γίνουν:
Το πρώτο που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι από δεκαετίες ο διευθυντής έχει διακριτική ευχέρεια που δεν μπορεί εύκολα να οριοθετηθεί. Για παράδειγμα ο διευθυντής είναι ο πρώτος (από τους πάρα πολύ λίγους) που έχει πρόσβαση στα αποτελέσματα των εισαγωγικών πριν παρουσιαστούν στο ΔΣ (είμαι σίγουρος ότι δεν χρειάζεται περαιτέρω επεξήγηση για να γίνει κατανοητή η σημασία αυτού του γεγονότος). Άρα η χρήση της διακριτικής ευχέρειας στηρίζεται στην εμπιστοσύνη, στον επαγγελματισμό και την ακεραιότητα του διευθυντή. Τα τελευταία 25-30 χρόνια και τα δύο είναι υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Το γιατί έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο διευθυντής (για λόγους που θα εξηγηθούν) είναι πολύ ευάλωτος/επιρρεπής στις πιέσεις από γονείς, ΔΣ και εξωτερικούς παράγοντες. Εξάλλου η δήλωση της πρώην προέδρου τα λέει όλα: «Τέτοιου είδους συζητήσεις έχουν γίνει και στο παρελθόν και το γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με το ΔΣ της Σχολής, και ανήκουν στην κοινότητα ότι γίνονται»[1].
Να επισημάνω μόνο ότι όταν το 2020, λόγω της πανδημίας δεν έγιναν οι εξετάσεις, τα εξεταστικά κέντρα της Βρετανίας παραχώρησαν το δικαίωμα στα σχολεία να καθορίζουν τους βαθμούς. Στην ΑΣ έγινε ο χαμός αφού οι γονείς θεώρησαν ότι ο διευθυντής εντελώς αυθαίρετα μοίρασε υψηλούς βαθμούς σε παιδιά που οι γονείς τους ήταν στον περίγυρό του και αδίκησε κατάφωρα άλλα παιδιά.
Οι παρεμβάσεις των γονιών
Με την αλλαγή της νομοθεσίας το 1957 έγιναν τρεις σημαντικές αλλαγές στην ΑΣ: Η σχολή απέκτησε σχετική αυτονομία, ο διευθυντής έγινε το κεντρικό πρόσωπο στη σχολή και ο έλεγχος ασκείτο από πολυμελές ΔΣ με παρουσία τουλάχιστον 4 αποφοίτων [2]. Οι Βρετανοί πολέμησαν με νύχια και δόντια να κρατήσουν την σχολή τα δύσκολα χρόνια 1957-1960 και άφησαν μια πολύ βαριά κληρονομιά. Η προεδρία της σχολής από το Βρετανικό Συμβούλιο εγγυόταν μια συνέχεια και την ηγεμονία των Βρετανών. Η σχολή ευτύχησε να έχει χαρισματικές προσωπικότητες με κύρος και σεβασμό ως διευθυντές: Griffin 1956-1960, Eggleston 1962-1968 Humphreys 1968-1988. Όλοι διορίστηκαν σε σχετικά μικρή ηλικία.
Με την αύξηση της οικονομικής/κοινωνικής και πολιτικής δύναμης των γονιών, που η κύρια μάζα τους μετά το 1974 προερχόταν από την αστική Λευκωσία, άρχισαν δειλά-δειλά τη δεκαετία το 1990 οι παρεμβάσεις. Αυτήν την περίοδο έχουμε για πρώτη φορά τον διορισμό κομματικού ΔΣ με σημαντικό αριθμό γονιών ως μέλη. Οι προσπάθειες εντείνονται μετά το 2003 με την είσοδο των Τ/Κ μαθητών όπου τους προκαλεί ανησυχία η πιθανότητα να γίνουν οποιεσδήποτε αλλαγές. Επεμβάσεις στις αποφάσεις της διευθυντικής ομάδας, πιέσεις σε μέλη του ΔΣ, πιέσεις στον διευθυντή. Με εκφοβισμούς μπλοκάρουν κάθε προσπάθεια για μεταρρύθμιση σε ένα σχολείο με απαρχαιωμένο αναλυτικό πρόγραμμα και ρίχνουν στον κάλαθο των αχρήστων όλες τις εκθέσεις των ειδικών που υποβλήθηκαν. Μέχρι και ηγέτης πολιτικού κόμματος κάλεσε το 2009 τη διευθύντρια και την απείλησε να μην προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις.
Το 2005 με επιστολή του Συνδέσμου Γονέων χαρακτηρίζουν τις εξελίξεις στην σχολή ως επίθεση στον ελληνισμό και Ορθοδοξία[3]. Ήμουν παρών σε σύσκεψη Συνδέσμου Γονέων-διευθυντικής ομάδας για τη μαθητική εκδρομή στην Ελλάδα όπου υπήρξε σοβαρή διαφωνία. Τότε γονιός στράφηκε προς τον διευθυντή και του είπε να μην ξεχνά ότι σε λίγο καιρό θα εξεταστεί η ανανέωση του συμβολαίου του. Ένας απροκάλυπτος εκβιασμός.
Την περίοδο 2004-2011 παρατηρήθηκε μια πρωτόγνωρη έξαρση του ρατσισμού και εκφοβισμού στη σχολή[4]. Σε κανένα άλλο σχολείο της Κύπρου δεν παρατηρήθηκαν τα φαινόμενα σε τέτοια έκταση. Και σε κανένα άλλο σχολείο δεν έγινε προσπάθεια από τη διοίκηση και τον ΣΓ να συγκαλυφθούν και να κανονικοποιηθούν τα φαινόμενα. Και όταν επιτέλους το 2009 διορίστηκε υποδιευθύντρια με καθήκοντα να διερευνά/καταπολεμά φαινόμενα ρατσισμού/εκφοβισμού, με επιστολή τους το 2011 ο Σύνδεσμος Γονέων απαίτησε την απομάκρυνση της υποδιευθύντριας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της σχολής το 2008 παρουσιάζεται το φαινόμενο χαφιεδισμού με μαγνητοφώνηση εκπαιδευτικών από μαθητές.
Ο ξυλοδαρμός των Τ/Κ μαθητών (22-11-2006) δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία αλλά οργανωμένη κλιμάκωση. Κάποιοι μαθητές ξυλοφορτώθηκαν, κάποιοι τρομοκρατήθηκαν αφήνοντας βαθιές πληγές που μέχρι σήμερα είναι ανοιχτές[5]. Ποτέ δεν διερευνήθηκε ούτε συζητήθηκε η επίθεση και δεν δόθηκε καμιά ψυχολογική στήριξη στα θύματα. Κάτω από ένα καθεστώς φόβου των γονιών και αδιαφορίας θάφτηκε. Μαζί θάφτηκε το «ήθος κι η ακεραιότητα» της ΑΣ. Έμεινε μια μαύρη κηλίδα στην ιστορία της.
Οι διευθυντές
Όσο έγερνε η πλάστιγγα της εξουσίας προς τους γονείς τόσο μειωνόταν η δύναμη της διοίκησης. Ας κοιτάξει κάποιος την ποιότητα των διευθυντών τα τελευταία 25-30 χρόνια. 40 χρόνια εκπαιδευτικός και 15 χρόνια στη διοίκηση έχω την έντονη άποψη ότι η πλειοψηφία των διευθυντών ήταν κάτω του μετρίου: άνθρωποι χωρίς προσόντα, όραμα, όρεξη για δουλειά. Κάποιοι με μαύρες κηλίδες στην καριέρα τους. Καθόλου τυχαίο που τους δινόταν συμβόλαιο 2-3 χρόνων που δεν ανανεωνόταν. Και αυτό καθόριζε τη συμπεριφορά των διευθυντών: αρκετοί αδιάφοροι, μάθαιναν στις εξυπηρετήσεις, στα δώρα από τους πλούσιους/δυνατούς γονείς και το ρουσφέτι.
Τους προσφέρονταν πλουσιοπάροχα συμβόλαια: πληροφορίες αναφέρουν ότι ο διευθυντής έχει μηνιαίες απολαβές €12.000 και με τα διάφορα ωφελήματα (π.χ. δωρεάν ταξίδια) το ετήσιο κόστος ξεπερνά τις €150.000. Αυτά τα ποσά δεν δίνονταν μόνο ως κίνητρα για να έρθουν καλοί διευθυντές. Είναι και τρόπος να κάνουν τον διευθυντή υποχείριό τους.
Το να «είσαι κοντά» στον διευθυντή της ΑΣ είναι πολύ σημαντικό. Και το επιδιώκουν οι γονείς είτε χρησιμοποιώντας την οικονομική/κοινωνική/πολιτική δύναμή τους είτε μπαίνοντας στο ΔΣ (κάτι που εξηγά και τον ανταγωνισμό για να γίνουν μέλη του ΔΣ).
Μετά το 2013
Η προσπάθεια των γονιών να περάσει η ΑΣ κάτω από τον πλήρη έλεγχό τους καρποφορεί το 2013 και επιβεβαιώνεται με τον διορισμό του ΔΣ από την κυβέρνηση Αναστασιάδη.
Η πλήρης κυριαρχία και παρεμβάσεις των γονιών είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο για το οποίο κανένας δεν μιλά. Δεν μπορεί να καταγραφεί σε ένα άρθρο το τι έγινε σ’ αυτά τα 25-30 χρόνια. Χρειάζεται βιβλίο.
Συνοπτικά να αναφερθεί ότι μετά το 2013 ξηλώθηκαν και οι πολύ λίγες μεταρρυθμίσεις που έγιναν την προηγούμενη περίοδο.
Το 2014 το ΔΣ εντελώς αυθαίρετα, χωρίς μελέτη και διαβούλευση ζήτησε να γίνουν προσθέσεις και αφαιρέσεις από το αναλυτικό πρόγραμμα. Με άλλη επιστολή ζήτησαν να ενσωματωθεί το δεν ξεχνώ του Υπουργείου Παιδείας στο αναλυτικό πρόγραμμα. Τότε ο διευθυντής Gamble, γνωρίζοντας ότι δεν είχε ανανεωθεί το συμβόλαιό του, αντιστάθηκε. Την ίδια περίοδο, με αφορμή ασήμαντο γεγονός μέλος του ΔΣ στέλνει στον διευθυντή, με παραλήπτες όλο το προσωπικό ένα υβριστικό ηλεκτρονικό μήνυμα (27-5-2014) που αναφέρει « Η απολογία σου είναι κοροϊδία. Για μια ακόμη φορά μας έδειξες ότι δεν ξέρεις τι γίνεται στο σχολείο. Ανυπομονώ να φύγεις από το σχολείο.» Αυτό είναι το ήθος της ΑΣ τα τελευταία 25-30 χρόνια. Άρα καμιά έκπληξη που μαγνητοφωνήθηκε η συζήτηση του διευθυντή με το ΔΣ για τις εισαγωγικές. Το ίδιο ήθος επιδείχτηκε με την απόλυση τριών συντεχνιακών κάτω από τα χειροκροτήματα μερίδας των γονιών.
Δεν υπάρχει χώρος να αναφερθώ στην οικονομική διαχείριση. Θα πω μόνο ότι το 2001 υπήρχαν εφεδρικά ταμεία αξίας €4,2 εκατομμυρίων και μέχρι το 2013 εξανεμίστηκαν.
Σύντομα συμπεράσματα
Φέτος συμπληρώνονται 125 χρόνια μιας πολύ πλούσιας ιστορίας. Μιας ιστορίας που η πλειοψηφία (γονιών/εκπαιδευτικών/μαθητών) δεν γνωρίζουν έστω και αν αναφέρονται σ’ αυτήν. Αυτό που τονίζει η επίσημη ΑΣ είναι ότι το κεντρικό πρόσωπο αναφοράς είναι ένας καλοκάγαθος και φωτισμένος ιερωμένος (Newham) που ίδρυσε τη σχολή και η ουσιαστική αφήγηση τελειώνει με την αφυπηρέτηση του Newham. Τη βοήθεια της αποικιοκρατίας, την τεράστια σημασία της μετατροπής της ΑΣ από ιδιωτικό σε κυβερνητικό σχολείο τη δεκαετία 1930, τις τεράστιες επενδύσεις των αποικιοκρατών σε υποδομές, τη σημασία της δεκαετίας του 1950 στη μελλοντική εξέλιξη της σχολής αποσιωπώνται. Πώς και γιατί από σχολείο των φτωχών τη δεκαετία 1950 έγινε το σχολείο της ελίτ. Όπως αποσιωπώνται τα κίνητρα και οι επιδιώξεις των Βρετανών.
Το χειρότερο είναι ότι η σχολή αποθαρρύνει την ιστορική έρευνα. Με μοναδική ευκολία δίνονται στη δημοσιότητα επιστολές και μαγνητοφωνημένες συνομιλίες, αλλά έγγραφα 70-80 χρόνων κρατούνται ερμητικά κλειστά στα αρχεία έστω και αν παρόμοια έγγραφα της ΑΣ τα βρίσκει κάποιος στα Κρατικά Αρχεία της Κύπρου και της Βρετανίας.
Φυσικά όλοι εμείς που φοιτήσαμε στην ΑΣ αναγνωρίζουμε τι μας πρόσφερε. Μαζί με μια πλούσια εμπειρία έγινε το εφαλτήριο για τις ανώτερες σπουδές και καλή εργοδότηση. Όμως τούτο δεν πρέπει να μας σταματά να αναγνωρίζουμε ότι η ΑΣ του 2025 έχει μόνο τρία κοινά με την ΑΣ του 1980, του 1960 ή του 1950: το όνομα, μερικά κτήρια και τον θυρεό με το λιοντάρι. Ιδιαίτερα τα τελευταία 25-30 χρόνια, στην προσπάθεια της αστικής Λευκωσίας να κυριαρχήσει, συνέβησαν τόσα πολλά αρνητικά και θλιβερά είτε κάτω από αδιάφορα βλέμματα είτε συνοδευόμενα με επευφημίες. Και η τελευταία κρίση είναι απλά ένα σύμπτωμα μιας κατάστασης. Χρειάζεται επαναπροσδιορισμός του οράματος, των μεθόδων διοίκησης και του χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, παρ’ όλη την ανακούφιση που ένιωσαν (γονείς/εκπαιδευτικοί/μαθητές) με την αντικατάσταση του ΔΣ, αυτό από μόνο του δεν θα λύσει τίποτε.
*Απόφοιτου εκπαιδευτικού και πρώην υποδιευθυντή της Αγγλικής Σχολής
Πηγές:
[1] «Πολίτης» 5-3-2025
[2] «Πολίτης» 19-1-2025
[3] «Πολίτης» 27-2-2005
[4] Συνεντεύξεις με μαθητές/τριες
[5] Συνεντεύξεις με μαθητές/τριες
